Chuyên đề: Đoạn trường là cái vỉa hè !

Phóng to

TTCN - Những người quan tâm đến cảnh quan đô thị ở TP.HCM chưa quên sự việc người dân ở đường Thi Sách, Đồn Đất, Lý Tự Trọng đồng lòng phản đối việc đơn vị thi công cạy bỏ các khối đá xanh bó vỉa để thay bằng triền lề bêtông.

Các nhà sử học cho rằng bêtông không thể thay thế những khối đá đã sống cùng thành phố cả trăm năm, lưu giữ kỷ niệm, minh chứng lịch sử; còn với người dân thì vấn đê đơn giản hơn nhiều: làm sao để có một vỉa hè cho ra vỉa hè!

"Áo bông đủ màu"...

Không thể thống kê hết những đoạn đường gạch con sâu (được ca ngợi là giải pháp tối ưu) đã lở lói, lún sụt, bong vỡ. Con đường trung tâm sang trọng Đồng Khởi được qui hoạch là phố đi bộ, nhưng người đi bộ dọc trên vỉa hè con đường này thường gặp vô số những cái bẫy tạo nên bởi những mảng gạch bong tróc lỗ chỗ.

Ở nhiều giao lộ như ngã tư Lý Tự Trọng - Lê Thánh Tôn... nền vỉa hè chỉ còn trơ ra toàn đá và cát. Bước đi sẽ chỉ dễ chịu hơn khi ngang qua mặt tiền các khách sạn, nhà hàng nhưng lúc thì gót giày trượt trên nền gạch bông láng bóng, lúc gồ ghề trên đá lát, lúc lại bập bênh khi gặp gạch con sâu vênh lên... Nhiều du khách nước ngoài đã vui vẻ phát biểu: “Đây là vỉa hè áo bông đủ màu”.

Ở những con đường khác, tình trạng “áo rách” mới thật là... te tua. Cách Mạng Tháng Tám, Trần Quốc Thảo, Lê Văn Sĩ, Nguyễn Đình Chiểu, Lý Chính Thắng... là những con đường lưu thông trọng điểm, mua bán tấp nập nhưng vỉa hè thì nham nhở đến... khủng khiếp! Không được ai quan tâm nên mỗi nhà mặt tiền tự phát tự giác làm mỗi đoạn mỗi kiểu. Chỗ gạch bông, chỗ ximăng tráng sỏi, chỗ lại chỉ thấy cát đá và gạch vỡ. Vỉa hè cũng theo đà đó mà nơi cao nơi thấp, lượn sóng nhấp nhô cho phù hợp với độ cao của từng nhà...

Không có sự quản lý đồng bộ thì việc mỗi hộ dân làm theo kiểu của họ là đương nhiên. Thế nhưng ở những con đường vừa được đầu tư xây dựng vỉa hè mới tình trạng vỉa hè cũng không khá hơn.

Tuyến vỉa hè trên đường Đinh Tiên Hoàng trước khu vực Trường đại học Dược vừa được Công ty Công trình giao thông công cộng quận 1 tiến hành chỉnh trang, đoạn này được đổ bêtông rải sỏi trắng thì cách đó một ngã tư, đoạn từ trước sân vận động Hoa Lư đổ về đường Nguyễn Đình Chiểu lại được lát bằng gạch con sâu vàng và đỏ. Đoạn tiếp theo từ ngã tư này đổ về đường Điện Biên Phủ thì... đủ thứ màu.

Tốn kém và cẩu thả

Ngay tại trung tâm quận 1, một đoạn dài trên vỉa hè đường Lê Lợi đang bị xới tung lên để “chạy” dây lắp đặt máy camera. Một người kinh doanh ở nhà số 26 cho biết tình trạng này đã kéo dài 2-3 tuần. Hiện tại không thấy bóng đơn vị thi công đâu, chỉ thấy lổn ngổn gạch vữa, đất đá giống như ở một bãi chiến trường, và không ít du khách đã bị vấp ngã bởi những cái bẫy khó coi này.

Ông Thu, một chủ cửa hàng khác, cho biết người dân ở đây đã phải tự ra “thi công” tiếp, sắp xếp lại các hàng gạch cho bớt nham nhở để tạo lối đi cho người qua lại. Anh Hồ Văn Bửu, Công ty Công trình công chánh quận, cho biết khi phần vỉa hè phía thương xá Tax vừa thi công xong thì Công ty điện lực gửi thông báo: chuẩn bị đào lên để đưa công trình điện ngầm xuống đất.

Anh bực bội: “Nếu không có sự kết hợp đồng bộ thì tình trạng này sẽ làm hư hỏng và gây tốn kém, lãng phí không biết bao nhiêu tiền của nhà nước”. Dọc theo đường kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè đoạn thuộc quận 3, một đường “giao thông hào” dài vỉa hè cũng đang bị đào lên để lắp đặt ống nước. Thế nhưng đơn vị thi công làm xong chỉ lấp lại qua loa bằng đá xanh, gạch con sâu nhiều đoạn bị bóc vung vãi khiến bề mặt vỉa hè nát bấy, lỗ chỗ.

Thi công cẩu thả, vừa làm xong đã phải đào lên sửa chữa lại là một căn bệnh trầm kha vốn thấy ở các công trình vỉa hè. Tuyến đường Nguyễn Hữu Cảnh (Bình Thạnh) vừa xây dựng được lát gạch con sâu hiện cũng bị nhiều đơn vị, cá nhân xâm hại làm lún sụt xuống cấp, nhiều đoạn dài bị bể nát, hố ga thoát nước bị vữa bêtông lấp kín. Đơn vị thi công cây xanh đào vỉa hè xong cũng lấp đất sơ sài làm nhiều đoạn bị sạt lở loang lổ.

Tổng công ty Xây dựng công trình giao thông 6 đã nhiều lần kiến nghị chủ đầu tư chấn chỉnh tình trạng nhiều đơn vị đào vỉa hè gắn cáp ngầm, trồng cây xanh... gây lún sụt, nhưng cho đến nay tình trạng hư hỏng trên con đường này ngày càng trở nên trầm trọng. Công trình vỉa hè trên đường Trần Huy Liệu khi thi công xong cũng đã bị một số hộ dân phản ứng, không chịu đóng tiền vì không đảm bảo chất lượng, các phần kết nối giữa vỉa hè và triền lề bị bong vỡ lam nham khiến nhiều đoạn bị lún sụt ngay khi vừa làm xong.

Phóng to

Ông Vũ Quang Tuyến, phó ban quản lý dự án quận Phú Nhuận, cho biết đơn vị thiết kế công trình đã chủ trương sử dụng lại phần triền lề cũ để giảm kinh phí, đến khi thấy không đồng bộ mới lại tiếp tục làm mới triền lề.

Nếu ở nhiều con đường vỉa hè không được ai quan tâm ngó ngàng tới hàng chục năm nay thì tình trạng lãng phí lại đang diễn ra ở không ít công trình. Vỉa hè đường Lãnh Binh Thăng, Q.11 vốn tráng ximăng rải sỏi trắng, phẳng và đẹp bỗng một hôm tất cả bị đập vỡ, xới tung lên thay bằng gạch con sâu.

Xót ruột, người dân chạy lên ban quản lý dự án hỏi thì được biết “thay mới là để cho đồng bộ cả tuyến đường”. Tương tự, trên đường Lý Thái Tổ (khu vực Bệnh viện Nhi Đồng 1) và một số đoạn trên đường Ba Tháng Hai vốn được tráng sỏi trắng rất thơ mộng cũng được đào lên để lát gạch bông...

Quản lý như thế nào?

Điều đáng nói dù vỉa hè là bộ mặt cảnh quan chung của đô thị, nhưng hiện tại lại không có một người cầm trịch chỉ đạo chung. Toàn thành phố có khoảng 2.000km đường bộ, tức khoảng 4.000km vỉa hè, nhân thêm chiều rộng mỗi vỉa hè từ 3-6m thì diện tích đó thật quá lớn.

Đó cũng là một lý do để việc thi công và quản lý vỉa hè được thành phố phân cấp cho các quận huyện. Lại có những con đường chính được làm vỉa hè hoàn toàn bằng ngân sách nhà nước, đường phụ thì thực hiện theo phương thức “nhà nước nhân dân cùng làm”. Chính vì vậy cũng gây ra thắc mắc cho những hộ dân như công trình vỉa hè đang thi công ở đường Triệu Quang Phục, P.11, quận 5 khi địa phương thông báo cho người dân đóng tiền (217.000 đồng/m2 vỉa hè).

Sở Giao thông công chánh (GTCC) cho biết cũng đã có những hướng dẫn cụ thể và đưa ra cả các lề đường mẫu để tham khảo cho các quận huyện như việc tạo kết cấu, bó vỉa, bêtông, gạch đá, bố trí cây xanh, miệng thu nước...

Thế nhưng trên thực tế thì mạnh ai nấy làm, mỗi nơi mỗi kiểu và tình trạng thi công cẩu thả, không đảm bảo chất lượng khiến nhân dân bất bình khi chính họ là người đóng góp kinh phí. Một người dân ở đường Trần Huy Liệu nói: “Vỉa hè là công trình công cộng, chúng tôi đồng ý đóng góp theo chủ trương của chính quyền, nhưng điều vô lý nhất là khi chất lượng công trình không như ý thì chỉ có nhân dân phản ứng còn chính quyền thì im re”.

Một cán bộ Sở GTCC cho rằng có tình trạng bát nháo trên là những công trình thi công dưới 5 tỉ đồng được phân cấp cho các quận huyện phê duyệt dự án. Mà mỗi quận huyện thì có chủ đầu tư, đơn vị thi công khác nhau, có quận thì gửi hồ sơ thiết kế kỹ thuật lên sở tham khảo tư vấn, quận thì không nên sở cũng không thể xem xét nổi. Vậy mà ông Trần Quang Phượng, phó giám đốc Sở GTCC, khẳng định: “Các quận huyện là đơn vị có đủ điều kiện nhất để bảo vệ vỉa hè khỏi sự lấn chiếm, hư hại. Không quản lý tốt là do thiếu giám sát, kiểm tra...”.

Và xem ra câu chuyện về những cái vỉa hè thành phố chắc chắn sẽ còn là một câu chuyện dài nhiều tập làm nhức lòng công chúng!

VỈA HÈ CỦA AI? Vỉa hè đối với nhiều người dân TP.HCM từ lâu hình như đã trở thành chỗ... để xe và... mua bán. Chính vì để thích hợp cho cuộc sống ở một thành phố “văn minh mặt tiền” và “văn minh xe máy” nên người dân ở hai bên đường cũng tự tiện tìm mọi cách để cho xe gắn máy leo lên triền lề. Người thì cặm cụi cắt gọt một khe hẹp “âm bản”, người vác ra vác vào cái bậc cấp bằng sắt, người lại xây hẳn một bậc cấp bằng ximăng từ cửa nhà chồm ra lòng đường, người thì cứ vô tư băm nát bấy cả bó vỉa hè... Từ xa đi tới, từng đoạn triền lề trông như cái lược gãy, khấp khểnh và lởm chởm, bát nháo không thể nào tưởng tượng nổi. Không cần phải mô tả nhiều về việc các hàng quán lấn chiếm đầy các vỉa hè, khắp các con đường, vào mọi thời điểm trong ngày. Đội cảnh sát trật tự vừa đến ngã tư, lập tức có tiếng gọi í ới “Công an, công an...”. Sạp báo cơ động vội vã xếp bàn lại, anh bán cà phê thu vội mấy cái ghế, chị bán bánh mì, bà bán vé số đẩy nhanh cái xe vào hẻm... “Không bán trên vỉa hè thì biết bán ở đâu, sống làm sao”? Ở nhiều nơi, việc làm - ăn - sinh sống trên vỉa hè từ lâu đã trở thành một chuyện bất di bất dịch, thành một thói quen dường như đã thành máu thịt của người dân thành phố. Nhiều đội cảnh sát trật tự hình như cũng biết vậy nên chỉ “đi dạo” mỗi khi có chiến dịch. Thỉnh thoảng, đường dây nóng của báo Tuổi Trẻ lại nhận được lời phàn nàn của một chủ nhà nào đó về những hàng quán gây ồn ào trước cửa nhà mình. Thỉnh thoảng lại có thông tin về một vụ gây gổ, ẩu đả nào đó giữa bộ ba chủ nhà, người buôn bán trên vỉa hè và người đậu xe dưới lòng đường. Chỉ những người đi bộ, đối tượng mà vỉa hè phải “phục vụ” là không thấy phàn nàn gì, họ chỉ im lặng len lách tìm chỗ đặt chân hoặc bước thẳng xuống lòng đường. Vỉa hè của ai vẫn là một câu hỏi nan giải (?) Thỉnh thoảng lại thấy trên báo một mẩu rao vặt “Cần sang một chỗ giữ xe, khách đông, ổn định. Giá...”. Tìm đến nơi thì ra là một chỗ giữ xe cho quán cà phê và hoàn toàn nằm trên vỉa hè. Người đăng báo sang chỗ cam đoan: “Khách gửi xe đông lắm, đã có xin phép chính quyền địa phương hẳn hoi, chỉ cần đóng phí mỗi tháng...”. Giá sang là 50 triệu đồng nhưng xem ra vẫn là một món hời khi thấy trên mấy chục mét vỉa hè, xe gắn máy xếp ken dày. Vỉa hè quả là không dành cho người đi bộ(!)