Phóng to

TT - "Nguyên tắc di dân, tái định cư thủy điện Sơn La của ta là bảo đảm cho người dân di chuyển có cuộc sống tốt hơn nơi ở cũ về các mặt nhà ở, cơ sở hạ tầng, phúc lợi công cộng và đặc biệt là điều kiện sản xuất phải đảm bảo sự phát triển bền vững trong tương lai" - ông Đỗ Văn Hòa - cục phó Cục Hợp tác xã và phát triển nông thôn - nói với Tuổi Trẻ.

* Nhưng thực tế tại điểm TĐC Tân Lập, như Tuổi Trẻ đã nêu trong bài phóng sự “Ở làm sao và lấy gì để sống?” (18 và 19-5) thì tình hình lại không được như vậy?

- Tôi cũng đã đến đây. Nhà làm cho dân còn quá chật, nhiều kết cấu bên trong nhà cũng chưa phù hợp với lối sống, sinh hoạt của người dân, cơ cấu sản xuất cũng chưa phù hợp, chưa thấy đem lại hiệu quả gì... Nhưng điều đáng nói nhất ở dự án thí điểm này là người dân chưa được tham gia việc xây dựng kế hoạch TĐC cho chính mình.

Tại hội thảo, nhiều ý kiến cũng đồng tình với kiến nghị phải để người dân được tham gia lựa chọn nơi đến nhập cư, thời gian di chuyển và lựa chọn việc xây dựng, thiết kế nhà ở cũng như cơ sở hạ tầng của khu vực TĐC do chủ dự án thực hiện.

* Như thế liệu chúng ta có lặp lại “vết xe đổ” về di dân, TĐC thủy điện Hòa Bình mà trước đây ta cũng giao tiền để dân tự làm?

- Không thể giống thủy điện Hòa Bình được. Ở đây, tiếng là dân làm nhưng phải làm theo qui hoạch, dưới sự quản lý, giám sát chặt chẽ của chủ đầu tư, đồng tiền ta bỏ ra phải được sử dụng đúng mục đích. Ví như làm căn nhà này, hết bao nhiêu ximăng, bao nhiêu gạch... anh cứ căn cứ theo qui hoạch, dự toán thiết kế ra cửa hàng lấy đủ số đó về, chủ dự án sẽ thanh toán với cửa hàng cho anh.

Còn anh muốn xây rộng hơn, cao hơn, đẹp hơn thì anh cứ xây nhưng phải tự bỏ thêm tiền của mình ra và vẫn phải làm đúng theo qui hoạch của chủ dự án. Còn nếu chủ dự án làm thì người dân phải được tham gia giám sát.

Phóng to

Một góc bản Dọi thuộc khu tái định cư thí điểm Tân Lập dành cho di dân thủy điện Sơn La

* Vậy qui mô, hình thức di dân, TĐC thì thế nào?

- Báo cáo của đoàn gửi Phó thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng như ý kiến các đại biểu tại hội thảo cũng thống nhất qui mô cho mỗi điểm di dân chỉ nên ở khoảng 50 hộ, chứ không nên 300-400 hộ tập trung ở Tân Lập mà ta đã làm thí điểm. Các dự án di dân, TĐC có thiết kế qui mô nhỏ sẽ thích hợp với khả năng bố trí của điều kiện đất đai của điểm TĐC về nguồn nước, đất ở và đất sản xuất cũng như phù hợp với qui mô một cộng đồng văn hóa của đồng bào dân tộc vùng Tây Bắc.

Thực tế ở Tân Lập, khi qui mô lên đến 300-400 hộ thì sức ép vê nhà ở, đất đai sản xuất là rất lớn. Truyền thống là nhà dân phải có vườn, có ao, có khoảng không... thì ở Tân Lập không đảm bảo được các yếu tố này. Tuy nhiên, qui mô nhỏ 50 hộ cũng sẽ phát sinh nhu cầu suất đầu tư cao vì chủ đầu tư vẫn phải xây dựng các cơ sở hạ tầng.

* Theo ông, cách giải quyết những vướng mắc, tồn tại ở điểm TĐC Tân Lập?

- Điểm TĐC Tân Lập cũng như điểm TĐC Si Sa Phìn (Lai Châu) mới chỉ là thí điểm. Theo tôi, đã thí điểm thì không thể hoàn hảo được và những bất ổn đó các bên cần tháo gỡ, giúp dân sớm ổn định cuộc sống cũng như sản xuất. Quan trọng là sau thí điểm sẽ phải rút ra bài học để khắc phục ở những dự án tiếp theo vì dự án di dân TĐC thủy điện Sơn La là rất lớn.

* Hiện các chủ dự án di dân, TĐC thủy điện Sơn La kêu ta chưa có cơ chế, chính sách gì rõ ràng cho vấn đề này.

- Về cơ chế, chính sách đúng là có hơi chậm và chúng tôi cũng kiến nghị nên sớm có chính sách quốc gia thống nhất về di dân, TĐC để không tạo ra sự phân biệt đối với từng dự án nhưng vẫn đảm bảo sự ưu tiên theo các chính sách vùng, dân tộc. Hơn nữa, di dân TĐC là việc rất khó, đòi hỏi trình độ người quản lý, vì thế chúng tôi cũng đề nghị nên có chương trình đào tạo bộ máy các ban quản lý dự án từ trung ương đến cơ sở.