"Người ủy thác"

Phóng to
Elena Collongues - Popova - một phụ nữ Pháp gốc Nga	Cô thừa nhận chính mình là người giúp các chi nhánh bất hợp pháp của Yukos ở nước ngoài rửa tiền và trốn thuế!

Elena Collongues - Popova, 49 tuổi, đã gây một cú chấn động khi tuyên bố trao tất cả những thông tin về các phi vụ tài chính của tỉ phú Nga M. Khodorkovsky cùng đồng minh của ông ta cho Diễn đàn xã hội châu Âu đang diễn ra tại Paris. Theo tuần báo Pháp Paris Match và tuần báo Thụy Sĩ Hebdo, trong vài năm qua Elena Collongues - Popova là “fiduciare” của lãnh đạo Công ty dầu khí Yukos. Fiduciare - chuyên viên ủy thác tại các chi nhánh nước ngoài, mà trong trường hợp Elena, bà ta có nghĩa vụ “tối ưu hóa các vấn đề thuế má”.

Theo lời Elena, cuộc đời của bà ta đã rẽ qua một bước ngoặt định mệnh vào mùa hè năm 1995 tại Saint - Tropez, bên bờ biển Côte d'Azur (Pháp) đầy “những nhà giàu mới” Nga. Tại đây, Elena làm quen với vợ chồng Aleksei Golubovich. Aleksei Golubovich có tài sản ước tính 1,3 tỉ USD và đang sống tại Anh, sinh năm 1964 ở Moscow, tốt nghiệp Học viện kinh tế Plekhanov cùng nhà tài phiệt M. Khodorkovsky và cả hai là đồng sáng lập Ngân hàng Menatep năm 1989 mà Golubovich từng là phó chủ tịch thứ nhất. Nối nghiệp Ngân hàng Menatep là Tập đoàn Menatep sau này, cổ đông chính của Yukos.

Tình bạn của họ được đánh dấu bằng việc Collongues - Popova trở thành “người ủy thác” của Golubovich ở hơn 30 công ty nước ngoài trong những năm 1996-2000. Chúng được đăng ký hoạt động ở những nơi được mệnh danh là “thiên đường tránh thuế”. Những công ty chi nhánh này (có tài khoản tại các ngân hàng lớn ở Anh và Thụy Sĩ) nắm các cổ phiếu của Yukos, Rosprom và Tập đoàn Menatep. (Năm 1996 Mikhail Khodorkovsky là chủ tịch điều hành Công ty cổ phần Rosprom do Menatep thành lập). Qua các công ty này, Elena thực hiện những giao dịch tài chính khác nhau, mua bán các cổ phiếu, nhưng có khi mua bán cả một công ty. Collongues - Popova kể bà ta có những chỉ thị của Golubovich gửi bằng fax có số điện thoại của Ngân hàng Menatep cho tới khi nó đóng cửa năm 1999.

Lương 15.000 USD/tháng

Trong những năm đó, Elena nói đã kiếm tiền “hợp pháp” được trung bình 15.000 USD/tháng và chẳng chút bối rối thông báo luôn là đã “để dành” được tới gần 5 triệu USD (hiện đang bị phong tỏa tại các ngân hàng Thụy Sĩ). Phần lớn thời gian Elena dành để thực hiện các chỉ thị từ Nga. Nếu đối tác của bà ta muốn có các cổ phiếu của công ty Nga mà không trả tiền thuế thì ông ta sẽ sử dụng chi nhánh nước ngoài của Elena. Tổng cộng, theo Elena, khoảng 1,2 tỉ USD đã được tuồn qua các cơ cấu do bà ta tổ chức. Golubovich chỉ thị cho Elena không báo cáo hoạt động này cho các cơ quan tài chính, cũng như không trả tiền thuế cho bất cứ nước nào. Elena kể có lần đã “cảnh báo” Golubovich rằng “không thể tiếp tục mãi như thế vì là một người Pháp, tôi có nghĩa vụ đóng thuế”. Linh tính Collongues - Popova không sai: năm 1998, người của Cơ quan điều tra tài chính Pháp đã “sờ gáy” bà.

Trong khuôn khổ cuộc điều tra, Collongues-Popova cố gắng giải thích rằng những món tiền được chuyển tới các chi nhánh đứng tên bà trên thực tế là tiền của những công ty gắn với Yukos và Rosprom. Tuy nhiên lý lẽ của Elena không thuyết phục được tòa án Pháp, nên vào tháng 5-2003 tòa án Paris tuyên phạt bà ta án treo và bắt nộp phạt 15 triệu euro vì tội trốn các loại thuế. Elena kịch liệt phản đối. Bà ta nói: “Tôi chỉ là nạn nhân, người bị hại và bị lừa dối” bởi trên thực tế những phi vụ này không mang lợi cho bà ta, mà cho nhóm Rosprom - Menatep - Yukos nên chính nhóm này phải có trách nhiệm trước bản án của tòa án Pháp.

Đổ bể

Phóng to

Tỉ phú dầu mỏ Khodorkovsky trong phòng giam ở nhà tù Matrosskaya Tishina (ảnh chụp qua màn ảnh truyền hình). Theo yêu cầu của ông, người ta đã thiết lập đường nối video trực tiếp tới phiên điều trần kín ở Moscow hôm 11-11. Tòa đã bác yêu cầu nộp tiền để tại ngoại của Khodorkovsky

Hai năm trước khi bị tuyên án, Elena kể qua các trung gian, bà ta đã tiếp xúc với Lebedev (giám đốc Menatep, hiện đang bị giam giữ ở Nga) và đích thân bà ta đã bàn bạc với luật sư Anton Drel (người đang bảo vệ Khodorkovsky). Thế nhưng cuối cùng người ta gửi tới các luật sư của bà thông báo rằng “Menatep trong sạch và minh bạch” rồi sau đó chấm dứt tất cả những cuộc tiếp xúc. Khi được bảo là những yêu sách của bà không có dính líu gì tới Yukos, Elena đáp: “Làm thế nào lại không khi tôi từng làm việc với giám đốc phụ trách chi nhánh nước ngoài của nó là Golubovich? Nếu không thì tại sao giám đốc Menatep Lebedev lại quan tâm tới vấn đề của tôi?”. Theo lời kể của Elena, sau một thời gian dài điều đình, “người ta đề nghị tôi cái giá 500.000 USD để tôi chấm dứt chống lại Yukos, thế nhưng sau đó họ quyết định không chi tiền vì như thế sẽ giống như mua chuộc nhân chứng”.

Cuối cùng Elena buộc lòng phải nhờ tới tòa án giải quyết vụ việc với các lãnh đạo Yukos cũng như với các cơ quan thuế của Pháp, bởi nếu không bà ta sẽ mất tất cả tiền dành dụm và trắng tay. Elena nói bà ta đang giữ tới ba mét khối giấy tờ mà các bản sao của chúng đã được gửi tới sở thuế Pháp. “Tôi biết đang mạo hiểm, nhưng người ta nói mọi việc sẽ tốt thôi. Tôi đã quá ngây thơ: sớm hay muộn gì họ (Yukos) cũng sẽ bỏ rơi tôi”. Trong khi đó đại diện Yukos quyết liệt từ chối bình luận về những cáo buộc mà Elena đưa ra. Thư ký báo chí của Yukos, A. Shadrin nói với báo giới: “Công ty dầu khí Yukos không biết gì về sự dính líu của bà ta cùng câu chuyện trinh thám được mô tả (với công ty) cả”.

Tuy nhiên, Elena nói “vẫn chưa hoàn toàn mất niềm tin”. Elena kể bà ta có trong tay các “hồ sơ về tất cả những phi vụ có liên quan tới Yukos và các cổ phiếu của nó”. Tại một trong những công ty của bà ta có lúc đã giữ 12% cổ phần Yukos. Trong quá trình điều tra Yukos và Menatep, theo lời Elena, các nhà điều tra Nga đã tìm thấy giấy tờ bà ta ký tên và đã đề nghị Elena tới làm chứng. (Russia Journal Daily ngày 10-11 xác nhận họ đã thấy các hồ sơ công tố Nga gửi bà Collongues - Popova hỏi về các vụ chuyển giao cổ phần cho các chủ sở hữu khác nhau của Yukos và các chi nhánh nước ngoài).

Nhưng Elena quyết định “không đi Moscow vì quá nguy hiểm”. Elena sau đó đã nói thêm: “Từ một phía, tôi là người Pháp. Nhưng tôi vẫn còn có quốc tịch Nga”. Quả thật Elena có lý do để lo ngại. Theo doanh nhân Pháp Roger Kinsbourg (từng sống mười năm với Popova) thì Bộ Nội vụ Nga đã có một “đề nghị” mà Elena không thể không hợp tác. “Họ nói bà ta là tòng phạm. Nếu không hợp tác cùng họ, họ sẽ cho dẫn độ bà ta”. Bà ta cho biết ngày 4-8-2003 đã chuyển 3kg giấy tờ về các hoạt động tài chính của Yukos tới cảnh sát thuế Nga. “Tôi cho họ xem những hợp đồng nội bộ và trốn thuế của Golubovich cũng như của đế chế Menatep mà Khodorkovsky kiểm soát”.

Theo Paris Match và Russia Journal Daily, chính qua các cáo buộc của Elena mà tòa án Nga bắt đầu điều tra đế chế của Khodorkovsky. Hebdo nhận định: “Như bất kỳ người phụ nữ nào bị bỏ rơi, Elena có thể rất nguy hiểm”.