Phóng to

Tranh ban yến cho Nguyễn Quang Hiển là cháu Nguyễn Huệ sai vào triều cận

TT - Sáu bức tranh Bình Định An Nam chiến đồ vừa được tạp chí Xưa & Nay tặng Bảo tàng Quang Trung, Bình Định nhân kỷ niệm 215 năm chiến thắng Ngọc Hồi - Đống Đa (1789-2004). Đây là một tư liệu lịch sử hiếm có về quan hệ giữa vua Càn Long và vua Quang Trung thời vừa dứt trận năm 1789.

Ông Nguyễn Quốc Vinh - thạc sĩ khoa ngôn ngữ và văn minh Á Đông của Đại học Harvard, người dày công sưu tầm sử liệu VN và theo đuổi đề tài Quang Trung - đã tìm thấy sáu bức tranh này tại thư viện sách quí Houghton của Trường đại học Harvard (Mỹ) và sao chụp đem về VN. Trong một tham luận về đề tài này, ông Vinh cho biết “hiện bộ tranh còn được bảo quản trong điều kiện tương đối tốt”.

Theo tư liệu Quốc triều cung sử tục biên của nhà Thanh do Nguyễn Quốc Vinh dẫn lại, sáu bức tranh này do họa sĩ Dương Đại Chương - một trong các họa sĩ cung đình thời Càn Long - vẽ. Đây là một trong chín bộ tranh có tên Ngự bút Bình Định An Nam chiến đồ lục vịnh. Mỗi bộ gồm sáu bức tranh bằng giấy bản, cao 50cm, rộng 88cm.

Bộ tranh do Nguyễn Quốc Vinh tìm thấy và sao chụp là bộ có tên Ngự chế An Nam Nguyễn Huệ khiển điệt Nguyễn Quang Hiển nhập cận tứ yến đồ (An Nam Nguyễn Huệ sai cháu là Nguyễn Quang Hiển vào ra mắt và được ban cho ăn yến).

Sáu bức tranh thủy mặc, trong đó có năm bức tả cảnh chiến trận, một bức vẽ cảnh sứ bộ Nguyễn Quang Hiển vào bệ kiến xin cầu hòa với vua Càn Long. Năm trận chiến mô tả trong tranh lần lượt tại các địa điểm là: Gia quan Hà Hộ (có lẽ là ải Nam Quan tại Lạng Sơn), Tam Dị Trụ Hữu, sông Thọ Xương, sông Thị Cầu và sông Phú Lương.

Trên mỗi bức vẽ đều có đề thơ vịnh, gồm tất cả sáu bài thơ. Theo dòng lạc khoản “Càn Long Kỷ Dậu trọng thu nguyệt ngự bút” đề cuối mỗi bài thơ trên tranh thì đây là thủ bút của chính vua Càn Long đề lên tranh vào tháng tám âm lịch năm 1789, tức tám tháng sau trận chiến lịch sử Ngọc Hồi - Đống Đa với chiến công vua Quang Trung đại phá 20 vạn quân Thanh.

Do vậy, tầm quan trọng của sáu bức tranh là phản ánh sự kiện thời sự lúc bấy giờ. Hầu hết năm bài trong năm trận chiến vua Càn Long đều ca ngợi khí thế của quân Tôn Sĩ Nghị, nhưng đến bức thứ sáu, tức bức vẽ cảnh Nguyễn Quang Hiển vào triều kiến Càn Long, thì giọng thơ khác hẳn: Ai có thể không đánh mà khắc phục được quân người; đánh nhau xong sợ oai, thương ý ngươi thành thật; đáng thương cho họ Lê đã bị trời ghét; cũng nên để nhà Nguyễn được triều đình ban thưởng. Điều này chứng tỏ vua Càn Long đánh giá cao động tác sai sứ cầu hòa sau khi chiến thắng của vua Quang Trung.

Tiếc thay, những sử liệu này hiện nay rất hiếm thấy ở VN.

_______________

Bài có sử dụng tư liệu của tạp chí Xưa & Nay. Bản dịch thơ và phiên âm chữ Hán chú thích tranh của Cao Tự Thanh.