Phóng to

Cây gạo cổ thụ bên bờ sông Đà đang rộ hoa - Ảnh: Nguyễn Văn Tâm

Trong truyện ngắn Hoa gạo đỏ viết năm 1979, nhà văn Ma Văn Kháng đã mô tả vẻ đẹp của những bông hoa gạo trên vùng rẻo cao Bát Xát của tỉnh Lào Cai, nơi thung thổ rộng, thích hợp với những cây gạo cổ thụ như lời ông kể: “Khắp đất nước, có lẽ không ở đâu hoa có cung màu đẹp tuyệt như ở đây.

Ở đây, trời xanh trong văn vắt, thanh lọc đến kỳ hết vẩn bụi và mắt người nhìn được vào tận cõi vô cùng. Ở đây, sau một mùa đông giá lạnh, xo ro, cây bung nở hết mình cái sức tích tụ bao tháng ngày. Suốt một rẻo biên giới, trên những nương lúa đã bỏ hóa, hoa gạo rừng rực cháy đỏ một vệt dài tít tắp...”.

Còn được gọi với cái tên “mộc miên” đầy tính văn học, hoa gạo có sự tích ra đời buồn và lãng mạn. Truyền thuyết dân gian kể rằng ngày xưa có đôi uyên ương chuẩn bị hôn lễ thì gặp mưa to lũ lớn, cuốn trôi hết lễ vật của họ nhà trai. Chàng bèn lên trời khiếu nại, chẳng dè Ngọc Hoàng giữ lại làm thần mưa nhằm điều tiết lượng mưa, nàng ở lại dưới trần ngày đêm vò võ trông đợi.

Một ngày tháng 3, Ngọc Hoàng thương xót cho nàng một điều ước, nàng xin được biến thành một loài cây có rễ bám thật sâu vào lòng đất, thân to, vươn lên trời cao để nàng có thể nhìn thấy chàng, đặc biệt cây có hoa đỏ tươi năm cánh là hình ảnh của kỷ vật hẹn thề chàng trao tặng. Điều ước toại nguyện, từ đó hằng năm vào tháng 3 mộc miên trổ hoa đỏ thắm thôn làng.

Phóng to

“Hoa vương” mộc miên mãn khai thu hút bầy ong tìm mật - Ảnh: N.V.T.

Hoa gạo không chỉ làm đẹp các bản làng vùng cao mà còn nở rộ trên những cánh đồng trung du và miền xuôi, báo hiệu vào mùa cấy. Trên con đường làng, dưới bóng những cây gạo mãn khai, đám học trò nô đùa, trẻ mục đồng thảnh thơi ngồi nghỉ. Màu hoa lộng lẫy quyến rũ bầy sáo đá, chim ruồi và đám ong vây quanh, đồng thời lôi cuốn cả những kẻ săn ảnh lãng du.

Với nhiều tay máy nhiếp ảnh và du khách, không cần đi quá xa lên tận Lào Cai, Yên Bái hay Hà Giang vẫn có thể thưởng thức được vẻ đẹp của loài “hoa vương” này ở nhiều nơi của Hà Nội mở rộng hôm nay. Dọc suối Yến trên đường vào chùa Hương có nhiều cây hoa gạo, thường vào tháng 3 lại nở rộ trên cành cao, khiến dòng suối du lịch này càng nên thơ. Hay sân chùa Thầy có hai cây hoa gạo từng được nhiều tay máy đặc tả thành các tác phẩm nhiếp ảnh tuyệt đẹp.

Nhưng nơi có nhiều hoa gạo nhất là làng Đá Chông dọc sông Đà thuộc huyện Ba Vì, cách thị xã Sơn Tây khoảng 25km. Tháng 3 năm ngoái Đá Chông “trúng mùa” hoa gạo. Dù bầu trời mù sương những ngày ấy nhưng màu hoa đỏ rực vẫn nổi bật trên nền trời xám, đủ làm du khách phương Nam sững sờ.

Năm nay trời đông kéo dài, rét đậm khiến hoa gạo nở muộn hơn. Lại một mùa hoa gạo sẽ nở suốt tháng 4... Đây chính là thời gian lý tưởng của các chuyến dã ngoại cuối tuần, thư giãn dưới tán cây gạo nở đỏ hoa bên bãi sông Đà cát trắng, thưởng thức những món ngon sạch tươi lành của vùng đất Ba Vì.

Phóng to

Chiều về... - Ảnh: N.V.T.

Phóng to

Bên triền sông hoa gạo nở - Ảnh: N.V.T.