Phóng to

Bùi Văn Dung, tác giả bài thơ Gửi nắng cho em

Trong căn nhà nhỏ ấm cúng tại một làng quê trung du Vĩnh Tường (Phú Thọ). Ông Bùi Văn Dung, tác giả bài thơ Gửi nắng cho em được nhạc sĩ Phạm Tuyên phổ nhạc thành bài hát cùng tên, cười tếu táo nói: “Mình có phải là nhà thơ, nhà văn gì đâu, chỉ là anh lính pháo binh, cảm nhận cái nắng của Sài Gòn mà ứng khẩu thôi!”.

"Thương cái rét của thợ cày, thợ cấy"

Ông Dung cho hay ông nhập ngũ năm 1962, làm lính pháo binh, đến năm 1967 làm chính trị viên đại đội thì được vào chiến trường miền Nam chiến đấu liên tục đến ngày thống nhất đất nước.

“Đó là buổi trưa 17-12-1975, Sài Gòn nắng lắm, nắng rực rỡ. Chúng tôi bận quần xà lỏn, áo may ô ăn cơm trưa. Ăn xong, ngồi xỉa răng, uống nước nghe bản tin dự báo thời tiết thấy miền trung du Bắc bộ bị ảnh hưởng gió mùa đông bắc, nhiệt độ xuống tới 5 độ C. Tôi nhớ đến nhà tôi, một nông dân tần tảo. Giờ này chắc nhà tôi vẫn còn trên ruộng cấy. Chúng tôi cưới nhau năm 1965, tới năm 1967 thì tôi đi vào Nam và chưa một lần được về thăm nhà. Tôi bần thần… các câu thơ cứ bật ra dần dần…” - ông Dung nhớ lại.

Gửi nắng cho em Anh ở trong này chưa thấy mùa đôngNắng vẫn đỏ mận hồng đào cuối vụTrời Sài Gòn xanh cao quyến rũThật diệu kỳ là mùa đông phương NamMuốn gửi ra em một chút nắng vàngThương cái rét của thợ cày thợ cấyNên cứ muốn chia nắng đều ra ngoài ấyCó tình thương tha thiết của trong nàyAnh vẫn hiểu sức vươn của những cánh đàoQua giá rét vẫn đỏ hoa ngày tếtNhư cây thông vững vàng trong giá rétEm hãy làm cây thông xanh nghe emKhi hai miền cùng vào một vụ chiêmHai vựa thóc cùng nặng tình của đấtCùng vào trận một ngày vui thống nhấtHơn lúc nào anh thấu hiểu lòng emGửi nắng cho em gửi nắng cho emGửi nắng về sưởi ấm những bàn tay

Buổi trưa hôm ấy tôi không ngủ. Đến giờ làm việc, tôi lên nhà ban chỉ huy, lấy điện thoại điện cho nhà báo Cung Văn (lúc đó làm cho tờ Sài Gòn Giải Phóng) nói rằng tôi vừa nghĩ ra một bài thơ mà tôi rất tâm đắc. Cung Văn bảo tôi đọc qua điện thoại. Nghe xong, Cung Văn bảo tôi đọc lại để Cung Văn chép. Tôi bảo để tôi chép ra giấy, mai đem qua tòa soạn nộp. Cung Văn bảo: “Mai báo đăng luôn, ông không cần mang bản thảo đến làm gì cho mất thì giờ”.

Bài thơ Gửi nắng cho em được ra đời như thế. Và thượng úy Bùi Văn Dung cũng quên khuấy đi “đứa con tinh thần” của mình do công việc bộn bề của nhà binh. Một năm sau, ông Dung ngồi uống cà phê ở bến cảng Nhà Rồng vào một buổi chiều, bỗng người bạn đập vào vai nhắc khẽ: “Này, bài thơ của mày được phổ nhạc đang được hát trên loa truyền thanh kia kìa!”. Bùi Văn Dung lắng nghe và vui mừng khôn xiết. “Tôi không ngờ bài thơ lại được nhạc sĩ nổi tiếng Phạm Tuyên phổ nhạc” - ông Dung cười hóm hỉnh, kể lại.

Một lần nữa, Bùi Văn Dung lại có bài thơ Con kênh ta đào ông gửi đăng báo Tuổi Trẻ TP.HCM. Mấy tháng sau bài thơ này cũng được nhạc sĩ Phạm Tuyên phổ nhạc. Bài hát còn được báo Tuổi Trẻ TP.HCM in thành tờ rơi phát cho hàng vạn thanh niên xung phong đi xây dựng vùng kinh tế mới.

Năm 1978, biên giới phía Tây Nam nóng bỏng, từ Sài Gòn, Bùi Văn Dung được cấp trên điều động tăng cường mặt trận này, rồi năm 1979 lại điều ra mặt trận phía Bắc. Thời gian này, Bùi Văn Dung làm khá nhiều thơ nhưng không gửi đăng báo nào. Thêm nữa, ông cũng buồn khi nghe phong thanh chuyện bài hát Gửi nắng cho em có vấn đề chính trị.

Trong hội nghị toàn quân khu lúc ấy họp tại Phú Thọ, ông còn nghe một vị thượng cấp nói: “Phải viết và sáng tác đúng định hướng, tránh để xảy ra tình trạng như vừa rồi có bài hát còn gửi nắng từ Sài Gòn ra Bắc. Tại sao lại để “lọt lưới” thế được, Sài Gòn là nơi hơn 30 năm thực dân mới cai trị, vừa mới giải phóng lại “gửi nắng” ra miền Bắc xã hội chủ nghĩa là sao? “Nắng” là gì, là ánh sáng. Sao lại để có chuyện ánh sáng được gửi từ nơi từng được coi là vùng tăm tối một thời ra miền Bắc xã hội chủ nghĩa được”. Ông Dung ngồi nghe phía dưới, lặng đờ người…

Một buổi tối mùa đông năm 1981, trong một dịp về Hà Nội họp, Bùi Văn Dung đã tìm gặp nhạc sĩ Phạm Tuyên tại một căn nhà nhỏ ở phường Khương Thượng, quận Thanh Xuân. Đây là cuộc gặp đầu tiên của tác giả thơ và tác giả nhạc sau năm năm khi ca khúc được phổ biến. Nhạc sĩ Phạm Tuyên vui mừng khôn xiết vì ông cứ nghĩ ông Dung phải là nhà thơ có tiếng trong Sài Gòn. Rồi ông Tuyên nhìn ông Dung thở dài, nói: “Bài hát đã ngưng phổ biến, Dung có biết lý do gì không?”.

Ông Dung nói: “Em có nghe vì đã chạm đến vấn đề chính trị. Khổ quá, em viết thật lòng vì thương vợ em, thương những thợ cày, thợ cấy vất vả trong mùa đông xứ Bắc”. Ông Tuyên lẳng lặng vào buồng trong, lục tủ đưa cho Bùi Văn Dung một tập giấy, đó là những lá thư và đơn yêu cầu Đài Tiếng nói Việt Nam ngưng phát bài hát Gửi nắng cho em.

Người viết sử làng

Năm 1986, ông Bùi Văn Dung nghỉ hưu với quân hàm trung tá. Mới chân ướt chân ráo về quê nghỉ hưu được ba tháng, địa phương nơi ông ở đã đến tận nhà mời ông ra tham gia công tác hội cựu chiến binh xã. Làng quê trung du những năm đầu đổi mới bộn bề công việc, nhiều hợp tác xã kiểu cũ đã tan vỡ hoặc tự giải thể do lối làm ăn bao cấp, kế hoạch quan liêu. Ông Dung được mời làm chủ tịch hội cựu chiến binh rồi kiêm chủ nhiệm hợp tác xã toàn xã.

Năm 1996, sau khi đảm nhiệm hết hai nhiệm kỳ bí thư Đảng ủy xã, ông Dung về nhà nghỉ ngơi theo đúng nghĩa. Có thời gian, ông đã hoàn thành cuốn sử làng, tiếp đến lại nhận lời mời làm cuốn lịch sử quân sự huyện, ông Dung cứ tất bật liên tục đi đến các làng xã xác minh các nhân chứng, sự kiện. Ở tuổi 70, tính tình vui vẻ, hóm hỉnh với sức khỏe dẻo dai, tác phong nhà binh nhanh nhẹn, khiến ông Dung cảm thấy ham thích việc viết lách.

Ông kể mãi mới đây, ông đã gửi in tập thơ Gửi nắng cho em đến nhà xuất bản. Khi cầm tập thơ trên tay lần đầu ra với công chúng, ông đã làm một bữa “tiệc nắng” mời bà con xóm làng, anh em đồng chí đến ăn mừng. Ngày mở “tiệc nắng”, vợ chồng nhạc sĩ Phạm Tuyên đã lặn lội từ Hà Nội chúc mừng ông. Ông Dung mở hộc tủ, đưa tôi xem bản thảo của bốn cuốn tiểu thuyết dày cộm có các tựa đề: Phế nhân, Kiếp rừng, Làng chảy máu, Quá khứ khác.

Tôi hỏi sao ông không tìm nhà xuất bản để in ra cho công chúng xem. Ông Dung cười hóm hỉnh: “Chưa được, tôi nghe thời tiết vẫn chưa thuận”. Từ trong nhà, tôi cùng ông Dung trầm ngâm nhìn ra mảnh sân nhỏ trước cửa. Bỗng ông Dung ồ lên một tiếng và chỉ tay ra ngoài sân. Tôi ngỡ ngàng khi thấy giữa trưa mùa đông xứ Bắc, sân nhà ông Dung lấp lánh những vệt nắng dài!