Phóng to

Hình vẽ chi tiết virus cúm gà

TT - Dịch cúm gà hoành hành trong mấy ngày qua đã giết chết hàng trăm ngàn con gà, trước sự việc này rất nhiều người dân thắc mắc liệu dịch cúm gà này có lây cho người? Tiến sĩ Phạm Hùng Vân, chuyên gia vi sinh trường ĐH Y Dược TPHCM sẽ trả lời câu hỏi này.

1. Tác nhân gây dịch chết gà hiện nay ở các tỉnh miền Nam là tác nhân gì?

Theo như trả lời của ông Nguyễn Văn Thông (cục phó Cục Thú y) cho PV báo Tuổi Trẻ số báo vừa qua, tôi nghĩ rằng Cục Thú y đã khẳng định được gần như chắc chắn tác nhân gây bệnh dịch trên gà hiện nay ở Nam bộ là virus cúm gà (avian influenza virus).

Đây là một tác nhân gây bệnh dịch rất lớn trên gia cầm nói chung mà trong đó gà là loài mẫn cảm nhất. Virus gây chết gà hàng loạt vì độc tính rất cao (nhiễm virus toàn bộ cơ thể bao gồm cả máu, nội tạng, kể cả não bộ…) và lây lan rất nhanh theo nhiều đường: nước, thực phẩm, không khí; ngoài ra còn có một con đường khiến bệnh có thể lây từ các vùng rất xa nhau là chim hoang dã. Trong những năm gần đây, trên thế giới đã xuất hiện một số trận dịch cúm gà lớn như năm 1997 tại Hong Kong, năm 2003 tại Hà Lan và sau đó tại Hàn Quốc.

2. Avian influenza virus là tác nhân virus gì?

Đây chính là tác nhân influenza virus nhưng gây bệnh trên gia cầm. Influenza virus là tác nhân có kích thước 100-200nm (0.1 - 0.2 micron), hình cầu hay có thể đa dạng. Virus có bộ gen là RNA gồm tám mảnh rời nhau. Bao bọc quanh bộ gen của virus là một lớp vỏ protein có mang hai kháng nguyên chính là H (hemagglutinin) và N (neuraminidase). Hai kháng nguyên này có vai trò rất lớn giúp virus gây bệnh: H giúp virus bám vào tế bào để nhờ đó xâm nhập bên trong tế bào, N giúp virus thoát khỏi tế bào đã nhiễm để lan sang các tế bào lành khác. Có ba nhóm influenza virus, đó là A, B và C. Avian influenza virus là influenza virus nhóm A, và đây cũng chính là nhóm có các influenza virus gây bệnh cúm cho người.

3. Avian influenza virus có thể gây bệnh cúm cho người được không?

Phóng to

Virus cúm gà nhìn qua kính hiển vi điện tử

Cả ba nhóm influenza virus A, B và C đều có thể gây bệnh cho người. Tuy nhiên bệnh cúm ở người do nhóm A gây ra là nặng nhất. Trong lịch sử thế giới loài người chúng ta đã có những vụ dịch xảy ra như vậy do influenza virus A gây bệnh trên người chuyển đổi kháng nguyên: 1889 - 1890 gây ra do H2N8, 1918 - 1919 gây ra do H1N1, 1957 - 1958 gây ra do H2N2, 1977 - 1978 xảy ra một trận dịch trung bình do sự tái xuất hiện H1N1.

Đối với câu hỏi là liệu người có bị nhiễm avian influenza virus không? Và nếu nhiễm thì có hậu quả gì? Trả lời câu hỏi này, chúng ta thử xem lại vụ dịch cúm gà ở Hong Kong năm 1997 có hàng triệu con gà và các gia cầm khác bị nhiễm bệnh do loài H5N1 gây ra, và trong vụ dịch này có 18 trường hợp người bị cúm do H5N1 với sáu trường hợp tử vong.

Trong vụ dịch cúm gà tại Hà Lan vừa rồi, có 80 người tử vong mắc bệnh cúm dòng H7N7 từ cúm gà. Vụ dịch cúm gà tại Hàn Quốc vừa rồi gây ra do dòng H5N1 nhưng chưa có ghi nhận người bị lây. Như vậy chúng ta thấy virus cúm gà hoàn toàn có khả năng lây sang người. Đây chính là một mối nguy mà các nhà y học đã lên tiếng báo động khi phát hiện được các trường hợp bị cúm gà trên người ở Hong Kong vào năm 1997.

Cũng cần nói thêm, virus cúm gà khó có khả năng lây lan sang người do khác loài, tuy nhiên một khi khả năng này xảy ra thì rất nguy hiểm. Bởi nếu virus cúm gà kết hợp với một một virus khác có ở người có thể tạo thành một loại virus mới và khả năng lây lan sẽ rất cao.

Ông Nguyễn Tiến Dũng,Trưởng khoa virus, Viện Thú y: Chúng ta mới biết một phần hình dạng virus cúm gà

* Thưa ông, đến giờ này ngành thú y đã biết được những gì về virus gây bệnh cúm gà đang hoành hành ở VN?

- Chúng tôi đã xác định được một phần bề mặt của nó, đó là typ H5. Phần quan trọng thứ hai là bề mặt protein N và thứ ba là một số gen của các protein khác thì chưa biết. Đây là điều rất khó, ngay cả Hàn Quốc cũng phải dựa vào các nhà khoa học Mỹ để nhận dạng nó.

* Biết được là typ H5, tức là chúng ta đã biết được những gì ở căn bệnh này?

- H5 tức là cúm gà, trùng với typ cúm gà ở Hong Kong. Điều này có nghĩa bệnh sẽ lây lan cực nhanh ở gà. Khả năng lây bệnh sang người là rất thấp. Trong khi không có bằng chứng thì chưa thể nói được là virus cúm gà ở VN đã lây sang người. Điều khác thường là H5 ở VN không chỉ gây chết gà mà còn gây chết ngan, vịt, điều này chưa từng xảy ra.

* Chúng ta có thể biết virus này lan truyền từ đâu tới?

- Nếu chỉ dừng ở những thông tin nhận dạng virus hiện nay thì chưa thể kết luận được nơi khởi phát bệnh cúm gà tại VN.

* Thưa ông, theo qui định nhà nước thì cơ quan nào chịu trách nhiệm khoa học nhận dạng virus cúm gà?

- Đó là Viện Thú y, Viện Khoa học VN, Viện Vệ sinh dịch tễ, một số phòng thí nghiệm ở các trường đại học.

* Nhưng hiện nay chúng ta chưa nhận dạng đầy đủ được virus thì sẽ phải làm gì tiếp theo?

- Chúng tôi đang xúc tiến việc gửi mẫu virus sang Mỹ nhờ các nhà khoa học quốc tế nhận dạng. Nếu có nơi tiếp nhận thì trong vòng bảy ngày chúng ta sẽ có kết quả.

* Các quốc gia bị cúm gà hoành hành, họ đã mất bao nhiêu thời gian để chống dịch?

- Tùy theo mức độ rộng của dịch và sự quyết liệt của công tác chống dịch.