Phóng to

Du khách thắp hương ở chùa Hoa Yên

Người ta thường lên Yên Tử nhiều vào mùa xuân hay mùa hạ vì thời tiết thuận lợi. Càng lên cao không khí càng loãng, du khách càng cảm nhận rõ rệt khí hậu đặc biệt của núi rừng Yên Tử. Muốn lên chùa Hoa Yên, bạn có hai cách là đi bộ hoặc đi cáp treo. Đi cáp treo bạn chỉ mất hơn 10 phút và 70.000 đồng vượt quãng đường hơn 1.200m là có thể lên đến chùa. Đây là chặng cáp treo thứ nhất đưa du khách đi theo tuyến chùa Giải Oan - chùa Hoa Yên. Đi cáp treo, bạn sẽ có được cái thú ngắm nhìn Yên Tử bao quát từ trên cao. Còn nếu đi bộ men theo đường đá bậc thang, bạn sẽ khá mệt bởi phải mất hơn một giờ đồng hồ. Tuy nhiên, đi bộ lại có cái thú riêng của nó. Ngày xưa vua Trần Anh Tông mỗi khi lên vấn an vua cha Trần Nhân Tông cũng đều xuống voi đi bộ lên. Đi bộ, mất thời gian một chút nhưng bạn lại có được cái cảm giác thích thú của người chinh phục độ cao, cũng để cảm nhận được sự khó nhọc của cha ông ngày xưa khi chinh phục ngọn núi này. Và khi đi bộ du khách có thể thỏa sức ngắm cảnh núi rừng hùng vĩ ở trước mặt, sau lưng và dưới chân mình.

Chùa Hoa Yên tọa lạc ở độ cao 535m so với mực nước biển. Đây là ngôi chùa to nhất nên còn được gọi là chùa Cả. Chùa vốn được khởi dựng từ thời nhà Lý, lấy tên là Phù Vân. Trên 700 năm trước, chùa chỉ là một thảo am rất nhỏ, là nơi để Phật hoàng Trần Nhân Tông giảng đạo, lấy tên là Vân Yên. Cả ba vị sư tổ của thiền phái Trúc Lâm Yên Tử đều đã trụ trì tại chùa này. Đến đời nhà Lê, khi Lê Thánh Tông đi qua chùa thấy hoa lá xanh tươi, sương khói la đà mới đổi thành Hoa Yên. Vẻ đẹp mà Lê Thánh Tông phát hiện ra cũng đã đi vào thơ Huyền Quang: “Hơi đêm phả lạnh bức rèm lan/ Xào xạc cây sân thu đã sang/ Quên đến trúc đường hương lựu tắt/ Cành thông ngời khắp dưới trăng đan”. Nếu bạn lên Hoa Yên vào lúc bình minh sẽ cảm nhận được vẻ đẹp tinh khôi của núi rừng, cây cỏ. Chẳng thế mà Nguyễn Trãi đã viết: “Trên non Yên Tử chòm cao/ Trời mới canh năm đã sáng tinh/ Vũ trụ mắt đưa ngoài biển cả/ Nói cười người ở giữa mây xanh/ Muôn hàng giáo ngọc tre gài cửa/ Bao dải tua chân đá rủ mành/ Dấu cũ Nhân Tông vẫn còn đấy/ Mặt rồng thấy giữa ánh quang minh” (Đề chùa Hoa Yên núi Yên Tử).

Cái đầu tiên làm chúng tôi thích thú ngắm nhìn là ba cây đại cổ thụ đã hơn 700 tuổi. Người miền Nam gọi cây đại là cây hoa sứ. Tôi vẫn thích cái tên cây đại hơn bởi dáng vẻ oai phong của nó. Gốc cây sù sì như thể đã vượt qua biết bao bão táp sương gió của đất trời. Cây đứng vững chãi chẳng khác gì người anh hùng kiên cường giữa trận mạc. Vào đúng mùa, hoa đại nở trắng xóa rất đẹp tô điểm cho không gian thanh tịnh chốn thiền môn. Nơi đây cũng là nơi đã xảy ra câu chuyện oan tình giữa Huyền Quang và cung phi Điểm Bích. Chuyện kể rằng, Huyền Quang (1254-1334) vốn là một thanh niên tài hoa, thông tuệ, nhưng lại sớm rời xa vinh hoa phú quý để trở thành trụ trì chùa Hoa Yên. Trẻ tuổi, tài hoa nhưng lại sớm tu hành, nên ông cũng tạo ra những nghi ngờ trong người đời và cả cho vua Trần Anh Tông. Nhà vua bèn cử cung nữ Điểm Bích xinh đẹp đến chùa dụ dỗ ông. Vua dặn dò thêm là phải lấy bằng được Kim tử mà vua đã ban cho nhà sư để làm vật chứng chứng minh sự sa ngã của Huyền Quang. Không dụ dỗ được nhà sư, Điểm Bích nảy ra kế nói dối là cha làm quan thu thuế bị cướp sạch bạc tiền. Nếu không hoàn trả, cả nhà sẽ bị tội nặng. Giàu lòng từ bi, ông lấy Kim tử do vua ban tặng, trao cho nàng. Lập tức, Điểm Bích trốn về cung tâu dối với vua. Sau đó, vua cho mở đại lễ, thỉnh Huyền Quang đến làm chủ lễ. Đoán biết vua đang nghi ngờ sự trong sạch của mình, ông lên đàn ngửa mặt rồi niệm chú. Bỗng dưng gió thổi mạnh, mây kéo đến đầy trời, lễ vật bị gió cuốn sạch. Thấy pháp hạnh Huyền Quang mạnh quá, ai nấy đều sợ hãi. Nhà vua lạy tạ lỗi với sư và bắt phạt Điểm Bích. Câu chuyện nhuốm màu sắc huyền thoại - tôn giáo nhưng cũng tạo ra một vẻ đẹp lung linh cho chùa Hoa Yên.

Ngôi chùa hiện nay được xây vào đời nhà Nguyễn với kiến trúc 5 gian hình chữ Đinh. Người ta cho rằng theo thế núi, chùa Hoa Yên tọa lạc ở nơi đầu rồng, đôi mắt rồng là chỗ dựng tháp tổ; hai dãy núi hai bên như những cánh tay rồng ôm lấy con đường hành hương của du khách. Trong khuôn viên chùa, còn có nhiều di vật quý giá ghi dấu một thời đại hoàng kim đã qua như tượng Phật, bia đá, những viên gạch cổ, ngói mũi hài, bát hương đá... Tất cả đều mang dấu ấn thời Lê Trung Hưng thế kỷ 17. Năm 2002, chùa Hoa Yên được tôn tạo lại theo kiến trúc bên trong chữ Công bên ngoài chữ Quốc. Chùa bao gồm nhà thờ tổ, hành lang tả hữu hai bên, trống, chuông chùa đều được mô phỏng kiến trúc đời Trần. Trước tòa Tam bảo đặt một lầu hương bằng đồng cổ rất cổ kính. Phía sau chùa Hoa Yên là chùa Phổ Đà Quan Âm Bồ Tát, tuy nhiên nay chỉ còn là phế tích. Gần chùa Hoa Yên có vườn tháp Huệ Quang với 97 ngọn tháp bằng gạch hoặc đắp đất kề nhau tạo thành một quần thể. Nằm chính giữa trong lăng Quy Đức là tháp Huệ Quang, nơi an nghỉ của Điều Ngự giác hoàng Trúc lâm đệ nhất Tổ Trần Nhân Tông. Trong lăng an trí tượng Trần Nhân Tông trong tư thế tọa thiền, mình khoác áo cà sa vắt chéo, dáng vẻ an nhiên tự tại của một thiền sư đạt đạo. Quần thể tháp Huệ Quang không gợi ra ám ảnh về cái chết, về sự tịch lặng đáng sợ của thế giới bên kia mà luôn ấm áp tình đời.

Chùa Hoa Yên thể hiện sự hài hòa giữa công trình kiến trúc với thiên nhiên, sự hòa hợp giữa đạo và đời. Chùa Hoa Yên là một bộ phận không thể thiếu của quần thể kiến trúc văn hóa tâm linh Yên Tử mà mỗi du khách đều muốn viếng thăm khi hành hương về đất Phật.

Phóng to Áo Trắng số 2 ra ngày 15/1/2013 hiện đã có mặt tại các sạp báo. Mời bạn đọc đón mua để thưởng thức được toàn bộ nội dung của ấn phẩm này.