Phóng to

Xe vua được “ưu tiên” trong lúc vận chuyển hàng hóa ở khu kinh tế cửa khẩu Tịnh Biên

Trời hanh nắng, trong chợ vắng khách, ngoài chợ cũng thưa thớt người, nhưng ở một khoảnh đất trống bên ngoài sân chợ lại rộn rã tiếng trao đổi lên xuống hàng. Ở đó chị em trong đội xe thồ gắn máy là những nông dân, tiều phu, cửu vạn người Campuchia đang chuẩn bị cho chuyến hàng Việt xuyên biên giới...

Đời thồ

Khi tôi hỏi chuyện bán buôn, một nữ tài xế xe thồ đã vặn ngược: “Hỏi chi nhiều vậy? Chở hàng Việt chứ có ma túy đồ lậu gì đâu!”. Tên cô là Mao - Thol Mao, 21 tuổi, sạm đen duyên dáng, nhà ở phum Thum - Đưng gần cửa khẩu Tịnh Biên, chưa chồng con nhưng đã chín năm hành nghề thồ hàng.

Mỗi lần cô có thể chở tới 2-3 tạ hàng như cái siêu thị di động. “Có gì đâu! - cô nói - Mỗi chuyến từ Xuân Tô qua cửa khẩu đến gòi Tà Lập - dài 14km - kiếm 40.000 đồng. Khá hơn nghề bán “bao công”!”. “Bao công” là sao? “Là bán than đó. Ngày trước chị em vào rừng lấy củi, thồ than qua chợ Việt bán mà thành đen như bây giờ”.

Từ khi có tốp hàng VN chất lượng cao nổi lên, các cô mới đi thồ hàng ngược, nghĩa là dòng xe không từ PumchRây, Thum - Đưng qua chợ Xuân Tô mà chở hàng từ VN sang Campuchia bỏ mối. Cũng kể từ đó Mao sớm đi tối về, có chút tiền dư nhét trần nhà tiết kiệm. Cuối năm 2002, xổ ra, Mao đem sắm luôn chiếc gắn máy MD thay chiếc xe đạp cà tàng cổ lỗ. Cùng với Mao, trong phum PumchRây còn có Chol, Thi, bà Cà Chập, Cà Chi... chuyển đổi từ nghề thồ than, thồ hàng ngoại nhập lậu qua hàng Việt chất lượng cao. Mà cũng lạ, tại bến chợ Xuân Tô này tôi thấy tài xế xe thồ toàn là chị em khăn rằn quấn cổ hành nghề. “Đơn giản thôi vì chị em giỏi tính toán lại chịu thương chịu khó nên mua bán thuận thảo, không ế ẩm như mấy ông chồng hay có bệnh sĩ, bệnh tự ái mắc cỡ không chịu đôi co mặc cả dài dòng”, chủ vựa buôn trái cây, hàng bách hóa chợ Xuân Tô kiêm phiên dịch viên Trương Út giải thích như vậy. Chol đã có thai trên bốn tháng, anh ách bụng bầu nhưng vẫn lái xe đường dài! “Chol này, hàng thồ tháng giêng này có ăn không ?” - tôi hỏi . “Có! Cũng nhờ chị em đưa hàng Việt len lỏi vào các phum sóc, đến tận tay cho các sư cả để tiếp thị chạy hàng. Chịu khó bán như vậy “đồng tiền mới liền cái tay”, anh ạ!”.

Ông Trương Út phiên dịch hoa hòe đúng ý nên nàng Chol chập tay cười khanh khách. Nói vậy chứ hai ngày chị em mới bán hết 2 tạ hàng, và phải mất cả tuần mới gom đủ số tiền khoảng 4 triệu đồng. Đó là chặng đường 150km đất đá, qua 5-6 cái chợ ở đất chùa tháp chứ ít đâu! Đến quá trưa, chiếc xe máy sơn đỏ MD 70 phân khối của Chol không còn chỗ nào để chằng móc hàng nữa, hai cái sề to sau yên xe đã khít rịt hàng hóa.

Chỗ ngồi của bà bầu cũng bị mấy bọc sữa Vinamilk, mì tôm Topa, kẹo Pico cấn ép. Chìa cuốn sổ ra, nàng Chol thé giọng bảo: “Thế mới đủ một chuyến trên 20 món hàng gồm bột, bánh, bì, thuốc, xà bông, bột ngọt, gia dụng..., ôi thôi không thể kể xiết...”. Nhà Chol neo đơn, chồng đổ bệnh nên nàng cáng đáng nuôi cả gia đình, còn sức còn làm mà.Xe nàng Chol vừa mất dạng thì xe của vợ chồng bà bầu Thi bình bịch vào bến. Chồng nàng Thi - anh Oanh Thol, 38 tuổi - một “quái kiệt” xe thồ. Quái kiệt chỉ có một tay nhưng lên ga bẻ lái điều khiển chiếc xe gắn máy kéo rơmooc điệu nghệ.

Anh Thol kể sự tích vào nghề thồ ngắn gọn: “Ngày trước tôi đã bị máy suốt lúa nghiền nát cánh tay trái. Tưởng đâu tàn phế, nhưng khi thấy vợ có bầu mà vẫn chạy chợ đường xa nên... lái xe làm thay cho vợ”. Ngày đầu cầm lái khi vừa cho xe băng qua đoạn đường đá bụi, cua gắt, xe phá thắng đổ sầm. Chưa kịp hoàn hồn Thol đã thấy vợ một bên và xe một bên, chỏng gọng. Thol bảo sẽ đưa vợ đi sinh mẹ tròn con vuông bằng chính xe thồ hàng xuyên biên giới này.

Chiếc xe mà trước đó vợ chồng anh tích cóp hai năm trời mới đủ số tiền 1.300 USD mua làm xe thồ. Thùng xe như cái rơmooc có bánh xe hơi, nhíp xe tải, khổ 2,8m x 2m, chở mỗi chuyến trên 3 tấn hàng, nhiều gấp chục lần xe gắn máy MD của nàng Mao, nàng Chol. Đến nay ở chợ Xuân Tô, xe kéo rơmooc tự phát như của vợ chồng nàng Thi đã có chục chiếc, chưa kể bầy xe MD trên 40 chiếc nữa đã thồ trên 50 tấn hàng hóa các loại qua biên giới mỗi ngày.

Phóng to

Những chiếc xe thồ siêu hạng chở “siêu thị” hàng Việt đến các chợ, phum sóc Campuchia

Ở chợ Xuân Tô có đến sáu chủ cơ sở, nhà vựa chứa và cung ứng hàng chục tấn hàng tươi sống cũng như hàng của trên 50 doanh nghiệp VN sản xuất cho các xe thồ Campuchia. Chị Tư, chủ một vựa trái cây bề thế ở chợ, xổ thùng chứa hàng chục cuốn sổ ghi nợ nói: “Có đến 50 lao động nghèo làm nghề thồ hàng, và hàng chục bạn hàng khác đã được tui cho mua gối đầu đến trên nửa tỉ bạc”.

Buôn có bạn bán có phường, chị Tư hiểu giúp đỡ bạn thồ là giúp mình, giúp doanh nghiệp làm ăn. Nếu không có nàng Mao, nàng Thi... - những người đi tiếp thị từng món hàng ở chợ bạn - thì khó mà bán được hàng Việt vào phum sóc vùng quê bên ấy. Chị Tư còn giới thiệu tôi đến nhà anh Ba Dũng ở ngay góc đường vào chợ Xuân Tô. Anh Dũng kể: “Thời họ chưa có xe thồ hàng, bên đây tụi tui nắm tay chỉ việc, trợ vốn hàng triệu đồng mỗi chuyến. Hàng đắt, hàng ế, món nào chạy, món nào bị xếp xó, ở đâu khoái thương hiệu, tập quán ưa dùng ra sao đều được chủ thồ phản ảnh, dự báo kịp thời”.

Còn nhớ năm trước tại chợ Xuân Tô có nhân viên tiếp thị mì gói Topa đến nhờ anh Ba Dũng đưa hàng qua Campuchia. Anh Ba nhét mấy thùng mì vào xe thồ của vợ chồng anh Sóc, anh Túa nhà ở phum Pồ Rôn (Kirivong, Tà Keo). Thế là gói mì Topa đã có mặt ở các chợ xã ven biên và đến tận vùng biển Hồ - Tông Lê Sáp nơi có cộng đồng người Chăm sinh sống.

Sau chuyến tiếp thị bán hàng ấy, Sói và Túa về báo tin: “Người Chăm kiêng ăn mỡ dầu, Topa đừng cho mỡ dầu nữa”. Mấy tháng sau đó doanh nghiệp sản xuất mì Topa đã đưa ra loại sản phẩm mì gói có dán nhãn “không dầu mỡ động vật”, đúng gu người tiêu dùng nên xuất khẩu tiểu ngạch ào ào. Nhiều doanh nghiệp như xà bông Hoa Hồng, Tico, mì Hạnh Phúc... khi thương hiệu có tên tuổi được khách hàng vùng nông thôn Campuchia ưa dùng đều thừa nhận có công lao không nhỏ của những người thồ hàng ở chợ Xuân Tô. “Đừng quên dân buôn, bạn thồ nắng sương ấy!” - Ba Dũng nói....Chiều xuống, ra quốc lộ 91 - con đường hướng về cửa khẩu quốc tế Tịnh Biên - tôi thấy một đoàn xe chở hàng nhôm nhựa, vật liệu xây dựng... cao ngất. Ba chiếc xe kéo rơmooc có qui cách quá khổ như một ngôi nhà di động dài trên 3m, chở nặng trên 4 tấn đang khó khăn xoay trở. Sáu chiếc gắn máy MD, chiếc nào cũng ngất ngưởng, ì ạch. Tôi đi lẫn vào đoàn xe ra đến cổng chào cửa khẩu, 20 phút thủ tục nhanh gọn, hàng Việt chính hiệu hợp pháp đã từ từ qua cửa khẩu...