Phải chăng quan hệ Mỹ - Trung trong thế kỷ 21 chỉ thật sự tính từ thời điểm năm thứ 11 của thế kỷ này?

Thực tế như cho thấy: tám năm đầu của trào ông Bush được xem là những năm mà Mỹ “vắng mặt” ở châu Á - Thái Bình Dương, và hai năm qua là Mỹ “trở lại” mà như bà Hillary Clinton tóm tắt: “Chúng ta đã trông thấy nhiều thành quả ban đầu song cũng thấy một số ê chề”.

Thật vậy, những cuộc diễu võ giương oai trong năm qua của hai bên suốt dọc Thái Bình Dương, thậm chí màn biểu diễn máy bay tàng hình J-20 ngay trước Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert Gates tuần trước, vẫn còn minh chứng cho bầu không khí va chạm giữa một bên trở lại và một bên vươn vai thấy mình thành người khổng lồ. Nay là lúc hai bên “xóa bài làm lại”, với chuyến công du của Chủ tịch Hồ Cẩm Đào.

Bà Hillary Clinton ướm thử chính sách quan hệ Mỹ - Trung sắp tới như sau: “Chính quyền Obama đeo đuổi một chính sách gồm ba điểm bổ túc lẫn nhau: Mỹ thực thi mạnh mẽ cam kết khu vực tại châu Á - Thái Bình Dương; Mỹ ra sức xây dựng niềm tin giữa Trung Quốc với Mỹ; Mỹ cam kết mở rộng hợp tác kinh tế, chính trị và an ninh ở bất cứ đâu có thể được”. Phòng ngừa phía Trung Quốc tiếp tục thắc mắc về sự “trở lại” châu Á - Thái Bình Dương của Mỹ, bà giải thích: “Giữa hai đất nước lớn vẫn luôn có những dị biệt, ăn thua là chúng ta giải quyết các khác biệt của chúng ta. Chúng ta cần giải quyết một cách khôn khéo và có trách nhiệm, đáp ứng các trách nhiệm và nghĩa vụ toàn cầu của chúng ta”.

Bà cũng thận trọng bác bỏ ý tưởng thành hình một “khối G-2”, tức Mỹ và Trung Quốc hợp thành một “cặp” tạo ảnh hưởng lên thế giới: “Ngày nay, mối quan hệ Mỹ - Trung cũng quan trọng ngang với bất kỳ mối quan hệ song phương nào, song không thể có một cái gọi là G-2. Cả hai đất nước chúng ta bác bỏ khái niệm này. Còn có các tác nhân chủ chốt khác, các đồng minh, các tổ chức quốc tế cùng các cường quốc đang nổi lên vốn sẽ cộng tác với chúng ta trong việc định hình công việc thế giới và khu vực”. Bà đề xuất “tăng cường hệ thống luật lệ và trách nhiệm, từ bảo vệ sở hữu trí tuệ đến tự do hàng hải, vốn là nền tảng của một trật tự quốc tế công chính”.

Hai ngày sau, trên tờ Washington Post, Chủ tịch Hồ Cẩm Đào trả lời: “Cả hai nước đều hưởng lợi từ một mối quan hệ Trung - Mỹ tốt đẹp, và mất mát nếu đối đầu. Chúng ta nên vượt qua các thách đố, tháo bỏ những rối ren, cộng tác cho những mục tiêu chung và cổ xúy cho quan hệ chúng ta tăng tiến không ngừng.

Một là, tăng cường đối thoại và tiếp xúc, gia tăng tin cậy lẫn nhau. Hai là, nên từ bỏ tâm lý hơn - thua của thời kỳ chiến tranh lạnh; hãy xem xét sự phát triển của mỗi bên một cách tích cực và nhạy cảm hơn; tôn trọng chọn lựa phát triển của mỗi bên và đeo đuổi phát triển chung hợp tác hai bên cùng có lợi. Ba là, hãy tôn trọng chủ quyền lãnh thổ và sự vẹn toàn lãnh thổ của mỗi bên... Bốn là, nên kiên trì các nỗ lực mở rộng các lợi ích đồng quy...”.

Thông điệp của hai bên xem ra đã rõ. Mỗi bên đòi nhường nhau một chút. Một bên là “tôn trọng chủ quyền lãnh thổ và vẹn toàn lãnh thổ“, một bên là “quyền tự do hàng hải”!