Phóng to

Ông Trương Thanh Phong - Ảnh: H.ĐĂNG

- Gần đây có hiện tượng một số doanh nghiệp (DN) tranh nhau ký hợp đồng bán gạo với giá thấp, gây thiệt hại không chỉ cho nông dân mà cả DN cũng như quyền lợi quốc gia.

Chỉ trong một thời gian ngắn, từ mức giá hơn 260 USD/tấn, loại gạo 5% tấm liên tục rớt giá và hiện được DN ký bán với giá chỉ 242-245 USD/tấn, trong khi giá thành của loại gạo này lên đến 248 USD/tấn. Hiệp hội rất bức xúc và đã khuyến cáo DN về nguy cơ lỗ “tan tác” như đã từng diễn ra vào tháng bảy năm ngoái. Nếu giá gạo trong nước thời gian tới tăng mạnh, chắc chắn các DN sẽ bị thua lỗ nặng.

* Nguyên nhân, theo ông, xuất phát từ đâu?

- Có một thực tế khách quan là cho đến thời điểm này thị trường gạo cao cấp của chúng ta đang gặp khó khăn và các thương nhân nước ngoài lợi dụng để ép giá. Thông thường mọi năm các DN VN đã có được những hợp đồng xuất khẩu gạo cấp cao với số lượng lớn đi Iran, Iraq và một số nước châu Phi.

Hiện nay số lượng gạo đã ký hợp đồng xuất khẩu dù lên tới 1,9 triệu tấn (chưa kể 300.000 tấn đã ký hợp đồng nhưng giao từ quí 3-2006) nhưng phần lớn là gạo cấp thấp (25% tấm) và trung bình (15% tấm). Trong khi vụ đông xuân tại ĐBSCL đang bước vào thời điểm thu hoạch rộ cũng gây nhiều áp lực cho các DN kinh doanh xuất khẩu gạo.

* Đã nhiều năm xuất khẩu gạo chẳng lẽ các DN lại dễ dàng bị nước ngoài ép như thế?

Theo số liệu của VFA, trong tháng 7-2005, nhiều DN xuất khẩu gạo VN đã bị thua lỗ nặng ở một số thương vụ, ít thì 7-8 tỉ đồng, nhiều lên đến 10 tỉ cũng do ký hợp đồng bán gạo với giá thấp. Tính cả năm thì DN vẫn lãi nhưng lẽ ra mức lãi phải cao hơn nếu các DN không “đua nhau” bán gạo giá thấp.

- Các DN đang thiếu vốn, theo tôi đó là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng bán rẻ gạo ngon. Để có 10.000 tấn gạo giao cho khách hàng, DN phải có một khoản tiền lên tới 38-40 tỉ đồng, chưa kể các khoản vốn khác để quay vòng lên đến hàng trăm tỉ đồng. Trong khi, theo qui định của ngân hàng, DN muốn vay được vốn phải có hợp đồng, có L/C.

Để có tiền trang trải các chi phí sản xuất và kinh doanh, DN phải “xoay xở” bằng cách chấp nhận ký hợp đồng với giá thấp. Tuy nhiên, theo quan điểm của tôi, dù bất cứ lý do gì các DN cũng không nên bán gạo giá thấp.

* Vậy phải giải quyết khó khăn này theo hướng nào, thưa ông?

- Vào mùa xuất khẩu gạo cao điểm, mỗi DN kinh doanh gạo phải có số vốn 200-300 tỉ đồng mới đủ quay vòng. Thế nhưng chẳng có DN nào có nhiều vốn như thế, phần lớn đều phải dựa vào ngân hàng. Trong khi đó lại xảy ra nghịch lý là lượng gạo xuất khẩu ngày càng tăng, chi phí làm gạo cũng tăng mạnh (do giá gạo tăng) dẫn đến nhu cầu vốn lớn hơn nhưng số tiền mà các ngân hàng cho vay lại giảm đi. Có DN trước đây được vay 150-200 tỉ đồng nhưng nay chỉ còn 40-50 tỉ đồng.

Để giải bài toán này, VFA đã kiến nghị ngân hàng cho DN vay vốn với tài sản thế chấp là gạo trong kho. Nếu các DN có thêm vốn để mua dự trữ khoảng 500.000 tấn gạo, thương nhân nước ngoài không thể nào ép giá DN, nông dân cũng không bị thiệt khi giá lúa giảm. Một giải pháp khác đó là những hộ nông dân nào chưa cần tiền thì nên giữ lúa, tránh đổ ra bán tạo sức ép giảm giá lúa.

* Nhưng có gì đảm bảo rằng giữ lúa là có lợi?

- Tôi cho rằng giá gạo thời gian tới sẽ tăng, thậm chí có thể tốt hơn mức giá năm rồi. Cơ sở để tôi đưa ra nhận định này là nguồn cung gạo trên thế giới năm nay sẽ giảm hơn năm ngoái, trong khi nhu cầu vẫn tăng. Cụ thể, năm nay Ấn Độ chỉ xuất khẩu 3 triệu tấn gạo, giảm hơn 2 triệu tấn so với năm 2005.

Tương tự, sản lượng gạo VN xuất khẩu trong năm nay cũng sẽ thấp hơn năm trước 200.000 tấn. Ngoài ra các nước như Thái Lan, Trung Quốc... cũng không tăng sản lượng gạo xuất khẩu. Trong khi đó, năm nay Indonesia đã bắt đầu nhập khẩu gạo trở lại, riêng thị trường này nhập của VN 250.000 tấn gạo (đã giao được 150.000 tấn).

Ngoài vấn đề cung cầu trên thị trường, chúng ta có thể thấy sự chênh lệch giá gạo giữa VN và Thái Lan hiện nay rất bất hợp lý. Cùng một chủng loại gạo 5% tấm nhưng giá gạo Thái Lan cao hơn gạo VN trên 60 USD/tấn, một mức chênh lệch không bình thường. Cũng xin nhấn mạnh rằng hiện nay chỉ có Thái Lan và VN mới có gạo 5% tấm cung cấp cho nhu cầu thị trường, do đó càng khẳng định loại gạo này không thể rớt giá.

Thương hiệu “Gạo nàng thơm chợ Đào” đã có chủ Phóng to Ông Nguyễn Tấn Vui, chủ nhiệm Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Mỹ Lệ (Cần Đước, Long An), cho biết đã chính thức công bố việc HTX được Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận độc quyền nhãn hiệu hàng hóa “Gạo nàng thơm chợ Đào”. Theo ông Vui, giấy chứng nhận đã được cấp từ 17-10-2005, sau hai năm nộp đơn, nhưng đến nay HTX mới công bố vì chưa có kinh phí. Sau khi được cấp chứng nhận độc quyền, HTX sẽ hợp đồng với dân để sản xuất theo đúng qui trình, giống, kỹ thuật... và thu mua lại để đóng gói. Theo đó, phải đến tháng 7-2006 mới xuống giống và đến đầu năm 2007, dự kiến thời điểm trước ngày ông Táo về trời, mới thu hoạch sản phẩm. Diện tích đất trồng được lúa nàng thơm chính hiệu ở chợ Đào chỉ khoảng 400ha, cho sản lượng hằng năm khoảng vài ngàn tấn lúa.