Phóng to

Không chỉ trong phim truyền hình, ngay cả với điện ảnh, như phim Chết lúc nửa đêm cũng có khá nhiều phân cảnh được tái hiện qua... lời kể

TT - Khi một bộ phim bị chỉ trích, những câu thoại trong đó thường bị "bêu riếu" để minh chứng cho cái sự dở, ngô nghê, khiên cưỡng... Phim truyền hình Việt lâm cảnh "càng dài càng đuối" như Tuổi Trẻ phản ánh, thoại trở thành một trong những thủ phạm chính.

Dường như lời thoại trong phim Việt phải gánh thêm quá nhiều chức năng nhưng lại không mang chức năng cơ bản của… thoại phim.

Không ít lần trước màn ảnh nhỏ, trong khi nhân vật đang thể hiện những cảnh xúc động thì khán giả lại… bật cười. Nhan nhản những câu kiểu: "Anh có biết là em đang giằng xé lắm không?", "Em khiến anh cảm động quá!"… được diễn viên đọc như thuộc lòng với ánh mắt và vẻ mặt hoàn toàn vô cảm. Thoại trong những trường hợp như vậy được xem như công cụ chữa cháy cho diễn xuất, vì nếu không có những lời "ruột để ngoài da" thì người xem không thể thấy đâu sự "giằng xé”, "cảm động" ấy. Khi diễn viên diễn qua hình thể, nét mặt… quá kém thì thoại được xem như giải pháp an toàn hơn, song phương án này trong nhiều trường hợp cũng phá sản do giọng điệu không đạt.

Bộ phim Bò cạp tím vừa trình chiếu có diễn biến khá lôi cuốn, nhưng không thoát khỏi tình trạng "thoại thay diễn" kinh niên này. Đoạn cha con Thảo biểu lộ tình cảm dành cho nhau cũng sử dụng những lời vô thưởng vô phạt như: "Ba đừng làm việc quá sức, phải dành thời gian nghỉ ngơi nữa", "Con thực sự làm ba xúc động rồi đó”… Hay để bù lại cho diễn xuất còn hơi non của Phương Trinh, những đoạn diễn biến nội tâm đành cho nhân vật Ngọc độc thoại dài dòng, thậm chí còn nói thành lời những ý nghĩ của Ngọc với nhiều câu sáo rỗng lặp đi lặp lại: "Tôi phải làm sao đây? Tôi phải đi tìm anh thôi!"…

Ngoài ghé vai gánh cho diễn xuất, lời thoại còn mang trách nhiệm dẫn chuyện và đơn giản hóa các công đoạn dựng phim để tiết kiệm chi phí. Thay vì dựng những cảnh hồi tưởng với bối cảnh tốn kém, biên kịch chỉ cần cho đôi uyên ương trong phim gặp nhau đầy lãng mạn ở London hay Paris qua... lời kể.

Thay vì phải có thêm cảnh giải thích về xuất thân một nhân vật mới, tình huống thể hiện tính cách của họ thì chân dung của anh/chị/cô/bác… ấy được kể lể tường tận qua lời một nhân vật khác. Hoặc khi cần lấp liếm những hiểu biết chưa hoàn thiện về mặt chuyên môn, đạo diễn cũng cầu cứu thoại. Giám đốc công ty xây dựng chỉ cần khoe "công ty anh vừa đấu thầu thắng một dự án quan trọng", luật sư cũng chỉ cần kể "anh đã bào chữa thành công cho thân chủ” là lược qua được cảnh đấu thầu, tòa án cần chăm chút kỹ lưỡng.

Lời thoại đôi khi còn oằn mình mang sức nặng triết lý người sản xuất gửi gắm vào phim. Nếu không biết tiết chế và phù hợp bối cảnh, điều này rất dễ gây phản cảm. Vai nữ chính My trong Một ngày không có em đầy điệu đàng nhưng lại hay thốt ra những lời lên gân như: "Làm việc gì cũng phải có đam mê, có trước có sau" là một ví dụ.

Mỹ cảm của im lặng Một nữ biên kịch từng tâm sự chị tránh viết thoại trong kịch bản vì muốn chạm vào tận cùng mỹ cảm của sự lặng không, như một câu thơ yêu thích: "Lời nói/Chỉ là chiếc vỏ trứng của im lặng". Ngoài ngôn từ, cách phát âm, nhấn chữ trong thoại cũng tác động đến tình cảm nơi khán giả. Điều này dĩ nhiên kiểu "đọc thuộc lòng" trong phim Việt không thể làm được. Cùng với nhạc nền, âm thanh không gian… lời thoại góp phần hỗ trợ những gì khung hình chưa nói hết. Có những câu thoại đã trở thành "kinh điển" và bước từ phim vào cuộc sống. Với hầu hết những nước có nền điện ảnh phát triển, người chuyên làm công việc viết thoại đóng vai trò rất quan trọng. Đó là cả một nghệ thuật tinh xảo, không phải phương pháp thay thế vô tội vạ. Làm "cascadeur" (người đóng thế) cho nhiều công đoạn ngoài chức năng như trên, rồi bị đổ lỗi là nguyên nhân làm cho phim dở thật là nỗi oan tình cho lời thoại. Mang bao nhiêu oan ức như vậy, lời thoại trong phim Việt đang phải đơn độc cáng đáng quá nhiều trách nhiệm, nhưng lại không được đóng vai trò thoại phim đúng nghĩa.