Phóng to

TTO - Một số nơi trên sao Hỏa từng một thời "ướt sũng" nước do đó sự sống có thể đã dễ dàng tồn tại, NASA vui mừng thông báo cuối ngày thứ ba 2-3. Mặc dù trước đây đã có những bằng chứng về sự tồn tại của đá băng trên sao Hỏa nhờ vào ảnh chụp vệ tinh, nhưng các thiết bị chụp của tàu tự hành Opportunity đã đưa ra bằng chứng mạnh mẽ nhất từ trước tới nay về hiện tượng nước chảy giống như trên mặt đất.

Như thế chiếc tàu tự hành Opportunity cũng đã hoàn thành mục tiêu chính mà NASA giao phó khi gửi những bức ảnh quí giá bề mặt của hành tinh đỏ và gửi về trái đất. Phát biểu với báo chí, nhà quản trị NASA Ed Weiler nói rằng dấu hiệu của nước không nhất thiết đồng nghĩa với sự sống. Tuy nhiên kết quả tìm được đã gợi ra điều quan trọng là sự sống có thể đã tiến hóa trên sao Hỏa trong một giai đoạn nào đó, tương tự như đã xảy ra trên trái đất.

Tàu tự hành Opportunity đáp xuống một miệng hố nhỏ thuộc vùng bình nguyên Meridiani rộng lớn nằm gần đường xích đạo của sao Hỏa ngày 25-1. Các nhà khoa học chọn vùng bình nguyên Meridiani làm bãi đáp của tàu Opportunity vì dữ liệu thu thập từ vệ tinh trước đó cho thấy vùng này giàu khoáng chất. Các nhà khoa học của NASA rất thắc mắc về lớp đá ở thành miện hố này đã được tạo ra như thế nào: nhờ gió, dung nham núi lửa hay từ nước.

4 dữ liệu thuyết phục

Từ mặt đất, NASA đã "bắt" tàu Opportunity quan tâm đặc biệt với bề mặt của một tảng đá mang biệt danh "El Capitan" nằm trong miệng hố. Tàu Opportunity đã dùng một loại camera đặc biệt và chụp các góc độ các nhau của tảng đá từ những vị trí khác nhau.

Thứ nhất, các nhà khoa học nhận thấy bề mặt của tảng đá này chứa những khối cầu đá nhỏ được đặt bằng tên là "trái việt quất". Các nhà khoa học so sánh sự hình thành của những "trái việt quất" này với cách mà chúng ta tạo ra bê tông từ nước và các vật liệu như ximăng, cát... Tức là phải có nước thì những "trái việt quất" này mới ra đời.

Thứ hai, nhờ vào ảnh chụp NASA nhận thấy tảng đá "El Capitan" có dạng giống như từng phiến xếp chồng nhau vì chịu tác động của nước trong một thời gian dài.

Thứ ba, tảng đá "El Capitan" mang trên mình những vết lõm dài khoảng 1cm. Các nhà địa chất biết rất rõ các vết lõm này là nơi các tinh thể muối khoáng hình thành và bám vào những tảng đá nằm trong nước. Điều này cho thấy tảng đá "El Capitan" có chứa một lượng muối cao, một dấu hiệu mạnh mẽ về tác động hóa học do nước gây ra đối với tảng đá.

Thứ tư, tảng đá này chứa khoáng chất khoáng chất màu xám hematit chứa chất sulphate vốn cần có nước để hình thành. Trên trái đất loại khoáng chất này được được tìm thấy tồn tại trong nước.

Đặt tất cả bốn cơ sở này lại với nhau, các nhà khoa học cho rằng chỉ có một kết luận hợp lý là "có nước" hiện diện trong miện hố nơi tàu Opportunity đang thăm dò. Nhà khoa học thuộc Đại học Cornell (New York) Steve Squyres nói những hòn đá này đã bị một lượng nước lỏng làm thay đổi kết cấu bề mặt và tính chất hóa học. "Tuy nhiên chúng tôi vẫn chưa thể đoan chắc là những hòn đá này năm trong một cái hồ, vũng nước hay trong biển".

Ông Squyres thêm rằng chúng có thể hình thành từ nước thấm qua các lớp tro núi lửa. Trong khi đó theo Benton Clark, trưởng nhóm khoa học khám phá không gian của Lockheed Martin cho rằng khu vực mà tàu Opportunity đáp xuống rất giống với một lòng biển cạn nước với thành phần cấu tạo có thể so sánh với khu vực biển Chết giữa Israel và Jordan. NASA chỉ có thể biết nhiều hơn về loại đá này sau khi mang chúng về trái đất.

Vẫn còn nhiều câu hỏi chờ giải đáp

NASA cho biết vẫn chưa xác định được môi trường ẩm ướt của vùng miện hố này tồn tại trong giai đoạn nào vì cả tàu Opportunity và tàu Spirit song sinh đều không có thiết bị xác định tuổi đá. Tàu tự hành Spirit đáp xuống khu vực miện hố Gusev nằm ở mặt kia của sao Hỏa ngày 4-1. Tàu này đang tìm cách xác minh giả thuyết của các nhà kho học cho rằng khu vực trên từng tồn tại một cái hồ.

Ngoài ra các nhà khoa học cũng muốn biết rõ liệu các khoáng chất kết tụ do lắng xuống trong một thời gian dài nằm dưới đáy sông hồ, hay là chúng được tạo thành từ tác động hóa học của nước ngầm. Một câu hỏi khác là đặc điểm khoáng chất khu vực miện hố này phổ biến như thế nào trên bề mặt của sao Hỏa. Trong vòng khoảng một tháng tới, tàu tự hành Opportunity sẽ đi ra xa hơn để xem loại đá ở đây có đặc điểm tương đồng hay không. Hiện NASA đã xác định được một miệng hố lớn hơn cách miệng hố mà tàu Opportunity đang hoạt động khoảng 700m. Các hình ảnh chụp được từ vệ tinh cho thấy miệng hố lớn này có chứa loại đá màu sáng khá giống loại đá ở miệng hố nhỏ.

Về dài hơi, NASA phải bắt tay chuẩn bị một sứ mệnh tự hành khác trên sao Hỏa nhằm mang những mẩu đất đá ở đây để về cho các phòng thí nghiệm phân tích. Đến nay vẫn chưa có sứ mệnh thám hiểm sao Hỏa nào sắp tới được NASA thiết kế để mang các mẩu đất này về trái đất. Năm 2005 sẽ là thời gian khởi hành của tàu Mars Reconnaissance Orbiter, tiếp đó là năm 2007 của tàu Phoenix Mars Scout và năm 2009 của tàu Mars Science Laboratory. Tuy nhiên cú đáp của tàu Opportunity vẫn được xem là một sứ mệnh vô cùng thành công vì tàu đã may mắn xuống một miệng hố với loại đá chứa đầy các thông tin quí giá. Kết quả thu được cũng khích lệ NASA xúc tiến kế hoạch gửi người lên sao Hỏa và các sự mạng tham vọng khác.