Phóng to

Mô hình cầu Phú Mỹ

TT - Hai “công trình vượt sông” cầu Phú Mỹ và đại lộ đông - tây đánh dấu một bước phát triển quan trọng của Sài Gòn - TP.HCM trong giai đoạn mới... Lịch sử hơn 300 năm hình thành, Sài Gòn - TP.HCM đã phát triển rực rỡ ở phía bờ tây sông Sài Gòn, phía bờ đông vẫn còn hoang vu.

Đầu năm 2005, TP.HCM đã phát đi tín hiệu vui: khởi công xây dựng cầu dây văng Phú Mỹ bắc qua sông Sài Gòn, nối liền quận 7 và quận 2, kết nối với quận 9, Thủ Đức và hình thành một đường vành đai vòng tròn đầu tiên trong lịch sử thành phố .

Đồng thời, đại lộ đông - tây dọc theo kênh Bến Nghé cũng băng sông Sài Gòn bằng hầm Thủ Thiêm; song song đó là cầu Thủ Thiêm nối liền khu đô thị nội thành cũ với quận 2, được coi là trung tâm mới của vùng đông sông Sài Gòn.

Phóng to

Ông Trần Du Lịch

Hai công trình vượt sông sẽ đem lại điều gì cho TP.HCM trong quá trình phát triển? Viện trưởng Viện Kinh tế TP.HCM Trần Du Lịch nhận định:

- Những công trình lớn trong giai đoạn từ nay đến 2010 (trong kế hoạch năm năm tới) như việc triển khai xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm, các công trình giao thông như đại lộ đông - tây (trong đó có hầm Thủ Thiêm); cầu Phú Mỹ (nối đường vành đai thành phố); cầu Thủ Thiêm; chương trình di dời hệ thống cảng biển (để xây dựng hai cảng biển mới là Cát Lái và Hiệp Phước, có qui mô phù hợp với yêu cầu phát triển của thành phố)... Những công trình đó là bước ngoặt quan trọng để phát triển thành phố trong giai đoạn mới.

* Thưa ông, vì sao TP.HCM từ trước tới nay chỉ phát triển ở phía tây sông Sài Gòn?

- Chúng ta nhớ rằng lịch sử hơn 300 năm hình thành Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định, là TP.HCM ngày nay, cơ bản phát triển ở bờ tây sông Sài Gòn. Còn phía bờ đông sông Sài Gòn (bây giờ là quận 2, quận 9) cho tới những năm gần đây vẫn còn là vùng bưng.

Từ khi qui hoạch thành quận 2, quận 9, chúng ta gọi theo tên hành chính là phường này phường nọ nhưng thực chất và bản chất chưa thay đổi của nó vẫn là bưng, vùng Bưng Sáu Xã.

Cách nhau chỉ một con sông nhưng suốt quá trình 300 năm khai hóa phía đông sông vẫn còn là vùng hoang vu. Đó là một hạn chế về mặt lịch sử phát triển. Hạn chế này bắt nguồn từ con sông Sài Gòn và hệ thống cảng biển nằm trong lòng sông Sài Gòn.

Cảng biển Sài Gòn, Khánh Hội có vai trò lịch sử là nhân tố phát triển quan trọng đối với thành phố Sài Gòn. Nhưng cũng quá trình đó nó làm hạn chế quá trình phát triển các hệ thống giao thông vượt sông Sài Gòn.

* Như vậy để mở rộng không gian cho yêu cầu phát triển, chỉ còn một cách: vượt sông?

Ý nghĩa của cầu và hầm Thủ Thiêm là mở rộng không gian đô thị, bài toán quyết định trong vấn đề phát triển thành phố trong tương lai. Nó là cơ sở nối kết với Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu để phát triển vùng kinh tế trọng điểm. Và nó sẽ gắn kết chùm đô thị vùng kinh tế trọng điểm, hình thành “vùng đô thị TP.HCM”. “Vùng đô thị TP.HCM” sẽ có thể gồm cả Thủ Dầu Một (Bình Dương), Biên Hòa, Nhơn Trạch (Đồng Nai), Phú Mỹ (Bà Rịa - Vũng Tàu), Tân An, Đức Hòa (Long An), Gò Dầu (Tây Ninh)...

- Đúng thế, để phát triển vai trò TP.HCM đối với cả vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, nối kết với Đồng Nai, Vũng Tàu thì việc mở rộng không gian đô thị TP.HCM vượt qua sông Sài Gòn là một yêu cầu cực kỳ quan trọng để phát triển thành phố.

Lúc đó đô thị TP.HCM sẽ không còn giới hạn trong phạm vi 140km² ở bờ tây sông Sài Gòn nữa (tức các quận nội thành cũ) mà phát triển lên qui mô khoảng 500-600km². Chỉ riêng quận 9 và quận 2 cộng lại đã có diện tích lớn hơn các quận nội thành hiện nay.

Bên cạnh đó, sự khai phá ở phía nam thành phố (vùng quận 7, Nhà Bè) - mà hiện nay chỉ mới hình thành khu đô thị Phú Mỹ Hưng - đang tạo khu đô thị Nam Sài Gòn, rộng 2.900 ha. Cộng với Phú Mỹ Hưng, khu đô thị này có diện tích 3.500 ha (35km²).

Nếu ta tiếp tục xây dựng đô thị cảng mới ở Hiệp Phước thì chúng ta sẽ hình thành một chuỗi đô thị phía nam bên kia kênh Tẻ -kênh Đôi - sông Bến Nghé. Còn ở phía đông là các đô thị quận 2, quận 9.

Như vậy, tất cả hệ thống giao thông mà ta đề cập không chỉ nối kết khu đô thị cũ với đô thị mới mà nối kết cả các đô thị mới với nhau như nam Sài Gòn và đông Sài Gòn bằng cầu Phú Mỹ, đại lộ đông - tây và trong tương lai chúng ta phải hình dung rằng: để vượt sông Sài Gòn về hướng đông, cần tới 5-6 cây cầu.

Như vậy là từ nay đến chậm nhất là 2008, TP.HCM dứt khoát phải có cho được cầu Phú Mỹ, cầu Thủ Thiêm và đại lộ đông - tây (gồm hầm Thủ Thiêm). Với tốc độ đi trước một bước về phương tiện giao thông đó thì nó sẽ mở ra việc di chuyển toàn bộ cơ cấu kinh tế, cơ cấu dân cư. Và không gian thành phố không còn chật hẹp như hiện nay.

Hiện chúng tôi đang lập qui hoạch phát triển, hướng tập trung giải quyết là phía đông và phía nam. Nhưng thành phố cũng còn một thuận lợi nữa là có thể phát triển về phía bắc, tập trung phát triển các chuỗi cụm công nghiệp theo hướng nam và bắc.

Nếu hướng đông và nam phát triển chủ yếu là cảng và dịch vụ thì phía tây (hướng Bình Chánh) và phía bắc (hướng Củ Chi) sẽ hình thành các chuỗi khu công nghiệp nối kết với Tây Ninh, Long An. Đó là tác nhân phát triển chính.

Nhìn như vậy sẽ thấy các công trình hạ tầng giao thông vừa nói sẽ là quả đấm đầu tiên để tạo sức bật, để thu hút đầu tư và quan trọng nhất nữa là để tái bố trí cơ cấu kinh tế, cơ cấu dân cư giải quyết căn cơ những vấn đề đô thị trầm kha hiện nay ở nội thành như vấn đề giao thông, mật độ dân cư, chất lượng đô thị...

Vì thế, có thể nói đó là những công trình có tính đột phá về mặt hạ tầng. Đặc biệt là cầu Phú Mỹ, nếu hoàn thành vào 2008 thì lần đầu tiên trong hơn 300 năm, TP.HCM có một đường vành đai có thể nối thành vòng tròn được.

Theo đó, từ Thủ Đức sẽ đi theo quốc lộ 1 hoặc đường xuyên Á, về đại lộ Nguyễn Văn Linh, qua cầu Phú Mỹ về quận 2, quận 9 và gặp lại Thủ Đức. Còn hiện nay chưa có đường nào như vậy, đều đứt khúc cả. Đại lộ đông - tây cũng là con đường quan trọng, nối kết đông - tây thành phố bằng con đường ngắn.

* Khi hình thành một đại đô thị - “vùng đô thị TP.HCM” như vậy thì tương tác kinh tế, xã hội giữa các đô thị vệ tinh với TP.HCM như thế nào ? Và ngược lại?

- Nó giải quyết được một vấn đề hiện nay chưa giải quyết được: đó là sự phân bố lại lực lượng sản xuất trên toàn cục dựa trên thế mạnh của vùng. Kế đó là khai thác tối ưu hạ tầng của toàn vùng. Đây là điểm hạn chế của hiện nay: mỗi nơi mỗi đầu tư, tự ai nấy làm, nấy khai thác.

Và thứ ba - chúng ta thử hình dung - với dạng vùng đô thị thì thành phố bớt đi tính chất hướng tâm mà ngược lại sẽ ly tâm. Mỗi trung tâm sẽ gắn liền với dịch vụ chính của nó, theo chức năng.

Ví dụ: nếu là khu làng đại học thì các dịch vụ cũng sẽ tập trung cho đối tượng học tập; nếu là khu trung tâm thể thao thì dịch vụ sẽ là thể thao... Đồng thời đối tượng dân cư sinh sống cũng sẽ gắn với tính chất hành chính và dịch vụ của khu này. Đó là tính chất hình thành và phát triển dân cư ở các đô thị trong tương lai.

Không nên hình dung là đại lộ đông - tây, hầm và cầu Thủ Thiêm hoặc cầu Phú Mỹ tác động ngay, trực tiếp đến dân cư sống hai bên đường hoặc dọc theo cầu theo nếp nghĩ cũ mà phải thấy rằng cầu Phú Mỹ tác động phát triển chung cho cả khu vực quận 2, quận 9; đại lộ đông - tây là động lực, là đường dẫn vận chuyển chuyển đổi cơ cấu kinh tế, cơ cấu dân cư, tái bố trí cấu trúc đô thị...

Và quan trọng là những công trình hạ tầng này sẽ chuyển bộ phận nông dân trên toàn khu vực ảnh hưởng thành thị dân, thay đổi toàn bộ đời sống văn hóa. Ở đây có mặt tích cực nhưng cũng bày ra đó mặt thách thức: làm sao chuyển được nông dân thành thị dân. Đó là chuyển đổi nghề nghiệp, lối sống...

* Xin cảm ơn ông viện trưởng.