Phóng toNhà thơ Bằng Việt

* Xin ông nói đôi nét về Ném câu thơ vào gió và tác phẩm có vị trí như thế nào trong sự nghiệp văn học và trong phong cách của ông?

- Tập thơ này cũng như thơ của tôi vài năm trở lại đây, bắt đầu có sự chiêm nghiệm, từng trải hơn, cho nên hàm súc, ngắn gọn, bớt run rẩy hơn, đề tài cũng rộng hơn. Thơ tôi bắt đầu nhìn hiện thực bằng con mắt bình tĩnh, khắt khe hơn trong cấu tứ bài thơ, con mắt tỉnh táo nhưng cũng xen một chút đùa cợt. Trước tôi say sưa đi vào tình cảm, cảm xúc, nay tôi dồn nén lại, thích đứng từ trên nhìn xuống để thấy được cái tổng thể, để thấu suốt...

* Tác phẩm của ông nói riêng và của văn học VN nói chung được biết đến như thế nào trong lòng bạn bè khu vực?

- Các nhà văn VN chả được biết đến bao nhiêu, hằng năm ai đi nhận giải này thì người ta biết người đó thôi. Cái điều kiện tối thiểu để cho họ biết đến mình là phải dịch tác phẩm của mình ra, thì tiếc là ta chưa làm được cái gì ra hồn cả. Những năm trước, các nhà văn tên tuổi như Nguyễn Khải, Nguyễn Kiên, cũng chỉ đến với họ qua một đoạn trích độ dăm trang.

Nước ta hiện nay, thanh niên chỉ giỏi tiếng Anh thương mại, còn tiếng Anh để dịch được văn học thì không có mấy người. Các bản dịch từ tiếng Việt ra tiếng Anh nói chung đều rất là ..."giả cầy"! Mà Ban đối ngoại của Hội Nhà văn thì năng lực ngoại ngữ cực yếu. Cho nên dịch buồn cười lắm.

Nhà văn Hồ Anh Thái là một người rất giỏi tiếng Anh, có lần nhăn nhó nói với tôi: Văn học VN ở nước ngoài bị bóp méo do công tác dịch. Người ta không thể hiểu nổi người VN mình thưởng thức văn học như thế nào mà lại cho tác phẩm như thế là hay!

* Điều này đã hạn chế sự phổ cập của văn học VN ra khu vực và thế giới. Lý do vừa nói trên là lý do về trình độ, còn về ý thức thì sao, thưa ông?

- Chúng ta không có ý thức dịch để tranh thủ độc giả của các nước ASEAN. Hình như chúng ta có ý coi thường khu vực này, chỉ chăm chăm phổ cập ra Mỹ, Nga, Anh, còn khu vực này nó rất gần gũi với mình, thì tôi lại có cảm giác chả ai làm việc dịch ấy cả.Thế nên ai được giải thì người ta biết người ấy, mà cũng chỉ biết đại khái thế thôi. Văn học cổ điển của ta họ không biết, các nhà văn tên tuổi trước cách mạng, trong kháng chiến chống Mỹ của ta cũng không được biết tới.

Thế nên vấn đề đặt ra là làm thế nào để đưa văn học Việt Nam vượt ra ngoài lũy tre xanh, để trở thành một hình tượng, ít nhất là hình tượng văn hoá của khu vực, của châu Á. Chứ không thì ra nước ngoài rất xấu hổ, vì chả ai biết gì về văn học Việt Nam cả. Thế nên đừng trách tại sao nhiều người chỉ biết VN mỗi ở chỗ đánh giặc giỏi.