Trong xu thế toàn cầu hóa và sự dịch chuyển mạnh mẽ của các chuỗi cung ứng giá trị, hệ thống quản lý nhà nước về hải quan đóng vai trò là cửa ngõ quan trọng đối với năng lực cạnh tranh quốc gia.

Nghị định 167 giúp mở khóa cánh cửa cản trở xuất nhập khẩu

Sự ra đời của Nghị định 167/2025/NĐ-CP ngày 30-6-2025, được hỗ trợ bởi các hướng dẫn tại Thông tư 38/2025/TT-BTC, không chỉ giải quyết những vướng mắc tồn đọng mà còn tạo ra một hành lang pháp lý thông thoáng, thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động xuất nhập khẩu và thu hút dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) chất lượng cao vào Việt Nam.

Nội dung được xem là bước ngoặt mở toang cánh cửa thu hút vốn FDI là bãi bỏ hoàn toàn điều kiện về hiện diện thương mại. Mọi thương nhân nước ngoài, dù có hay không có văn phòng đại diện tại Việt Nam, đều có thể tham gia giao dịch xuất nhập khẩu tại chỗ.

Đồng thời, Luật Thuế giá trị gia tăng sửa đổi đã khẳng định rõ ràng hàng hóa xuất khẩu tại chỗ được áp dụng thuế suất 0%. Sự minh bạch này không chỉ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chuỗi cung ứng, giảm chi phí vận tải quốc tế mà còn là "thẻ thông hành" thu hút các tập đoàn có vốn FDI lớn trong lĩnh vực công nghệ cao và bán dẫn.

Nếu Nghị định 167/2025/NĐ-CP xây dựng nền móng pháp lý thì Thông tư 38/2025/TT-BTC đã hiện thực hóa mô hình hải quan thông minh bằng việc chuẩn hóa lại toàn bộ quy trình khai báo trên hệ thống VNACCS/VCIS nâng cấp. Sau một thời gian ngắn vận hành, cộng đồng doanh nghiệp bày tỏ sự hài lòng vì đã nhận được rất nhiều lợi ích từ mô hình này.

Ông Huỳnh Thanh Toàn - Công ty CP Vận tải và Logistics THILOGI (Tập đoàn THACO) - nói: "Từ khi thực hiện thủ tục online hoàn toàn thì đã rút ngắn rất nhiều thời gian cho doanh nghiệp giải quyết hồ sơ, thông quan hàng hoá. 

Bây giờ tờ khai có hệ thống phân công tự động. Doanh nghiệp có thể tra cứu được công chức làm hồ sơ cho mình và chủ động liên hệ trực tiếp để giải quyết hồ sơ rất nhanh".

Còn ông Nguyễn Trọng Tài - Công ty Giao nhận và Vận tải Liên Hợp (TP.HCM) - nói với hệ thống hải quan tự động thì ông chỉ xuống cảng khi có kiểm tra thực tế hàng hóa hoặc có kiểm tra liên ngành liên quan. Việc này giúp tiết kiệm rất nhiều chi phí và thời gian của doanh nghiệp".

Theo ông Bùi Tấn Nam - đội phó Đội Giám sát quản lý Chi cục Hải quan Khu vực I, trước đây khi nộp hồ sơ thì doanh nghiệp sẽ chạy lên trực tiếp nộp. Khi hải quan yêu cầu bổ sung hồ sơ gì thì doanh nghiệp lại chạy về lấy. Xong rồi chạy lên nộp bổ sung. 

Hiện nay tất cả các thủ tục về hải quan đều thực hiện qua hệ thống công nghệ thông tin, hệ thống VNACCS/VCIS. Doanh nghiệp truyền tờ khai lên trên hệ thống, công chức hải quan tương tác trên hệ thống đó.

"Công chức hải quan chỉ thị lên trên hệ thống thì doanh nghiệp ở nhà biết cần bổ sung hồ sơ gì, cần trung cấp cái gì và thực hiện truyền những hồ sơ chứng từ lên trên hệ thống chứ không cần phải chạy lên nộp hồ sơ giấy" - ông Nam nói.

Theo ông Nguyễn Chí Thanh - phó trưởng phòng Nghiệp vụ hải quan, Chi cục Hải quan khu vực II, Nghị định 167/2025/NĐ-CP và Thông tư 38/2025/TT-BTC đã giải quyết không ít vướng mắc trong quá trình làm thủ tục hải quan. 

Chẳng hạn làm rõ một số từ ngữ trong quá trình làm thủ tục hải quan, giúp doanh nghiệp và hải quan thống nhất cách hiểu và thực hiện đúng quy định của pháp luật. 

Thỏi nam châm thu hút đầu tư lĩnh vực công nghệ cao

Sự đồng bộ giữa Nghị định 167/2025/NĐ-CP và Thông tư 38/2025/TT-BTC không chỉ đơn thuần là việc thay đổi các quy định hành chính mà còn tạo ra những tác động sâu rộng đến cấu trúc kinh tế và năng lực cạnh tranh của quốc gia.

Hệ thống hải quan hiện đại, minh bạch là "thẻ thông hành" để Việt Nam thu hút các nhà đầu tư trong lĩnh vực công nghệ cao, đặc biệt là công nghiệp bán dẫn. Các doanh nghiệp này vốn có yêu cầu rất cao về tốc độ thông quan và tính dự báo của pháp luật. 

Việc Nghị định 167/2025/NĐ-CP quy định rõ chế độ doanh nghiệp ưu tiên cho ngành bán dẫn và ứng dụng quản lý rủi ro số hóa giúp Việt Nam trở thành điểm đến hiệu quả cho dòng vốn đầu tư thông minh.

Cơ chế quản lý doanh nghiệp ưu tiên mới đã tạo ra một sự dịch chuyển trong tư duy của chủ doanh nghiệp từ "đối phó" sang "tuân thủ tự nguyện". Khi doanh nghiệp nhận thức được việc xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ và minh bạch tài chính sẽ mang lại những đặc quyền khổng lồ, họ sẽ tự giác nâng cao tiêu chuẩn quản trị của mình.

Đây chính là cách bền vững để xây dựng một nền kinh tế minh bạch, giảm thiểu các hành vi gian lận thương mại và tham nhũng trong lĩnh vực xuất nhập khẩu.

Nếu xem hoạt động thương mại quốc tế như một dòng chảy thì những cải cách pháp luật năm 2025, đặc biệt là Nghị định 167/2025/NĐ-CP và Thông tư 38/2025/TT-BTC, chính là việc nạo vét các "điểm nghẽn" tích tụ lâu ngày và lắp đặt các "cảm biến thông minh" để dòng chảy ấy diễn ra nhanh hơn, minh bạch hơn và an toàn hơn.

Đây được xem là những viên gạch đầu tiên, nhưng là quan trọng nhất trong lộ trình thực hiện chiến lược phát triển hải quan đến năm 2030. Tầm nhìn này không chỉ dừng lại ở việc số hóa các thủ tục hiện có, mà còn hướng tới việc kết nối toàn diện dữ liệu giữa các cơ quan quản lý nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp.