Phóng to

Biển báo con đường bến Bắc Kỳ dài 1km cập theo cảng - Ảnh: D.Đức

TT - Từ giã Guyane về Pháp tạm điều trị, tôi may mắn được quá giang xe của ông Tây gặp trong rừng Amazon hôm viếng nhà lao An Nam. Sẵn dịp ông đi đến Dieppe, một thành phố cảng phía bắc Normandie của Pháp, tôi bèn xin theo xe. Đến Dieppe là để tìm tới bến tàu tên bến Bắc Kỳ (Quai du Tonkin).

Kỳ 1: Chùa Một Cột ở Guyane Kỳ 2: Lính tập An Nam ở Siberia Kỳ 3: Hành trình không mong muốn

Số là trong một tài liệu đọc vội trước đó, tôi biết rằng con tàu La Martinière chở các tù nhân An Nam trên đường đến Guyane có ghé bến Bắc Kỳ. Thật ra bến Bắc kỳ ở thành phố cảng Le Havre, nằm cách Dieppe vài chục cây số. Dieppe đã là một thành phố cảng rất sầm uất trong lịch sử Pháp, nay chỉ còn nổi tiếng là cảng cá. Nhiều tài liệu cho biết thế kỷ 15-16, những người dân Dieppe đã rong buồm đến tận Indonesia, sau đó là Việt Nam. Chính xác từ năm nào thì chưa rõ.

Phóng to

Đường bến Bắc Kỳ với chiếc cần cẩu có từ hơn thế kỷ qua - Ảnh: D.Đức

Bến Bắc Kỳ nằm ở cuối cảng, chiếm cả một cạnh của cảng có hình dạng chữ nhật. Cả con đường cập theo cảng được mang tên "Quai du Tonkin" (bến Bắc Kỳ), dài khoảng 1km. Một chiếc cần cẩu vào hạng "đồ cổ" vẫn lừng lững ngự trên cảng như đã từng đứng đó hơn thế kỷ qua. Bên kia bến là một ngã ba đường tên "Rue de lEntrepôt" (đường Nhà Kho).

Cách đặt tên theo chi tiết địa phương này cũng giống như cách đặt tên ở Sài Gòn xưa: Cầu Kho, bến Hàm Tử... Cái nhà kho cũng giông giống như các kho Năm ở bến Sáu Kho (cảng Sài Gòn) song bề thế hơn, nay thôi làm kho mà trở thành một trung tâm đào tạo nghề. Phía sau là một khu khi xưa gọi là "Foyer du Tonkin", một khu cư xá mang tên Bắc Kỳ. Khu vực bến Bắc Kỳ là khu vực bình dân, lao động, trái nghịch với khu vực giàu sang của các bến du lịch gần đó. Sắp tới đây khu bình dân này sẽ được hiện đại hóa theo kế hoạch của thành phố.

Tần ngần ngắm bến Bắc Kỳ để ngẫm về nơi ngày xưa các tù nhân người Việt đã từng "quá cảnh" trong hầm tàu La Martinière trên đường đi lưu đày. Tôi đã có hai lần đáp tàu HQ 504 ra Phú Quốc và từ Phú Quốc về lại TP.HCM, mỗi chuyến ba ngày đêm, nên càng hiểu thêm cảnh các cụ trải qua trong hầm tàu La Martinière hơn một tháng rưỡi như thế nào.

Có người hỏi: Tại sao lại mải miết đến Pháp tìm dấu xưa của những tù nhân một thuở? Tôi thừa biết trong số 535 tù nhân sang Guyane của chuyến tàu năm 1931 ấy có không ít tù nhân thường phạm chứ không chỉ tù chính trị. Song, là một người Việt có dịp đến Guyane, có dịp tìm đến viếng tất cả các cụ ở nhà lao An Nam, biết chắc rằng gần 80 năm qua có lẽ chẳng có ai đến nhang đèn thì tôi không thể không đến bến Bắc Kỳ này.

Sự thôi thúc ấy cứ giục giã bước chân.

Phóng to
Ngã ba đường bến Bắc Kỳ và đường Nhà Kho - Ảnh: D.Đức	Một góc nhà xưa ở bến Bắc Kỳ - Ảnh: D.Đức

Đón đọc số tới: Nghệ thuật giao dịch địa ốc "Tôi kinh doanh không phải vì tiền. Tôi đã có đủ, có nhiều hơn nhu cầu của mình là khác. Tôi kinh doanh chỉ vì tôi thích nó. Với tôi, kinh doanh là một hình thức nghệ thuật", tỉ phú Mỹ Donald Trump viết như vậy. Nghệ thuật kinh doanh bất động sản của Donald Trump như thế nào? Những phi vụ địa ốc thành công của "ông trùm" này tại nước Mỹ ra sao?... Mời bạn theo dõi tự bạch kinh nghiệm của Donald Trump từ số báo tới.