Mẹ ông là bà Phạm Thị, sau một buổi đi vãn cảnh chùa Tiêu Sơn (phủ Từ Sơn), nằm mộng thấy mình đi lại với một vị thần rồi có thai, sinh ra ông. Vì không có chồng, bị tục lệ hà khắc ở thôn quê bắt buộc, ông bị mẹ mang bỏ vào cổng chùa Cổ Pháp và được sư Lý Khánh Văn trụ trì ở đây nhặt nuôi. Lớn lên, ông mang họ của Khánh Văn.

Phóng to

Ngay từ nhỏ, cậu bé Uẩn đã học rất giỏi và nghịch ngợm. Một lần mang oản lên chùa cúng Hộ Pháp, ông moi hết ruột ăn. Đêm đến, Lý Khánh Văn được Hộ Pháp báo mộng cho biết. Bị quở mắng, ông lên chùa, đánh cho tượng ba cẳng tay và viết vào lưng bốn chữ “Đồ tam thiên lý” (nghĩa là “đày đi xa 3 dặm”). Lý Khánh Văn lại nằm mộng thấy Hộ Pháp với khuôn mặt ỉu xìu, tới chào từ biệt:

“Tôi lại bị Hoàng Thượng đày đi xa, tạm biệt ông”. Hôm sau sư Văn xem lưng tượng, quả thấy bốn chữ trên. Mấy chú tiểu trong chùa lấy nước rửa không sạch, lấy khăn lau không đi. Sư Văn phải nói với cậu bé Uẩn. Uẩn chỉ lấy tay xoa nhẹ, vết chữ đã mất.

Sau một thời gian ở chùa Cổ Pháp, Lý Công Uẩn được gửi sang chùa Tiêu Sơn cho sư Vạn Hạnh (em ruột Lý Khánh Văn) tiếp tục dạy dỗ. Tại đấy, cậu bé Uẩn cũng gây không ít điều phiền toái cho nhà chùa. Một hôm Uẩn bỏ học, sư giận quá, đem trói và đem bỏ ra tam quan chùa. Chăn màn không có, cậu bé Uẩn vẫn ngủ ngon. Trong phần di sản văn học ít ỏi được lưu truyền tới bây giờ, có một bài ông “tức cảnh” mà làm ra trong đêm bị trói này:

Thiên vi khâm chẩm, địa vi chiên

Nhật nguyệt đồng song đối ngã miên

Dạ thâm bất cảm tràng thân túc

Chỉ khủng sơn hà xã tắc điên

Dịch:

Trời làm màn gối, đất làm chiên

Nhật nguyệt cùng ta một giấc yên

Đêm khuya chẳng dám dang chân duỗi

Chỉ sợ sơn hà xã tắc nghiêng.

Thấy Lý Công Uẩn có tướng đế vương, Vạn Hạnh càng ra sức dạy dỗ. Khi vua Lê Long Đĩnh (Ngọa Triều) chết, sư Vạn Hạnh cùng Đào Nam Mộc hợp sức đưa Uẩn lên ngôi vua (1009). Nhà Lý bắt đầu từ đấy.

HIỀN CHI MAI

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Phóng to Tuổi Trẻ Cười số 411 (ra ngày 1-9-2010) hiện đã có mặt tại các sạp báo. Mời bạn đọc đón mua để thưởng thức được toàn bộ nội dung của ấn phẩm này. Chúc bạn đọc có thật nhiều thời gian thư giãn thoải mái!