Kỷ niệm 92 năm Cách mạng tháng Mười Nga (7-11-1917 - 7-11 2009):

Bài ca như một hành trang

TT - Những thập niên 1960, 1970..., ở một đất nước xa xôi lắm với nước Nga, đã có những người trẻ ngất ngây say bởi ngọn lửa hào hùng và lãng mạn của một thời cách mạng. Đã hoặc chưa từng đặt chân đến nước Nga, họ vẫn yêu đất nước này qua những bài ca, câu chuyện của một thời sôi nổi chẳng bao giờ có thể quên.

>> Cachiusa>> Radio online số 57: Tình khúc Nga: một thời để nhớ

Nghe Audio	Thời thanh niên sôi nổi - Nhạc Nga do tốp ca nhạc viện Hà Nội thực hiện.

Nụ cười của những cô gái Komsomol 1971 (đoàn thanh niên cộng sản Liên Xô) trong trang phục hồng quân những năm sau Cách mạng Tháng Mười - Ảnh: N.Medvedeva

Nhà soạn nhạc Nga - Xô viết Alexandra Nikolaevna Pakhmutova - người đã chuyển soạn bài Thời thanh niên sôi nổi trên nền lời thơ của nhà thơ Oshanin - trong buổi hòa nhạc kỷ niệm 80 năm ngày sinh của bà (1929-2009) - Ảnh: Pakhmutova.ru

Tháng 9-1975, tôi nhận được giấy gọi đi học nước ngoài. Chưa kịp vui mừng thì đụng ngay một khó khăn như trái núi: tiếng Nga quá khó! Với một anh chàng nhà quê chưa bao giờ làm quen với ngoại ngữ như tôi, tiếng Nga còn khó gấp bội. Sau hai tháng “đánh vật” với tiếng Nga mà không nói nổi một câu, tôi quyết định từ bỏ ước mơ đi học ở Liên Xô, xin sang khoa văn Đại học Tổng hợp Hà Nội.

Thế giới đổ vỡ nhiều, nhưng xin đừng cắt đứtNhững dây nhợ nối liền bao thế hệ xưa sauNhư không có bao giờ hai nước Nga gãy khúcAkhmatova mất rồi, không thể có hai đâuTưởng niệm Akhmatova (nhà thơ lớn của nước Nga),E. Etushenko - Bằng Việt dịch

Đúng lúc đó, một người đồng hương tặng tôi quyển giáo trình tiếng Nga có ảnh Trường đại học Tổng hợp Matxcơva mang tên Lomonosov. Người đó lật giở từng trang, dừng lại ở một trang và cất tiếng hát bằng cả tiếng Nga lẫn tiếng Việt:

Lòng ta hằng mong muốn và ước mơ/Bàn tay son sắt giương cao ngọn cờ/Để ngàn đời bền vững Tổ quốc ta/Trời cao muôn vì sao chói lòa...

Dừng lại trước sự ngạc nhiên và ngưỡng mộ của tôi, người đó nói: “Cậu phải học cho bằng được tiếng Nga, phải đến Quảng trường Đỏ, phải vào rừng Nga, ngồi bên dòng sông vào ban đêm và hát bài hát này! Đây là bài hát của một nữ nhạc sĩ, một người phụ nữ Nga nhỏ nhắn, nhưng nó gọi dậy sức mạnh của một đất nước có hơn 250 triệu người”.

Giai điệu, tiết tấu và nhất là nội dung của bài hát đã gây ấn tượng đối với tôi. May mắn là lời của bài hát này gồm những từ ngắn, khá đơn giản nên tôi cũng không hoảng hồn lắm. Nghĩ tới cảnh được ngồi với những người bạn Nga bên dòng sông Matxcơva và hát vang giai điệu khỏe khoắn này, tôi như thấy mình có thêm lòng kiên nhẫn. Thế là tôi bỏ ý định xin học trong nước, lao vào học tiếng Nga như điên như dại.

Tháng 9-1976, sau hơn sáu giờ ngồi trên tàu hỏa, thỏa thích ngắm hồ Baikal, tôi bước xuống sân ga trong sự đón chào của một nhóm sinh viên Đại học Bách khoa Irkursk. Mấy hôm sau, chúng tôi có chuyến pokhod (dã ngoại) với những người bạn Nga trong cánh rừng bên hồ Baikal. Đêm xuống, lửa được đốt lên, cùng với tiếng guitar bập bùng là những giọng hát khỏe khoắn vút lên. Các bạn Nga hát nhiều bài nhưng chúng tôi chỉ hát được mỗi bài này, nên cứ khoảng 30 phút chúng tôi lại quay lại hát Thời thanh niên sôi nổi.

Sau khi học xong một năm dự bị (chủ yếu là học tiếng Nga), tôi không chọn ngành luật mà cương quyết xin đi học ngành tiếng Nga và văn học. Tôi đã được toại nguyện, nhưng lớp văn mà tôi theo học chỉ mình tôi là người Việt Nam. Thấy tôi ngơ ngác và bẽn lẽn, các cô gái Nga đã chủ động làm quen, chủ động rủ đi chơi và hát cho tôi nghe. Trong những lúc như vậy, ngoài Đôi bờ, Chiều ngoại ô Matxcơva..., khi nào tôi cũng yêu cầu các bạn Nga hát Thời thanh niên sôi nổi.

Tối 17-2-1979, chương trình thời sự Liên Xô đưa tin về cuộc chiến biên giới phía Bắc nước ta đã nổ ra. Đúng lúc này, những người bạn Nga lại đến với chúng tôi, hát vang những bài hát đầy hào khí như Cuộc chiến tranh thần thánh, Ngày chiến thắng... Đương nhiên, không thể thiếu Thời thanh niên sôi nổi.

Mãi tới năm 1980, khi Matxcơva tổ chức Thế vận hội mùa hè, người ta công bố bài hát Tạm biệt Matxcơva của nữ nhạc sĩ A.N. Pakhmutova, tôi mới biết bà cũng chính là tác giả bài ca Thời thanh niên sôi nổi, lời thơ của Oshanin. Lúc này tôi mới tìm hiểu kỹ về bà và biết bà đã đóng vai trò quan trọng như thế nào trong đời sống tinh thần của thanh niên Xô viết.

Đến nay, bài hát này đã hơn 40 năm tuổi, thế hệ chúng tôi cũng không còn trẻ nữa, nhưng những kỷ niệm thì không bao giờ phai mờ. Những người Việt Nam đã từng học tại Đại học Tổng hợp Matxcơva có lẽ là những người yêu nước Nga vào loại sâu sắc nhất. Đã từ lâu, họ quy định hằng năm gặp nhau vào chủ nhật đầu tiên của tháng 11. Năm nào gặp nhau cũng cảm động, cũng có chuyện mới để nói, nhưng phải hát những bài hát cũ. Những mái đầu bạc bên những mái đầu xanh say sưa hát những ca khúc của một thời đáng nhớ. Năm 2007, ba bố con tôi còn lên sân khấu hát vang những giai điệu tha thiết của ngày xưa.

Nữ nhạc sĩ A. N. Pakhmutova đã bước vào tuổi 80 nhưng tâm hồn bà vẫn còn rất trẻ. Cuộc đời bà có nhiều sự kiện có ý nghĩa, nhưng có lẽ bà chưa biết một gia đình Việt Nam mà tất cả các thành viên đều biết tiếng Nga là do có bài hát Thời thanh niên sôi nổi của bà.

HỒ BẤT KHUẤT(tiến sĩ báo chí - Đại học Tổng hợp Matxcơva)

Nước Nga trong trái tim tôi Tôi chưa một lần đặt chân đến nước Nga, nhưng nước Nga gợi nhiều điều thấp thoáng trong bóng dáng tuổi thơ tôi, qua những trang truyện thiếu nhi rất hay và cả những trang văn học của Pauxtopxki, Solokhov, Chekhov, Gogol, Aitmatov... Nước Nga còn là nơi bắt đầu tình yêu của bố mẹ tôi - những lưu học sinh của thập niên 1980. Trong nhà tôi giờ vẫn có những thứ gợi nhớ về nước Nga. Bố hay ôm guitar và hát những bài Chiều Matxcơva, Nhìn thảo nguyên tuyệt vời, Cánh đồng Nga, Chiều hải cảng... bằng cả tiếng Nga và tiếng Việt. Trong nhà tôi có nhiều sách tiếng Nga, cả những tác phẩm Nga đã được dịch sang tiếng Việt rất hay...Tôi nhớ những cuốn sách thiếu nhi ngày ấy giấy trắng tinh, hình minh họa rất đẹp, như Buratino và chiếc chìa khóa vàng, Ông già Khốttabít... Lớn lên, đọc nhiều tác phẩm hay của thế giới chứ không riêng gì văn học Nga, lòng tôi vẫn bâng khuâng nhớ về những trang văn đẹp, cả hình ảnh những cây sồi già, rừng bạch dương, những cỗ xe ngựa lướt trong chiều mùa đông sương giá của một nước Nga xa xôi từ thời Puskin. TUẤN ANH(trích từ LHSVN.com.vn)

----------------------

Lời cảm ơn từ một nhạc sĩ Việt Nam

Thời thanh niên sôi nổi của nữ nhạc sĩ Nga Alexandra Nikolaevna Pakhmutova đã được các bạn trẻ Việt Nam hát vang từ thập niên 1960. Lời Nga lời Việt đan quyện vào nhau, đốt cháy lửa nhiệt tình của những con tim yêu nước.

Người đã chuyển lời Việt cho bài ca đó là nhạc sĩ Phạm Tuyên. Chúng tôi đã hỏi ông về sự kiện này.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên - Ảnh: tư liệu

* Thưa nhạc sĩ Phạm Tuyên, có phải ông là người đã soạn lời Việt cho ca khúc Nga nổi tiếng Thời thanh niên sôi nổi rất phổ biến ở nước ta mấy chục năm qua?

- Đúng rồi, bài đó là tôi soạn lời Việt. Hồi ấy, tôi làm ở ban văn nghệ Đài Tiếng nói Việt Nam. Đài cần có một số bài hát của Nga để phát. Thời thanh niên sôi nổi đã đến với tôi qua bản dịch nghĩa của một người biết tiếng Nga. Từ đó tôi đã chuyển soạn sang lời Việt và bài hát đã được tốp ca nam của đoàn ca nhạc Đài Tiếng nói Việt Nam thu âm và phát trên đài. Tôi cũng không ngờ bài ca đó lại có sức truyền tụng nhanh, xa, rộng đến thế. Sau này tôi còn có dịp chuyển lời Việt cho một số bài hát thiếu nhi Nga khác nữa.

* Ông có còn nhớ cảm xúc của mình khi làm lời Việt cho Thời thanh niên sôi nổi?

- Tôi thích bài hát đó ở điệu hành khúc. Một điệu hành khúc gọn gàng, khỏe khoắn, trong khi hành khúc của ta còn hơi lê thê. Điều này rồi cũng có ảnh hưởng đến cách viết ca khúc của tôi sau này. Nhờ Thời thanh niên sôi nổi mà khi viết hành khúc tôi biết chú ý đến khúc thức hơn. Nhân dịp này, tôi rất vui được biết bà nhạc sĩ, tác giả của bài hát, mừng thọ 80 tuổi. Tôi xin gửi đến bà lời cảm ơn của một nhạc sĩ Việt Nam và chúc bà sức khỏe.

* Thay mặt những người yêu nước Nga và bài hát Nga, xin cảm ơn nhạc sĩ Phạm Tuyên.

PHẠM XUÂN NGUYÊN thực hiện

Những bài ca như Thời thanh niên sôi nổi, Cuộc sống ơi ta mến yêu người và nhiều bài khác nữa trong kho tác phẩm của cuộc cách mạng Nga là cả một vùng trời ký ức của lứa thanh niên chúng tôi thuở ấy. Thời đó, ai trong chúng tôi cũng khát khao được cống hiến, được xây dựng quê hương đất nước mà không hề nghĩ đến chuyện quyền lợi hay gì khác. Chúng tôi sẵn sàng đi biên giới, thực hiện các công trình xã hội bằng tất cả nhiệt huyết của mình. Hành trang của chúng tôi là tuổi trẻ, là lý tưởng và cả những bài ca. Có thể nói những bài ca ấy có sức ảnh hưởng rất mạnh đối với chúng tôi, đã được hàng triệu thanh niên yêu thích. Sau này trong những dịp gặp gỡ, chúng tôi vẫn hát lại, hát cho nhau nghe để nhớ lại một thuở hừng hực khí thế thanh niên. Tất nhiên mỗi tác phẩm có một không gian, thời gian của riêng nó nhưng tôi không nghĩ rằng tuổi trẻ hôm nay sẽ không thích những bài hát này mà chỉ vì họ chưa có cơ hội được nghe, được biết. Giá trị tác phẩm trong giai điệu, trong lời ca của chúng vẫn vẹn nguyên qua tháng năm. Nhạc sĩ NGUYỄN VĂN HIÊN(P.T.N. ghi)

=====================================================================

Ý kiến bạn đọc

* Lâu rồi trên các báo đài ít có các bài viết về Cách mạng Tháng 10 Nga. Rất cảm ơn Tuổi Trẻ về bài viết này. Đây là bài hát mà tôi rất thích và nghe thường xuyên.

NGUYEN CUONG PHU

* Bài hát là một phần đời đầy kỷ niệm của tôi với nước Nga. Hơn 20 năm trước, dường như ngày nào tôi cũng hát ngân nga bài hát này.

Bây giờ nghe lại bài hát, kỷ niệm một phần đời của tôi ùa về, đầy thương nhớ nước Nga.

PHẠM HỒNG THU

* Nghe bài hát nhớ thời sinh viên quá, hồi đó cứ mỗi đợt trường có văn nghệ là lớp tôi lại kéo cả lớp lên hát tốp ca bài này. Giờ nghe lại vẫn thấy cảm giác rừng rực trong lòng, càng thêm yêu tiếng Nga, yêu nước Nga...

THÙY HOA

* Cảm ơn những bài ca, những câu chuyện về một thời không thể quên. Tôi may mắn không sinh ra trong thời chiến tranh loạn, không phải chứng kiến những cảnh đau thương mất, nhưng tôi có thể hình dung được tinh thần bất diệt của dân tộc. Đó là nhờ những bài hát, những câu chuyện, bài báo, hình ảnh. Những bằng chứng sống động giúp tôi cũng có cảm giác hoà nhịp, là một phần của không gian và thời gian lúc đó. Giá trị những tác phẩm là tài sản vô giá cho chúng tôi, và những thế hệ đi sau.

SUZANNE TRƯƠNG

* Như nhiều bạn đọc khác, đến hôm nay nhờ Tuổi Trẻ tôi mới biết tác giả là Alexandra Nikolaevna Pakhmutova và lời thơ của Akhmatova (nhà thơ lớn của nước Nga), song để thồi hồn cho bài hát lại là nhạc sĩ Phạm Tuyên.

Ngày ấy, khi các bài hát Nga lời Việt vang lên, chúng tôi – những thanh niên học sinh Hà Nội đã lên đường bảo vệ tổ quốc, giải phóng dân tộc. Riêng tôi chưa một ngày đến nước Nga, nhưng chúng tôi đã yêu nước Nga từ những trang sách vở đầu tiên.

Trên đường hành quân vào miền Nam mưa bom pháo bầy, chúng tôi thấy mình phải cố sống, chiến đấu như những chiến sĩ Hồng quân và nếu có thương tật thì phải là một Pavel Cosagin của Việt Nam.

Nước Nga trong tôi là thế đấy: luôn là Thời thanh niên sôi nổi, là Chiều Mátxcơva, là Kachiusa...

THÁI NGUYỄN HUỆ CHÍ

* Thực sự những bài hát nổi tiếng về cách mạng của Nga không chỉ nổi tiếng trong thời kỳ cách mạng nữa, nó luôn ở trong lòng những người Nga yêu nước. Là một sinh viên đang theo học ở nước Nga, tôi cũng đã đến với nước Nga một cách tình cờ, nhưng cũng chính những bài hát đó đã làm cho tôi có cảm nhận về nước Nga sâu sắc hơn.

Thế hệ trẻ của nước Nga bây giờ có thể đã không còn hay hát về những bài hát đó nữa, nhưng khi nói chuyện nhắc về những bài hát đó họ vẫn luôn nhớ giai điệu của chúng. Còn với những người cao tuổi người Nga, những bài hát chính là những dấu tích của năm tháng hào hùng của họ. Và họ có thể ngồi kể hàng giờ về tất cả kỷ niệm của họ.

Nhà soạn nhạc Nga - Xô viết Alexandra Nikolaevna Pakhmutova là con người luôn dành cho tất cả các lớp thanh niên Nga. Ngay cả bây giờ bà vẫn là một người thầy đã đào tạo bao nhiêu lớp ca sĩ nhạc sĩ. Cả cuộc đời bà luôn luôn mang một tâm hồn rất trẻ, rất thanh niên.

NGUYỄN THỊ MINH KHANH