Phóng to

TT - Khách ở phương xa có dịp đến với thành phố biển Phan Thiết (Bình Thuận) hẳn không khỏi ngỡ ngàng trước những cánh bướm đẹp mê hồn trong một căn gác xép nằm lặng lẽ bên dòng Cà Ty uốn lượn. Chủ nhân của bộ sưu tập bướm này là một ông cụ dẫu tóc đã trắng phơ phơ vẫn cứ quen chân lang thang vào rừng tìm bướm...

Ngẩn ngơ cánh bướm giữa rừng

Mới 6 giờ sáng, ông Mười Vui đã chuẩn bị xong mọi thứ. Vượt qua 41km, chúng tôi dừng chân tại một cánh rừng thuộc xã Đông Tiến (Hàm Thuận Bắc). Vẻ già nua của một ông lão 77 tuổi biến đâu mất khi ông Vui cầm vợt tung tăng đi ngược theo con suối vô rừng. “Trời lạnh nên bướm dậy trễ”- ông giải thích.

Phóng to

Đường càng vào sâu càng khó đi. Các tảng đá đủ hình dạng, kích cỡ chắn ngang lối. Bỗng... ạch. Đôi chân yếu ớt của ông trượt xoạc trên mỏm đá. Đau, nhưng ông lại mỉm cười, bởi đôi mắt kèm nhèm của ông vừa kịp thoáng thấy cánh bướm đầu tiên. Ông nhón chân tiến đến gần. Đó là một chú bướm có đôi cánh màu gỗ khô được điểm xuyến đen, phần viền cánh lồi lõm hình ziczac. Nhưng khi tay vợt vừa giơ lên thì bướm ta bay mất làm ông tiếc ngẩn ngơ: “Trời ơi, loại này ít khi gặp lắm”.

Ngồi “chờ thời” khoảng nửa giờ thì một cánh bướm khác xuất hiện. Ông bèn cầm vợt lao ra, nhanh và dũng mãnh như một chiến binh, quơ liên tục ba động tác mới bắt được bướm. Chỉ bằng vài thao tác nhỏ quen thuộc, chú bướm đã được ép nguyên vẹn vào một mảnh nilông trơn: “Ép bướm mà để rớt phấn hay mẻ cánh thì chẳng còn giá trị”.

Đây là lần đầu tiên ông Nguyễn Viết Vui trở lại với rừng sau hơn ba tháng kể từ ngày con trai ông vĩnh viễn ra đi do bệnh tật hiểm nghèo...

Bảo tàng bướm trên căn gác xép

Năm 18 tuổi, chàng trai Nguyễn Viết Vui bắt đầu làm quen với “nghề” làm tiêu bản thú. Hồi đó, thầy Henri de Monestrol đã già lắm nên không thể cầm tay chỉ việc mà bắt cậu học trò tự mày mò làm theo sách hướng dẫn bằng tiếng Pháp, đến khi ra được sản phẩm mới chỉ dẫn cặn kẽ thêm.

Phóng to

Ảnh Huy Phong

Chẳng hiểu sao hồi ấy ông Vui lại mê thú chơi này đến mất ăn mất ngủ, học cho bằng được mới thôi. Từ sự miệt mài không mệt mỏi của thời trai trẻ, về sau này nhiều tiêu bản thú dưới bàn tay tài hoa của ông đã được góp mặt với đời, từ hươu, nai cho đến tôm, cá và cả chim chóc. Nhưng trên đời này đâu chỉ có thầy trò ông biết được nghề chơi, vậy là ông mày mò tạo ra sự khác biệt bằng cách nghiên cứu cách pha chế thuốc sao cho giúp làm tăng độ bền, đồng thời trằn trọc suy tư cách thổi “cái hồn” cho tiêu bản. Nhờ biết chắt chiu từng chút một, sản phẩm của ông sau đó từng được gửi đi tham gia triển lãm ở Đức, Pháp, Nhật..., trong số đó có những tiêu bản bướm đầu tiên.

Làm một tiêu bản bướm theo cách của ông Vui nhanh nhất cũng mất một tuần, có khi tới vài tháng với đủ các công đoạn: tiêm thuốc, căng cánh, hong khô... Ông bảo nếu biết cách làm và làm kỹ lưỡng, có thể lưu giữ cánh bướm nguyên vẹn tới hàng trăm năm. Không chỉ lặn lội vô rừng tìm bướm, ông Vui còn miệt mài bên trang viết: “Bướm ở VN phong phú lắm, lâu lâu lại thấy xuất hiện một con lạ, sưu tầm mãi cũng không hết. Tôi muốn mọi người Việt Nam biết nước mình có một tài nguyên bướm”. Ông bảo mỗi loài bướm có tính nết riêng, có con thích vùng nắng nóng, có con thích sống trong bóng râm, con thích bay cao, con thích bay thấp, có con rất lí lắc, có con lại chúa yểu điệu...

Trong căn gác xép bên dòng Cà Ty, mỗi ngày ông Mười Vui lại mang ra ngắm nghía hàng ngàn cánh bướm sặc sỡ sắc màu như không biết chán. Cửa hiệu bán bướm của ông (40 Trưng Trắc, Phan Thiết) thi thoảng lại đón tiếp những người khách lạ từ các nước Nhật, Pháp, Nga... Họ đến để bổ sung cho bộ sưu tập còn thiếu những cánh bướm nhiệt đới đẹp mê hồn. Tuy tuổi cao tóc bạc nhưng ông vẫn ước mong có được những chuyến đi xa sưu tầm bướm. Ông mơ về một bảo tàng bướm tại quê nhà để có thể góp tay bảo vệ và giới thiệu tài nguyên bướm quốc gia, như người Pháp đã từng làm hàng trăm năm trước...