Phóng to

Gạo IR 50404 xay xát tại chợ đầu mối Bà Đắc (Tiền Giang) được bán với giá rẻ trước khi chuyển về TP.HCM - Ảnh: V.TR.

TT - Những ngày gần đây, gạo giá rẻ đang đổ về TP.HCM. Vì sao có gạo giá rẻ? Trao đổi với Tuổi Trẻ, TS Lê Văn Bảnh, viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, cho biết một phần trong số đó chính là gạo từ giống lúa IR 50404 đang bị thất sủng ngay trên vựa lúa đồng bằng. Làm thế nào để tránh tái diễn tình trạng này khi vụ đông xuân đang cận kề? TS Bảnh nói:

- Giống lúa IR 50404 được nhập từ Viện Lúa quốc tế IRRI cách nay hơn mười năm. Thời điểm đó trong nước chưa có giống nào kháng rầy, trong khi dịch rầy nâu đang bùng phát mạnh nên giống này tỏ ra hiệu quả. Nông dân trồng nhiều vì năng suất rất cao (khoảng 8 tấn/vụ/ha); dễ trồng, không kén đất, kể cả đất phèn; thời gian sinh trưởng ngắn, dưới 90 ngày… Tuy nhiên chất lượng hạt gạo hơi cứng cơm, hạt ngắn, bạc bụng. Chính vì thế giống này bị hạn chế khi xuất khẩu. Sau này, khi trong nước nghiên cứu được các giống lúa kháng rầy, chất lượng cao thì giống này bắt đầu bị hạn chế.

* Với nhiều hạn chế như vậy, nhưng vì sao trong những vụ vừa qua diện tích trồng giống IR 50404 vẫn tăng rất mạnh, có tỉnh gieo sạ đến 70% diện tích?

- Vì có lúc thương lái mua lại lúa này gần bằng lúa hạt dài, trong khi năng suất đạt cao, tính ra lợi nhuận nhiều nên dân vẫn duy trì trồng. Trước khi xảy ra sốt gạo không ai chê IR 50404, ngay cả xuất khẩu. Nông dân muốn làm ra nhanh để có hạt lúa, sản lượng nhiều để cung ứng trong thời điểm sốt gạo này nên tập trung trồng nhiều. Sau khi trồng nhiều lại không xuất khẩu được, cũng lúc đó thị trường lúa gạo giảm, doanh nghiệp chỉ chọn mua lúa chất lượng cao nên giống lúa này bị thất sủng.

* Hiện Bộ NN&PTNT đã có khuyến cáo hạn chế tối đa trồng giống lúa này trong những vụ tới, nông dân sẽ xoay xở ra sao để tìm những giống lúa thay thế, thưa ông?

- Vừa qua, Bộ NN&PTNT đã giao viện lúa nghiên cứu bộ giống mới thay thế, có thời gian sinh trưởng ngắn, năng suất cao, dễ trồng, chất lượng cao… Hiện tại những giống lúa mới này quá ít, không thể cung ứng đủ cho nông dân trong chuyển đổi, chỉ ở mức 30%, còn lại nông dân tự để giống. Chính vì vậy, phải qua vụ sau nữa mới cung ứng nổi. Do đó, vụ đông xuân sắp tới chắc chắn sẽ gặp khó khăn khi muốn tìm giống có chất lượng phục vụ xuất khẩu.

Diện tích trồng lúa sẽ không giảm mặc dù nông dân không được cung ứng đầy đủ giống có chất lượng. Điều đó cũng có nghĩa nông dân sẽ đổi qua những giống khác, có thể kém chất lượng hơn hoặc dùng lúa “thịt” làm giống. Mặc dù lúa “thịt” đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, nhưng khi trồng chất lượng hạt lúa thu hoạch sẽ kém đi, ảnh hưởng đến xuất khẩu, tăng độ lẫn tạp, năng suất không bằng…

Với giống IR 50404, nên khuyến cáo hạn chế trồng, chuyển sang trồng những giống chất lượng cao, đủ tiêu chuẩn phục vụ xuất khẩu.

Những giống khuyến cáo trồng, đối với loại gạo thơm, dẻo: OM 4900, OM 6162, OM 3536, OM 4088, OM 2008, ST 3, ST 5, MTL 250… Gạo mềm cơm có giống OMCS 2000, OM 5930, AS 996, OM 2395, 4498, 6071, 6297, 9681… Gạo cứng cơm có giống OM 6073. Gạo công nghiệp có giống OM 576…

Không bán lúa giống IR 50404 cho nông dân Ông Nguyễn Văn Khang, giám đốc Sở NN&PTNT Tiền Giang, cho biết chuẩn bị vụ lúa đông xuân 2008-2009, sở đã chỉ đạo Trung tâm giống nông nghiệp không được bán lúa giống IR 50404 và OM 576 (chất lượng thấp) cho nông dân, không tăng giá lúa giống chất lượng cao. Ngoài ra, yêu cầu các địa phương quản lý chặt không để người dân gieo sạ các giống lúa chất lượng thấp. Ngành nông nghiệp hướng dẫn, vận động nông dân gieo sạ các loại giống chất lượng cao như: OMCS 2000, OM 5930, OM 2717, OM 3536, Jasmine, VNĐ 95-20... Tương tự, tại An Giang chiều 17-11, ông Nguyễn Văn Thạnh, giám đốc Sở NN&PTNT An Giang, cho biết nông dân trong tỉnh đã từ bỏ giống lúa kém phẩm cấp thoái hóa IR 50404 và chuyển hẳn sang trồng các giống lúa chất lượng cao OM 4900 và OM 6561. Tuy nhiên theo ông Thạnh, còn khoảng 10% trên tổng số 230.000ha lúa vụ đông xuân nông dân chưa thể tìm được nguồn giống lúa xác nhận đạt chất lượng, kháng rầy và cho năng suất cao như hai giống lúa đang phổ biến trên. Trung tâm Sản xuất lúa giống An Giang và trên 100 cơ sở, tổ nhân giống lúa xác nhận đang tiếp tục sản xuất lúa giống cung ứng cho nông dân. Theo ông Thạnh, lúa chất lượng trong tỉnh vẫn bán được giá cao trên 5.000 đồng/kg, và đang tăng giá khi các doanh nghiệp đồng loạt mua 80.000 tấn lúa dự trữ. Điều này khuyến khích nông dân từ bỏ giống lúa đang bị rớt giá thảm hại. Theo GS-TS Bùi Chí Bửu - viện trưởng Viện KHKT Nông nghiệp miền Nam, vụ đông xuân 2008-2009 các tỉnh phía Nam sẽ xuống giống khoảng 1,8 triệu ha, trong đó vùng ĐBSCL chiếm tới 1,6 triệu ha.