Phóng to

Vietsovpetro - nơi từng xảy ra các vụ sai phạm "động trời" nhưng đã bị... chìm xuồng - Ảnh: L.A.Đ.

TT - Những vụ việc tiêu cực ở ngành dầu khí hoàn toàn không phải chuyện “bây giờ mới biết” sau khi một số nhân vật “cộm cán” như phó tổng giám đốc Petro VN Nguyễn Quang Thường, phó tổng giám đốc Xí nghiệp liên doanh dầu khí Vietsovpetro Dương Quốc Hà... bị bắt.

Thực chất, giống như các “phú ông đôla”, có những vụ việc trong ngành này đã được cố tình “gói quá kín” suốt từ đầu những năm 1990...

Mua máy “dỏm”, Nhà nước mất 200.000 USD

Để phục vụ thiết kế các công trình trên biển, năm 1991 Vietsovpetro (VSP) có kế hoạch mua sắm một loạt máy tính cấu hình mạnh, được cài đặt sẵn các chương trình phần mềm chuyên dụng. Hội đồng VSP sau khi xem xét đã chấp nhận bỏ ra một khoản ngân sách 400.000 USD cho việc mua sắm này.

Theo qui chế của VSP, Phòng thương mại là đầu mối quản lý việc thực hiện tất cả các hợp đồng ngoại thương của VSP. Bất cứ đơn vị sản xuất nào có yêu cầu mua sắm máy móc, thiết bị đều phải qua “cửa” này, cụ thể phải lập bảng tính toán kỹ thuật gửi Phòng thương mại để phòng này chào hàng. Trên cơ sở đàm phán, công ty nào đủ điều kiện và đáp ứng được các yêu cầu kỹ thuật, giá cả mới được ký hợp đồng cung cấp thiết bị.

Vậy nhưng trong một chuyến đi công tác tại Singapore tháng 7-1991 về việc thử tải xích neo tàu Chi Lăng, ông Đặng Hữu Quý - lúc đó là quyền phó chánh kỹ sư của Viện Nghiên cứu khoa học và thiết kế (thuộc VSP) - dù không được giao nhiệm vụ đã “sốt sắng” thay mặt VSP tiến hành đàm phán với một nhà cung cấp nước ngoài.

Đặng Hữu Quý cùng ông Nguyễn Trọng Nhưng (giám đốc Xí nghiệp Xây lắp của VSP lúc đó) và một số thành viên trong đoàn công tác đã thương thảo mua máy tính của Hãng Bureau Veritas (có đại diện tại Singapore) thông qua Công ty liên doanh Dịch vụ dầu khí PSA (trụ sở tại TP Vũng Tàu). Cần nói thêm, PSA được ra đời trên cơ sở hợp tác giữa một đơn vị của Petro VN với Cannamtrimex Inc., do ông Nguyễn Đức (Việt kiều Canada) làm giám đốc. Công ty này còn xuất hiện một cách không bình thường rất nhiều trong những thương vụ khác của VSP mà chúng tôi sẽ tiếp tục đề cập trong những phần sau...

Ngày 30-7-1991, Quý cùng ông Đức và ông Huỳnh Đức Báu - giám đốc chi nhánh của Bureau Veritas tại Singapore ký văn bản thỏa thuận VSP “mời Bureau Veritas vào Bà Rịa - Vũng Tàu đàm phán mua máy tính”.

Khoảng hai tháng sau, PSA thay mặt VSP ký hợp đồng số 048 (ngày 5-9-1991) mua máy tính của Bureau Veritas. Theo đó Bureau Veritas cung cấp các máy tính cấu hình 486/33MHz, RAM (bộ nhớ truy xuất ngẫu nhiên) 32Mb được sản xuất tại Nhật Bản, máy được cài đặt bốn chương trình thiết kế chuyên dụng có mua bản quyền (trị giá gần 237.000 USD).

Cũng tại khoản 11 của hợp đồng qui định vấn đề giám định kỹ thuật có ghi rõ “người mua có quyền giám định chất lượng thiết bị trong thời gian sản xuất, có quyền tham gia các cuộc kiểm tra thử nghiệm chất lượng do người bán thực hiện” và “thiết bị phải được lắp đặt, vận hành thử tại cơ sở của người bán ở Singapore và của người mua tại Vũng Tàu”.

Thực tế thì sao? Trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng, cả VSP lẫn PSA, cả Đặng Hữu Quý lẫn Nguyễn Đức đều không hề thực hiện “quyền giám định chất lượng thiết bị” này. Thế nhưng, đoàn nghiệm thu của VSP do Đặng Hữu Quý (trưởng đoàn) và ông Nguyễn Toàn (phó chủ tịch PSA) vẫn ký vào các biên bản chấp nhận cả chất lượng lẫn số lượng thiết bị, gồm cả phần cứng và phần mềm máy tính, xác nhận “đúng như hợp đồng và đã được thử nghiệm kết quả tốt” trước khi số hàng được gửi về VN.

Tháng 4-1992, hàng về tới Vũng Tàu và được chuyển cho Viện Nghiên cứu khoa học và thiết kế. Ba tháng sau, VSP lập hội đồng nghiệm thu hợp đồng trên. Kết quả, thiết bị không đồng bộ, nhiều chi tiết không tuân thủ đúng hợp đồng mua sắm đã ký mà đã bị thay bằng đồ kém chất lượng hơn, phần cứng máy tính cấu hình không đạt yêu cầu, chưa kể toàn bộ các phần mềm chuyên dụng đều là hàng... copy, không hề có bản quyền. Thiệt hại trong vụ mua sắm này ở thời điểm đó được xác định khoảng 200.000 USD, tức là 50% ngân sách đầu tư cho dự án này.

Thiệt hại 350.000 USD vì... thép ống?!

Cũng năm 1992, VSP triển khai một thương vụ mua sắm khác. Đó là hợp đồng mua 2.600 tấn ống thép xây dựng của Hãng Islawd trị giá 1.677.000 USD. Theo hợp đồng này, Islawd cung cấp cho VSP ống thép loại 326 x 16mm với giá 645 USD/tấn.

Bộ phận kỹ thuật của VSP được giao nhiệm vụ đàm phán và ký kết có Đặng Hữu Quý, Nguyễn Trọng Nhưng. Không hiểu có phải do năng lực non kém hay thiếu tinh thần trách nhiệm, bộ phận kỹ thuật này đã không thực hiện đầy đủ các bước tính toán về mặt kỹ thuật, do đó đã không xác định chiều dài của mỗi ống (theo yêu cầu của công trình lẽ ra phải là 12m).

Phát hiện khiếm khuyết này, Hãng Islawd đã cẩn thận hai lần điện gửi Phòng thương mại và đích thân phó tổng giám đốc VSP Bùi Hải Ninh yêu cầu xác nhận độ dài ống, nhưng rốt cuộc không có một hồi âm nào. Do vậy, Islawd đã giao hàng cho VSP đủ số lượng theo hợp đồng nhưng độ dài của mỗi ống là… tùy ý, trong đó có nhiều ống dài quá 13m và có 24 ống chỉ đạt chiều dài dưới 10m, thậm chí 6m. Tới phần thi công, chỉ khổ cho công nhân của VSP đã phải liên tục cắt, ráp nối các ống dài ngắn khác nhau ấy, còn VSP thiệt mất 350.000 USD và nhận về một công trình không nguyên vẹn, chưa dám bàn đến chất lượng có đảm bảo…

8 đoạn xích neo giá 292.000 USD trở thành đồ... “lưu niệm”

Năm 1992, khi VSP đang chuẩn bị đưa tàu chứa dầu Chi Lăng vào hoạt động, phía VSP dự định tận dụng hệ thống xích neo sẵn có của tàu Chí Linh. Số xích neo này được cắt bỏ tám đoạn (mỗi đoạn 20m) bị hư hỏng và VSP đã đặt mua tám đoạn xích neo mới bằng thép đặc chế ORQ cùng với hợp đồng mua tàu Chi Lăng. Sau đó có tin báo tàu Chi Lăng chưa về kịp, VSP buộc phải thuê tàu Java để chứa dầu trong giai đoạn chờ đợi và đã đặt hàng Công ty Thương mại dầu khí Petechim mua tám đoạn xích neo để bù vào đoạn xích neo cũ của tàu Chí Linh bị cắt bỏ.

Điều bất thường ở chỗ trong khi Petechim đang tiến hành thương thảo, mua của Brisat Submarine tám đoạn xích neo bằng thép đặc chế ORQ, bộ phận kỹ thuật của VSP gồm Đặng Hữu Quý và Nguyễn Trọng Nhưng vẫn mời hai công ty khác (Sing Seng Huat và Pranglin) vào đàm phán mua xích neo.

Mặc dù Sing Seng Huat chào loại xích bằng thép không đảm bảo yêu cầu ORQ, nhóm kỹ thuật vẫn viện lý do “giao hàng nhanh” để trình quyền tổng giám đốc VSP Ngô Thường San ký phê duyệt (vào ngày 21-8-1991).

Tám ngày sau, phía Petechim cũng có văn bản gửi VSP thông báo tám đoạn xích neo bằng thép ORQ sẽ được chuyển về Vũng Tàu trong nửa đầu tháng 10-1991. Biết việc này nhưng Đặng Hữu Quý, Nguyễn Trọng Nhưng lại vẫn tiếp tục đề nghị ông San cho mua tám đoạn xích neo của Sing Seng Huat.

Ông Ngô Thường San cuối cùng đã chấp nhận và ủy thác cho Công ty PSA ký hợp đồng mua tám đoạn xích neo của Sing Seng Huat trị giá 292.000 USD. Khi tàu Chi Lăng về tới Vũng Tàu, số xích neo này không đảm bảo (không phải thép ORQ) nên cũng không được sử dụng, buộc VSP phải dùng tới xích neo ORQ do Petechim mua về và cả tám đoạn xích neo kém chất lượng trên được đưa vào kho, trở thành… đồ “lưu niệm”.

Đáng lưu ý, khi tiến hành quyết toán hợp đồng mua tàu Chi Lăng, Đặng Hữu Quý, Nguyễn Trọng Nhưng đã đề nghị đưa khoản 292.000 USD mua xích neo không đủ chất lượng trên vào. Rất may, khoản chi bất hợp lý này đã bị Phòng thương mại phát hiện, không chấp nhận. Mặc dù đã rõ hành vi thiếu trách nhiệm của những cán bộ trên như vậy, VSP sau đó vẫn không có bất cứ một hình thức xử lý nào, dẫn đến hàng loạt sai phạm khác về sau.

Trong khi đó, theo cán bộ có trách nhiệm nói trên của Công an BR-VT, các vụ việc này đều có dấu hiệu của tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, cần phải điều tra làm rõ. Công an BR-VT đã báo cáo cấp trên về việc khởi tố điều tra vụ án, thế nhưng sau đó không có…hồi âm! Những cán bộ có trách nhiệm ở Công an tỉnh BR-VT không nản chí, vẫn tiếp tục âm thầm theo dõi và phát hiện thêm hai vụ vi phạm pháp luật nghiêm trọng khác tại VSP mà chúng tôi sẽ thông tin tiếp trong bài sau.

Điều đáng lưu ý là xuyên suốt tất cả các vụ việc sai phạm mà Công an BR-VT phát hiện đều có vai trò của ông Đặng Hữu Quý - lúc đó là quyền chánh kỹ sư Viện Nghiên cứu khoa học và thiết kế, hiện đã được “cất nhắc” lên giám đốc Công ty Tư vấn đầu tư xây dựng dầu khí! Đặng Hữu Quý là ai ? Vì sao một người đã từng bị khởi tố, bắt tạm giam tám tháng, sau đó lại được thả tự do, rồi yên vị ở chức vụ cao hơn?

----------------------------------

Kỳ tới: Vì sao Đặng Hữu Quý bị khởi tố, bắt giam?