* Nhà thơ nghĩ sao về thơ hậu hiện đại?

- Về mặt văn học, tôi nghĩ thơ hậu hiện đại là một khái niệm rất tù mù. Thật ra văn học hậu hiện đại là gì thì đến bây giờ cũng có những khái niệm rất khác nhau. Đó là một khái niệm về lý luận khá tù mù nhưng lại đúng với xã hội hiện đại, đúng với văn học hiện đại, nó chấp nhận mọi cái, không loại trừ. Tôi cho rằng chúng ta đang sống trong một nền văn học toàn cầu dân chủ nhất từ xưa đến nay nên thơ có nhiều điều kiện để phát triển.

* Theo nhà thơ, thơ hậu hiện đại có ưu - nhược điểm gì?

- Thơ hậu hiện đại nói riêng và văn học hậu hiện đại nói chung chấp nhận tất cả từ những điều lớn lao đến những thứ nhỏ bé. Vì chấp nhận tất cả nên nó rất tùm lum, đa kênh, đa chiều, đa ngôn, đa nghĩa, có thể nó không có ngôn nghĩa gì cả. Điều đó đem lại sự phong phú rất lớn nhưng đồng thời cũng đem lại sự lộn xộn. Thứ nhất là nó vui, nó dân chủ nhưng để có được giá trị đích thực thì ngược lại nó rất cần thời gian. Với văn học hậu hiện đại thì chẳng qua đây là một thời kỳ dân chủ mở ra đa chiều, đa kênh nhưng cũng tù mù nhất, những giá trị thật giả lẫn lộn và đương nhiên có những nhà thơ, nhà văn rất nổi tiếng nhưng mười năm, thậm chí vài ba năm sau lại không còn ai nhớ đến họ nữa.

* Theo nhà thơ, tính dự báo trong thơ VN nhiều không?

- Thơ có đi trước được thời đại hay không ấy là về mặt dự báo chứ về hình thức thì nó phải tương thích với thời đại. Khả năng dự báo của thơ VN bây giờ thiếu, nhà thơ hơn nhau là ở tính dự báo trong thơ. Nền văn học Nga lớn như vậy là vì trong nó đầy tính dự báo, đầy ẩn ức, đầy linh cảm. Thơ Nga đầu thế kỷ 20 kỳ lạ nhất thế giới là như vậy, báo trước cuộc Cách mạng Tháng Mười đầy dữ dội. Thơ trẻ ở ta, kể cả những nhà thơ thành danh, khả năng dự báo rất yếu, chủ yếu chỉ có thơ lạ, còn ăngten thì yếu, bắt sóng rất kém.

* Nhà thơ có thể nói rõ hơn về cái đẹp?

- Cái đẹp là cái khó làm rõ nhất trong tất cả các mặt về mỹ học như cái thiện, cái ác, nhưng ta có thể nhận biết được. Nó có một phần lý giác, cảm giác, tri giác... Nhiều khi phần cảm giác nhiều hơn phần lý giác, phần cảm nhận một cách mù mờ nhiều hơn phần người ta nhận biết rõ nhất. Đường đi của cái đẹp khôn lường, vô thường nhưng người ta cảm nhận được nó. Nói ra đẹp như thế nào rất khó, nó không đi chung với những cái khác. Thơ hậu hiện đại chấp nhận mọi thứ, chấp nhận mọi chất liệu nên cái đẹp khác với cái đẹp cổ điển, cái đẹp lãng mạn.

* Sự đổi mới bây giờ có gì khác trước?

- Mật độ đổi mới bây giờ dày hơn ngày xưa, thời chúng tôi ít hơn. Đổi mới có tới hay không đó là chuyện riêng của từng người, nhóm người, có thể một tập thơ thôi thì chưa nói hết được mức độ và khả năng của họ. Mật độ đổi mới cao hơn, đó là điều đáng mừng của thơ VN nhưng chúng ta không nên vội kết luận anh ấy, chị ấy có thể đi xa được hay không, mình tiến tới đâu điều đó còn dài.

* Trên thực tế có những nhà thơ lạm dụng ngôn ngữ mà đưa rất nhiều câu tục và bẩn vào thơ, nhà thơ nghĩ sao về điều này?

- Thơ hậu hiện đại có những nhà thơ quá đà, có những nhà thơ cực đoan, cái này thế giới rất nhiều, nước mình đi chậm hơn so với thế giới. Nhiều nhà thơ làm thơ tục nhưng tục hay. Nhiều nhà thơ làm thơ tục nhưng họ lại lạm dụng ngôn ngữ quá thành ra hết hay. Nhiều nhà thơ lạm dụng những ngôn ngữ bóng bẩy mà bình thường người ta không dùng thì nó còn tục hơn thơ tục. Nhưng tất cả điều đó sẽ tự điều chỉnh thôi.

* Nhà thơ nghĩ sao về việc hiện nay có rất nhiều giải thưởng thơ tư nhân ra đời?

- Tôi rất hoan nghênh, càng nhiều giải thưởng văn học thì càng vui. Đó là nơi tập trung một số đông tác giả để qua đó chúng ta dễ nhận ra tác giả hơn. Tôi cho rằng giải thưởng không có ý nghĩa nhiều lắm, nhưng nếu có giải thưởng thì sẽ có sự đọc, sự xem xét, có sự tập trung ở mức độ nào đó các tác phẩm để từ đó tôn vinh tác giả, tìm ra những tác giả có triển vọng khuyến khích họ.

* Giải thưởng có những ưu - khuyết điểm gì?

- Giải thưởng không phải bao giờ cũng có lợi, một mặt nó khẳng định phần nào trình độ chất lượng của tác phẩm nhưng bên cạnh đó lại có thể khiến nhiều tác giả ngủ quên trong vinh quang. Nhiều người được giải xong thì không sáng tác, viết lách gì thêm nữa, chỉ lo trả lời báo chí đã đủ mệt, không bước qua được cái ngưỡng của mình. Điều đó là có hại.

* Chúng ta có thể kìm kẹp hoặc tung hê thơ trong thời đại ngày nay?

- Thơ không phải là một sản phẩm thị trường, nó là nhu cầu giải tỏa tự thân, là một sức sống tiềm tàng lặng lẽ trong cả nhân loại. Trong hàng ngàn hàng vạn hàng triệu nhà thơ, có những người làm thơ hay, họ có thể nói thay lòng của nhiều người khác. Nhiều người khác có những cách nghĩ như thế nhưng chưa nói được như thế, nhà thơ đích thực có thể ngôn ngữ hóa, văn tự hóa những điều mà nhiều người khác cũng nghĩ tới, hi vọng, khao khát, xúc động, đau buồn... nhưng chưa thể hiện được. Ai làm được điều đó tốt nhất thì thơ người ấy tồn tại. Sự lọc của người đọc, của thời gian diễn ra từ từ tiệm tiến nhưng nó rất chuẩn, không chịu bất cứ biện pháp nào từ cơ chế thị trường, cơ chế chỉ huy để có thể làm cho nó tồn tại. Ở Liên Xô trước đây nhiều nhà thơ nổi tiếng về đọc thơ ở quảng trường, nhưng ở thời đại đó có những nhu cầu như thế. Đến bây giờ nhiều nhà thơ được hâm mộ nhất thời ấy cũng chẳng còn được ai nhớ đến nữa.

* Quan niệm về thơ của Thanh Thảo là gì?

- Tôi không thích thơ cố gắng lắm, thơ của tôi là tự nhiên, vô ý, không cố gắng. Để viết thì đương nhiên phải tích lũy năng lượng, nhưng tích lũy đến đâu là ở mỗi người. Chỉ cần khi viết tôi cảm thấy hạnh phúc, sung sướng là được.

* Xin cảm ơn nhà thơ.

Phóng to Áo Trắng số 26 (ra ngày 15-06-2008) hiện đã có mặt tại các sạp báo. Mời bạn đọc đón mua để thưởng thức được toàn bộ nội dung của ấn phẩm này.