Phóng to

Con nít xóm “bốn không” -Ảnh: Gia Tiến

TT - "Con có thích chơi búp bê không?". Nghe câu hỏi, cả đám con nít cười ngặt nghẽo. "Búp bê tụi nó đâu có chơi. Tụi nó đánh bài, tắm sông không hà!" - một đứa trả lời.

Cu Hưng bỏ bao rác trên bờ, đặt chân xuống rạch. Nước rạch nhờ nhờ đen gần bằng màu cái quần tà lỏn nhăn nhúm của nó. Mắt thằng bé lăm lăm hướng về chỗ phát ra tiếng cười khúc khích, nơi mấy đứa lớn hơn đang chơi trò đè đầu trấn nước. Hồi ba tuổi, nó còn ngoan ngoãn ngồi trên bờ dòm xuống. Từ ngày lên bốn, cu cậu tự cho mình đủ lớn để lội xuống dòng nước kia.

Mỗi trưa, đám con nít đầu trần chân đất chọn đoạn rạch Bà Tàng làm "hồ bơi" công cộng. Rác lềnh bềnh trên mặt rạch, không hề gì. Từ trong bụng mẹ, những cư dân xóm ve chai đã quen mùi rác. Mở mắt chào đời đã thấy bao rác to lù lù trong phòng trọ. Ba tuổi, có đứa lon ton theo anh chị học nghề. Năm tuổi, chúng biết phân loại được thứ rác nào đắt tiền, thứ rác nào rẻ tiền...

Không khai sinh. Không biết chữ. Không được hưởng chế độ cho trẻ em. Không chuẩn bị tương lai. Hàng trăm đứa trẻ xóm ve chai, khu phố 10, P.5, Q.8, TP.HCM, đã chào đời và cứ thế lớn lên.

Những đứa trẻ không khai sinh

"Giấy khai sinh là gì cô?" - Nam, chín tuổi, hồn nhiên hỏi. Nam là đứa áp út của vợ chồng anh Mì. Anh Mì có bảy con. Bảy đứa đều có những cái tên thật đẹp: Thanh, Sang, Nga, Nguyệt, Duyên, Nam, Hải. Thế nhưng từ nhỏ tới lớn, những cái tên đẹp ấy chưa được ghi vào bất cứ loại giấy tờ tùy thân nào.

Xưa gia đình anh Mì sống lang thang các chợ ở Sài Gòn. Không giấy tờ. Sau đó gia đình lên vùng kinh tế mới ở Bình Phước sinh sống. Sống không nổi, mấy anh em dắt díu nhau về thành phố. Đến giờ, gần 60 người, trong đó hơn 40 trẻ em của đại gia đình anh đều không có tờ giấy lận lưng. Tất cả 40 đứa trẻ ấy đều thất học. Một số gia đình cho biết họ từng có giấy tờ nhưng bị thất lạc rất lâu. Số khác cho biết họ không biết phải làm giấy bằng cách nào.

Vừa biết chạy, chúng đã được trao cho một bao đựng rác. Cái bao sẽ lớn dần theo chiều dài của đôi chân. Từ 6g-18g, những đứa trẻ ấy cúi mặt xuống đường tìm những thứ người khác vứt đi. Anh chị Mì cũng không buồn đưa con tới trường. Bởi đâu ai nhận trẻ không khai sinh, không hộ khẩu; mà lỡ trường có nhận thì lấy ai lượm rác, lấy đâu ra học phí?! Thôi thì cho chúng theo học lớp ban đêm. Không cầu mong chúng nên công cán gì, chỉ để kiếm năm ba chữ. Chỉ năm ba chữ thôi chứ ai cũng hiểu làm sao các em học nhiều hơn khi lớp tình thương mỗi tuần dạy ba đêm, mỗi đêm hơn một giờ đồng hồ!

Con chị Mì vẫn còn may mắn hơn bé Ngô Bé Tuyết. Cô bé một tuổi rưỡi, cân nặng 8kg, đang mang bướu ở hông. Từ khi sinh ra cô bé luôn bị chảy nước mũi, ăn vào bị ói ra, thế nhưng mãi đến hơn một tuổi, mẹ bé mới vay 200.000 đồng đưa con đi khám bệnh. Đó là lần khám bệnh đầu tiên và duy nhất cho đến nay của bé. Bé không khai sinh, không thẻ khám chữa bệnh miễn phí cho trẻ dưới sáu tuổi. Và mẹ bé, một cô gái khuyết tật 19 tuổi, không xoay xở đâu ra tiền để chữa chạy cho con.

Lối hẹp vào đời

Đây không phải là những trường hợp cá biệt. Xóm trọ ve chai này nằm quanh ao cầu tõm. Ước chừng 100 phòng trọ, đều là dân nghèo khổ tứ xứ dạt về. Hầu như nhà nào cũng có vài ba đứa trẻ. Ít lắm, xóm này cũng trên 200 trẻ em. Mỗi em một hoàn cảnh, nhưng giống nhau ở điểm không chọn nơi để chào đời, không giấy tờ, trình độ học vấn!

"Con khoái đi học, đi làm, lấy chồng, nuôi con. Nếu có chữ, con thích vô xí nghiệp làm công nhân may đồ”. "Con thích đi học ban ngày, ban đêm cô không uýnh nên hổng có nhớ chữ". "Con ước cho mẹ con hết tiền góp". Rồi đến những em bé cứ ngơ ngác khi hỏi về ước mơ. Còn chị Hoa không trả lời câu hỏi về những ngày sắp tới mà thở dài kể một câu chuyện. Câu chuyện về giấc mơ của các con: "Tới ngủ tụi nhỏ còn mơ tới ve chai. Nửa đêm, tụi nó cứ mớ: Của tao! Của tao! Tôi mới hỏi chuyện gì, nó trả lời: Nó lấy của con!".

Những em bé vẫn hồn nhiên làm duyên cho tôi chụp ảnh. Những nụ cười rạng rỡ và trong veo trước phông nền chắp vá của vách nhà trọ. Các em vừa có tin vui. Chị Thanh của chúng sẽ lấy một anh thợ hồ làm chồng. Thanh là đứa duy nhất trong bảy đứa con nhà anh Mì không phải đi nhặt rác nữa. Nhưng cô vẫn phải làm nghề tiếp xúc với những thứ thiên hạ bỏ đi: phân loại rác.

Hằng ngày, hàng trăm đứa bé lại quảy bao đi ngang qua những nhà thiếu nhi, khu vui chơi, trường học. "Có bao giờ đi ngang một ngôi trường, con đứng lại nhìn không?" - khi hỏi câu ấy, tôi hi vọng nhận được câu trả lời theo logic thường tình đại loại như con lén nhìn vô xem các bạn học và ao ước được như các bạn. Thế nhưng bé Duyên nhanh nhảu: "Có”. "Khi ấy con nghĩ gì?". "Con nhìn vô coi có thấy ve chai không!".

Câu trả lời rơi lạnh lùng giữa căn nhà trọ ẩm thấp. Có ai đó trong xóm vừa phát hiện nhiễm HIV vì làm nghề bán thân. Nhiều người lớn chợt lo xa khi nhìn những bé gái xinh xắn vẫn lớn lên giữa cái xóm đầy mùi rác thải và củ hành này...