Nghệ sĩ nhân dân Liên Xô Viacheslav Tikhonov - thần tượng của hàng triệu khán giả yêu điện ảnh ở nước Nga và thế giới, diễn viên thủ vai người tình báo Xô viết Stirlits trong phim Mười bảy khoảnh khắc mùa xuân - vừa từ trần tại Matxcơva ngày 4-12 sau một thời gian ngắn nhập viện, thọ 82 tuổi.

Tổng thống Liên bang Nga Dmitri Medvedev đã gửi điện chia buồn với gia đình Viacheslav Tikhonov. Trong bức điện, tổng thống Nga nói rằng Tikhonov thật sự “là nghệ sĩ nhân dân về danh hiệu và trong thực chất. Trên thực tế ông được hàng triệu người dân nước Nga yêu mến, không chỉ bởi tài năng diễn xuất, mà bởi vì ông là một con người có sức lôi cuốn lạ thường, một trí thức trời sinh với một tâm hồn lớn lao".

Phóng to

Nghệ sĩ nhân dân Liên Xô Viacheslav Tikhonov - Ảnh: RIA Novosti

Viacheslav Tikhonov là ngôi sao điện ảnh Liên Xô được nhiều thế hệ khán giả hâm mộ. Không chỉ là một nghệ sĩ lớn đã thể hiện xuất sắc các vai diễn của mình, trong đời thực Tikhonov là một con người trí thức tế nhị, thanh nhã, một triết gia sâu sắc. Bởi vậy, sự ra đi của ông không chỉ là tổn thất đối với giới văn nghệ sĩ, đối với nền điện ảnh, mà còn là mất mát lớn đối với toàn thể xã hội Nga và những người hâm mộ ông khắp thế giới.

Viacheslav Tikhonov sinh ngày 8-2-1928 tại Pavlovski Pasad, ngoại ô Matxcova, trong một gia đình lao động, từ thuở nhỏ đã mơ ước trở thành diễn viên điện ảnh. Tuy bố mẹ ông muốn con trai trở thành kỹ sư, Tikhonov đã thi vào Trường điện ảnh VGIK và may mắn được giáo sư Boris Gerasimov nhận vào lớp đào tạo của mình. Khi đang học ở trường, ông đã xuất hiện trong bộ phim Đội cận vệ thanh niên của đạo diễn Sergei Gerasimov, vai Volodia Osmukhin.

Trong sự nghiệp điện ảnh của mình, Tikhonov đã đóng gần 50 bộ phim. Năm 1970, với vai người thầy giáo dạy sử Melnikov trong Sống đến ngày thứ hai, ông được tặng giải thưởng nhà nước. Với vai người chiến sĩ tình báo nổi tiếng Isaev-Stirlits trong Mười bảy khoảnh khắc mùa xuân, Tikhonov được tặng giải thưởng nhà nước Nga.

Năm 1980, do tham gia đóng phim Chó Bim trắng tai đen, ông được trao giải thưởng mang tên Lênin. Năm 2008, nhân dịp thượng thọ 80 tuổi, Tikhonov được tặng Huân chương Vinh quang.

Bản thân Viacheslav Tikhonov cho rằng hành trình điện ảnh của ông bắt đầu từ năm 1958, với bộ phim Chuyện xảy ra ở Penkov của đạo diễn Ctanislav Rostotski. Trong phim này Tikhonov đóng vai người thợ lái máy kéo, một thanh niên nông thôn bình dị.

Khác với các nhân vật thanh niên nông thôn trong các bộ phim Liên Xô thời bấy giờ, Tikhonov đã thể hiện trong vai diễn này những nét tính cách trữ tình sâu sắc, sự tinh tế của một tâm hồn cao thượng và tạo nên hình ảnh người đoàn viên Komxomon kiểu mới mà thanh niên Liên Xô thầm bắt chước.

Nhiều năm sau, trong phim Sống đến thứ hai cũng của đạo diễn Rostotski, Tikhonov đã tạo một bước ngoặt khác khi sắm vai người giáo viên dạy sử, một nhân vật trí thức Nga chân chính luôn hoài nghi và đi tìm sự thật.

Một năm trước đó Tikhonov đã thể hiện thành công hình tượng người trí thức Nga thế kỷ 19 qua nhân vật Andrei Bolkonski trong bộ phim chuyển thể từ tiểu thuyết Chiến tranh và hòa bình của Lev Tolstoi. Khán giả Nga và thế giới đã cảm nhận được sự gần gũi trong thế giới tâm hồn của hai nhân vật này và đánh giá người thể hiện rất cao.

Tuy nhiên, vai diễn để đời nhất của Viacheslav Tikhonov là hình tượng người chiến sĩ tình báo Xô viết Isaev - Stirlits trong phim Mười bảy khoảnh khắc mùa xuân. Phim này được công chiếu lần đầu tiên vào cuối mùa hè năm 1973 và đã thu được thành công vang dội. Còn nhớ mỗi khi truyền hình chiếu bộ phim đó, đường phố Liên Xô vắng ngắt, và trong những tập cuối, khi mâu thuẫn trong bộ phim lên đến đỉnh điểm, khán giả dường như nín thở theo dõi câu chuyện.

Phóng to

Tikhonov trong 17 khoảnh khắc mùa xuân

Hồi tưởng lại thời đóng vai Stirlits, Viacheslav khẳng định đối với ông, “đó chỉ là công việc bình thường, không ai đòi hỏi ông phải làm một điều gì đặc biệt, chỉ cần tin vào những hoàn cảnh giả định khi Stirlits hoạt động trong sào huyệt Hitle và loại bỏ hết những tính chất siêu nhân mà người ta thường đem vào các bộ phim tình báo". Ông đã hoàn thành điều đó một cách xuất sắc, tạo nên hình ảnh một người chiến sĩ tình báo Xô viết đã chiến thắng đối phương bằng trí tuệ, tài năng và sức mạnh tâm hồn của mình.

Một thời, Viacheslav làm quen với người vợ đầu tiên của ông là nữ diễn viên điện ảnh Nona Mordiukova khi cùng đóng phim Đội cận vệ thanh niên (trong phim này Nona Mordiukova đóng vai Uliana Gromova), hai người kết hôn với nhau nhưng cuộc hôn nhân của họ không hạnh phúc.

Nona Mordiukova nổi tiếng với vai Aksinia trong phim Sông Đông êm đềm”đã rất đau khổ sau cuộc chia tay với Tikhonov, bà giận ông vì không hề liên lạc với bà, kể cả khi Vladimir - con trai chung của họ, cũng là diễn viên điện ảnh - sa vào nghiện ngập ma túy và chết trẻ khi mới ngoài 40 tuổi. Hơn 50 năm sau, Viacheslav Tikhonov công khai xin lỗi Nona Mordiukova trên một kênh truyền hình trung ương và bà đã gọi điện tha thứ cho ông.

Trong nhiều năm, Tikhonov hối hận thấy mình có lỗi trong cái chết bi thảm của con trai. Ông có nguyện vọng sau khi qua đời được chôn cất bên cạnh Vladimir ở nghĩa trang Kuntsevski, nhưng theo quyết định mới nhất, ông sẽ được mai táng tại nghĩa trang Novodevichie ở trung tâm Matxcơva, nơi an nghỉ của nhiều danh nhân văn hóa và các yếu nhân của nước Nga.