Phóng to

“Chẳng phải vấn đề quan trọng nhất là chính sách kinh tế sao?” - Ikeda trả lời. “Tôi sẽ làm cho thu nhập quốc dân tăng gấp đôi”. Năm 1960, Ikeda trở thành thủ tướng và, như ông đã hứa, triển khai một kế hoạch nhằm mục tiêu tăng gấp đôi thu nhập quốc dân vào năm 1970.

Xét về mặt này, Ikeda đã đóng một vai trò chính trong sự thành công về kinh tế của Nhật Bản sau chiến tranh. “Ikeda sẽ được nhớ đến với tư cách là người đã thu hút mọi tầng lớp nhân dân Nhật đồng lòng hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế, là người đã phấn đấu không ngừng để biến mục tiêu đó thành hiện thực” - Nakamura nhận xét. Vì cống hiến hết mình cho sứ mệnh mở rộng kinh tế mà Ikeda đã bị tổng thống Pháp Charles de Gaulle tặng cho một biệt danh với hàm ý chế giễu là “nhân viên kinh doanh đài bán dẫn”.

Là một cựu quan chức MITI đồng thời một cựu bộ trưởng tài chính, Ikeda đã đấu tranh bảo vệ nhiều nhân tố then chốt trong chính sách công nghiệp của Nhật Bản. Ikeda cũng nổi tiếng với bản tính dám nói thẳng ý kiến của mình. Ông bị buộc phải từ chức bộ trưởng MITI vào năm 1952 sau khi phát biểu không ngại ngần trước quốc hội rằng “Đối với tôi, chẳng có gì quan trọng nếu 5 hay 10 doanh nhân nhỏ buộc phải tự sát” vì chương trình kinh tế năng động của chính phủ.

Thành tựu tột bực của Ikeda là kế hoạch tăng gấp đôi thu nhập quốc dân năm 1960. Tác động lớn nhất của nó có lẽ là lên tinh thần dân tộc. Thông qua việc nâng cao lòng tin của người dân vào tương lai kinh tế Nhật Bản, kế hoạch này đã ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển của nền kinh tế. Trong một bài diễn văn phát biểu năm 1964, Ikeda nói kế hoạch “đã đem lại cho quốc gia một sự tự nhận thức và tự tin vào chính mình”.

Tiền đầu tư vào kinh doanh và mặt bằng lương tăng lên. Sang đầu những năm 1960, người tiêu dùng vốn dĩ quen với tiết kiệm hơn là chi tiêu mua sắm đã bắt đầu thoải mái vung tiền vào “ba tài sản quý giá quan trọng” là tivi, máy giặt và tủ lạnh; sau đó, cũng trong thập niên 1960, là “bộ ba” xe hơi, tivi màu và máy lạnh. Nakamura nhận xét nhờ có chương trình của Ikeda, tầng lớp trung lưu Nhật Bản “bắt đầu cho rằng tốc độ tăng trưởng nhanh và những thứ đi cùng với nó như thu nhập gia tăng, mức sống nâng cao có thể coi là các yếu tố luôn luôn song hành”.

Khoảng năm 1970, kế hoạch của Ikeda đã hoàn thành mục tiêu, thậm chí còn vượt mục tiêu đề ra ban đầu. Ikeda đã đặt mục tiêu tổng sản lượng quốc gia (GNP) đạt 26 nghìn tỉ yen vào năm 1970 và thực tế là nền kinh tế tăng tới 40 nghìn tỉ yen. Thế giới bắt đầu nhận ra có một điều gì đó đặc biệt đang xảy ra ở Nhật Bản, rằng Nhật Bản đã bắt kịp (các nước phát triển) với một mô hình phát triển kinh tế hoàn toàn mới.

Thành công của Nhật Bản “cũng cần phải được coi như là tín hiệu báo trước triển vọng tương lai tươi sáng của các nước còn lại ở châu Á và châu Phi - tạp chí Economist bình luận trong một cuộc khảo sát năm 1962 về sức mạnh của các nền kinh tế - Chúng ta có ở đây một trường hợp điển cứu có ích đối với vấn đề được nói đến nhiều nhất nhưng giải quyết kém hài lòng nhất tất cả mọi vướng mắc kinh tế, đó là làm cách nào để một quốc gia trong tình trạng cực kỳ đói nghèo cuối cùng có thể bắt đầu thoát được cảnh bần cùng thê thảm”.

Akio Morita nói với tạp chí Time: “Ngay khi Mỹ giúp Nhật Bản vươn lên từ con số 0, tất cả chúng ta cần phải hợp sức cố gắng để làm sao có thêm nhiều nước Nhật nữa ở những nơi khác trên thế giới”. Cả phần còn lại của châu Á đã học theo những bài học của Nhật Bản và áp dụng những học thuyết mới vào thực tế để tạo ra nhiều phép mầu ở khắp khu vực.