Một cá nhân tặng bộ sưu tập về Truyện Kiều và Nguyễn Du

Phóng to

Nhà xuất bản Văn hóa - Thông tin vừa cho ra mắt cuốn “Đoạn trường tân thanh” do GS. Nguyễn Thạch Giang phiên khảo. Tác giả Thế Anh (Hội ngôn ngữ học Việt Nam) có bài viết về nhật xét về sự khác biệt của cuốn sách so với các bản Nôm và Quốc ngữ được phổ biến hiện nay.

Theo lời giới thiệu của nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Bộ trưởng Hoàng Quốc Dũng thì cuốn Đoạn trường tân thanh là của một Việt kiều Pháp tặng cố Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Văn Đồng, sau đó vào năm 1981 Chủ tịch tặng lại GS. Nguyễn Thạch Giang, vì nhiều lý do nên mãi đến nay GS mới cho công bố.

Nhưng thật đáng tiếc - theo GS - nguyên bản chữ Nôm đã bị mối xông và phải thiêu hủy nên chúng ta không được mục sở thị. Theo Lời giới thiệu cũng như mô tả văn bản của GS thì đây là một bản chép tay, tờ cuối có ghi rõ: Hoàng Triều Minh Mệnh thập ngũ niên, tuế thứ Giáp Ngọ, mạnh thu chi nguyệt, thượng cán, cát nhật - Hàn lâm viện thừa chỉ đẳng thần phụng bái sao (Năm Giáp Ngọ, niên hiệu Minh Mệnh thứ 15, ngày lành, thượng tuần tháng Bảy. Các quan thừa chỉ Viện hàn lâm vâng lệnh sao lại), nhưng không hiểu sao ở bìa trước, bìa sau và cả trang lót đầu cuốn sách đều ghi là Bản khắc in năm 1834, phải chăng ở đây có sự nhầm lẫn trong khâu in ấn?

Một cá nhân tặng bộ sưu tập về Truyện Kiều và Nguyễn Du Ban quản lý khu di tích Nguyễn Du huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh, vừa tiếp nhận một bộ sưu tập tư liệu phong phú và quý hiếm về Đại thi hào Nguyễn Du và Truyện Kiều do ông Trần Phú Sơn ở quận Hai Bà Trưng (Hà Nội) hiến tặng. Bộ sưu tập này gồm 231 bản sách và các tài liệu liên quan, được viết bằng các ngôn ngữ như chữ Nôm, Hán, Pháp, Anh, Nhật Bản và chữ Quốc ngữ. Bộ sưu tập có 141 bản Truyện Kiều và viết về Truyện Kiều, 28 bản Truyện Kiều ngoại văn, 18 bản Truyện Kiều mini, 44 bản sách tham khảo Truyện Kiều, Nguyễn Du và băng cải lương do 51 nhà xuất bản trong và ngoài nước phát hành, in ấn, trong đó có nhiều cuốn quý hiếm như Kim Túy Tình Từ của Phạm Kim Chi xuất bản năm 1915. Đặc biệt trong bộ sưu tập có 9 kịch bản sân khấu với các thể loại tuồng, chèo, cải lương, trò Kiều do các soạn giả nổi tiếng trong nước sáng tác, và các tem thư.

Một điều đáng mừng là trong mấy năm gần đây vấn đề sưu tầm, nghiên cứu Truyện Kiều lại được khởi sắc, nhiều văn bản cổ quý hiếm như Liễu Văn Đường Tự Đức thứ 24 (1871), Nguyễn Hữu Lập 1870, Liễu Văn Đường Tự Đức thứ 19 (1866), Thịnh Mỹ Đường Kỷ Mão 1879... lần lượt được phiên âm, chú giải và công bố rộng rãi.

Nhu cầu thưởng thức Truyện Kiều rất đa dạng, cá biệt có người không đồng tình với những bản Kiều đang được phổ biến hiện nay và muốn có một bản Kiều ưng ý, tâm đắc như mình hiểu, nên đã hiệu đính lại, loại bỏ những chữ, những câu thậm chí cả một đoạn dài.

Đó là trường hợp Truyện Kiều do cụ Đinh Trần Cương khảo biện và chú thích (Hội Văn nghệ Hà Tĩnh - 2005).

Trên báo chí vấn đề tranh luận xung quanh Truyện Kiều cũng đã diễn ra rất sôi nổi, nhiều công trình nghiên cứu Truyện Kiều của các học giả, chuyên gia như Văn bản Truyện Kiều - nghiên cứu và thảo luận, Tư liệu Truyện Kiều Bản Duy Minh Thị 1872, Tư liệu Truyện Kiều từ Bản Duy Minh Thị đến Bản Kiều Oánh Mậu cũng đã được công bố trong đó vấn đề kỵ húy được xem như là một trong những tiêu chí quan trọng để xác định niên đại của tác phẩm.

Về thời điểm sáng tác, Truyện Kiều cũng là một đề tài được các nhà nghiên cứu quan tâm, nhưng đến nay vẫn chưa tìm ra lời giải.

Xin nêu một vài dẫn chứng: Học giả Hoàng Xuân Hãn cho rằng Nguyễn Du sáng tác Truyện Kiều sau khi đi sứ Trung Quốc về (1814) lúc đã ngoài 50 tuổi, còn Nguyễn Thạch Giang cho biết Truyện Kiều được khởi thảo từ năm 1779 (lúc Nguyễn Du 14 tuổi!), cụ Đào Duy Anh thì lại bảo Nguyễn Du viết Truyện Kiều trước lúc đi sứ (1813), gần đây GS Nguyễn Tài Cẩn và Ngô Đức Thọ lại chứng minh Nguyễn Du viết Truyện Kiều vào khoảng 1786 - 1790 lúc tác giả khoảng 20 - 25 tuổi…

Gần đây nhất tại Nghệ An lại vừa phát hiện thêm được một văn bản Truyện Kiều Nôm quý hiếm còn nguyên vẹn có nhan đề Kim Vân Kiều tân truyện do Tụ Huyền Đường tàng bản - Đồng Khánh nguyên niên 1885 (năm 2004 Bản Liễu Văn Đường TĐ thứ 19 cũng được phát hiện tại Nghệ An) và chúng ta hy vọng đây chưa phải là bản được phát hiện cuối cùng.

Trở lại Bản Truyện Kiều Minh Mệnh thứ 15 (1834), bản này có những câu khác hẳn với các bản Nôm và Quốc ngữ được phổ biến hiện nay; lời thơ trong bản này mang tính chất dân dã, mộc mạc, thô sơ, thiếu trau chuốt và có một số từ của địa phương Nghệ Tĩnh. Đây tuy là một cuốn sách chép tay và không còn nguyên bản chữ Nôm để đối chiếu, nhưng nó vẫn là nguồn tư liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu để tìm về nguyên tác Truyện Kiều của Nguyễn Du.