Phóng to

Theo thông tư số 01/2008/TT-BTP hướng dẫn nghị định 158/2005/NĐ-CP về đăng ký và quản lý hộ tịch, những người có mối quan hệ gia đình có quyền nhận nuôi con nuôi, chẳng hạn mẹ kế có quyền nhận con riêng của chồng, cha dượng có quyền nhận con riêng của vợ làm con nuôi khi có đủ điều kiện theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình. Tuy nhiên, đến phần làm giấy tờ hộ tịch lại vướng!

Không bổ sung được tên cha hoặc mẹ nuôi

Bé T.V.T. (ở huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp) trong khai sinh chỉ có tên mẹ mà không có tên cha (con ngoài giá thú). Sau đó bé được cha dượng là ông H.V.C. nhận làm con nuôi. Khi ông C. yêu cầu bổ sung phần khai người cha vào bản chính giấy khai sinh của bé T. thì cán bộ tư pháp bị vướng thông tư 01 (xem bảng 1).

Bảng 1: Hướng dẫn đăng ký việc nuôi con nuôi Không giải quyết yêu cầu thay đổi phần khai về cha, mẹ đẻ sang khai về cha, mẹ nuôi trong giấy khai sinh và sổ đăng ký khai sinh của con nuôi theo quy định tại khoản 2, điều 28 nghị định số 158/2005/NĐ-CP trong những trường hợp: “Thay đổi phần khai về một bên cha đẻ hoặc mẹ đẻ sang khai về cha nuôi hoặc mẹ nuôi mà giữ nguyên phần khai về mẹ đẻ hoặc cha đẻ còn lại”. (Trích điểm b, khoản 3, mục II, thông tư 01/2008/TT-BTP)

Quy định hiện hành chỉ dự liệu các trường hợp người con nuôi có đầy đủ cả cha, mẹ nuôi lẫn cha, mẹ ruột. Nếu người con nuôi chỉ có cha hoặc mẹ ruột và ngược lại, chỉ có cha hoặc mẹ nuôi thì khi làm thủ tục nuôi con nuôi không thể bổ sung vào bản chính giấy khai sinh tên cha hoặc mẹ nuôi, khiến người con phải chịu mặc cảm tâm lý một cách vô lý.

Không thể điều chỉnh giấy chứng nhận kết hôn

Đầu tháng 3-2010, ông L.V.H. đến UBND xã yêu cầu điều chỉnh bản chính giấy chứng nhận kết hôn (CNKH) của ông, với lý do bản chính giấy khai sinh, chứng minh nhân dân, hộ khẩu của ông đều mang tên L.V.H. nhưng khi đăng ký kết hôn lại ghi tên ông là L.V.K..

Để điều chỉnh các loại giấy tờ như giấy chứng tử, giấy CNKH..., nghị định 158 quy định UBND cấp xã, nơi đã đăng ký hộ tịch, căn cứ vào bản chính giấy khai sinh để điều chỉnh những nội dung đó cho phù hợp. Tuy nhiên, ông H. đã bị cán bộ tư pháp xã từ chối giải quyết.

Lý do không thể điều chỉnh là vì giấy CNKH của ông H. đã được ép nhựa, mới nghe qua thật khó tin. Là vì nếu mở lớp nhựa ra sẽ làm hỏng giấy CNKH, trong khi CNKH là loại giấy không có quy định được cấp lại bản chính! Không tìm ra được giải pháp, cán bộ tư pháp xã hướng dẫn ông H. đến phòng tư pháp huyện, nơi đây cũng không có phương án nào mặc dù ông H. có đầy đủ các điều kiện để được điều chỉnh tên trong giấy CNKH.

Việc người dân mang giấy tờ đi ép nhựa là rất phổ biến, cứ tưởng là tốt không dè gây tai hại. Mặt khác, mẩu giấy CNKH mặt trước và mặt sau đều không có chỗ dành cho cán bộ hộ tịch ghi nội dung điều chỉnh, do đó nếu có điều chỉnh cũng không biết ghi chú vào đâu.

Theo nghị định 158 và thông tư 01, bản chính giấy khai sinh là loại giấy tờ hộ tịch duy nhất được cấp lại khi có yêu cầu, các giấy tờ còn lại như giấy CNKH, giấy chứng tử thì không, hệ quả người dân gặp nhiều rắc rối khi yêu cầu điều chỉnh những sai sót trong các loại giấy tờ hộ tịch này. Việc người dân làm thất lạc bản chính giấy CNKH hay giấy chứng tử là bị mất vĩnh viễn thật vô lý và bất cập.

Trong những trường hợp nêu trên, mặc dù bản thân cán bộ hộ tịch nhận thấy sự vô lý nhưng không thể làm gì khác. Nếu cán bộ hộ tịch linh động giải quyết trái với quy định thì có thể đối mặt với việc bị xử lý kỷ luật (bảng 2).

Bảng 2: Sẽ bị kỷ luật nếu làm trái quy định Khoản 1, 3 và 4, điều 94 nghị định 158/2005/NĐ-CP quy định người có thẩm quyền đăng ký và quản lý hộ tịch mà do thiếu tinh thần trách nhiệm hoặc cố ý làm trái với các quy định của nghị định này và các văn bản pháp luật khác về hộ tịch thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm có thể bị kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật. Trường hợp đã xử lý kỷ luật nhưng xét thấy nếu để cán bộ, công chức đã bị kỷ luật tiếp tục làm công tác hộ tịch không bảo đảm uy tín của cơ quan thì phải bố trí cán bộ, công chức đó làm công việc khác. Trong quá trình xem xét kỷ luật cán bộ, công chức mà phát hiện có dấu hiệu tội phạm thì người có thẩm quyền xử lý kỷ luật đề nghị cơ quan có thẩm quyền truy cứu trách nhiệm hình sự. Có lẽ chính những ràng buộc này làm cán bộ hộ tịch trở nên lo ngại và thụ động, không dám nghĩ cách gì khác hơn là thực hiện theo, mặc dù chính bản thân nhận thấy có những quy định bất hợp lý.