Tuấn Đạt kể, sau khi cầm trên tay giấy báo nhập học cao đẳng, dù rất mừng vì đó là thành quả của 12 năm cố gắng, cậu đành gấp lại, nhét vào ba lô, lặng lẽ theo cha lên Sài Gòn đi phụ hồ: "Thôi đi làm chứ mình đâu có tiền học".

Con đường đất dẫn vào nhà Đạt ở xã ven biển Ba Tri (Bến Tre cũ, nay thuộc Vĩnh Long) sau trận mưa rả rích bão số 5 để lại, bùn lầy nhão nhoẹt. Những bước chân chúng tôi lún xuống nặng nề.

Ngôi nhà tường vừa mới cất hơn một tháng - nhờ chính sách xóa nhà tạm của Nhà nước - nổi lên trơ trọi giữa đồng, nền còn mùi xi măng, góc sân lởm chởm đá vụn.

Tuấn Đạt sinh ra trong một gia đình thuần nông, nhưng nghịch cảnh éo le là đến đời cha mẹ Đạt lại không có nổi một tấc đất để bám trụ. Căn nhà nhỏ giữa cánh đồng do ông bà ngoại cắt cho một mảnh đất đủ dựng mái che thân, trở thành chỗ trú ngụ của 5 miệng ăn.

Tuấn Đạt trải qua 12 năm đèn sách đầy chông gai và thử thách. Đã có lúc tưởng chừng như Đạt phải dừng lại, nhưng hôm nay cậu đã trở thành một tân sinh viên - Ảnh: MẬU TRƯỜNG

Cả gia đình dồn hết hy vọng vào đôi vai gầy guộc của người cha - ông Trần Văn Tuấn, nay đã 51 tuổi, làm phụ hồ tận TP.HCM. Người mẹ - bà Nguyễn Thị Tư, 45 tuổi - lấy ít nấm từ các cơ sở lớn về phân loại, sau đó đi bán lẻ ngoài chợ, lời lãi chẳng được bao nhiêu.

Trong ba đứa con, Tuấn Anh - cậu em trai học lớp 7 của Đạt - mang trong mình chứng hẹp lồng ngực, cần một ca phẫu thuật lần hai mà gia đình chưa lo nổi chi phí. Đạt luôn đứng trước nguy cơ nghỉ học vì không có tiền mua sách vở, đóng học phí đầu năm.

Ngôi nhà của Đạt nằm chơ vơ giữa đồng. Dù là gia đình thuần nông, họ không có một mảnh đất cắm dùi - Ảnh: MẬU TRƯỜNG

Để tự cứu lấy mình, hè năm lớp 8, Đạt khăn gói lên miền Đông, làm thợ hồ trong một trại nuôi heo của người quen. Công việc nặng nhọc, lấm lem bùn đất nhưng số tiền kiếm được lại ít ỏi. Nhưng dù sao cũng có tiền, hay là mình nghỉ học luôn? Đạt nghĩ.

Để có tiền đi học, từ hè năm lớp 8 Đạt đã làm đủ thứ nghề để mưu sinh và kiếm tiền trang trải trong gia đình - Ảnh: MẬU TRƯỜNG

Những năm cuối cấp 2, Đạt vẫn sa sút vì không theo kịp bạn bè, không có điều kiện đi học thêm. Đỉnh điểm là cuối năm lớp 9, khi bạn bè tất bật luyện thi vào cấp 3 thì Đạt lại lầm lũi đi làm thuê trong một cơ sở quay lưới ở Long An để phụ giúp gia đình. Kết quả, kỳ thi năm đó Đạt trượt trường công lập, chán nản bỏ quê tha phương mưu sinh.

Những tháng ngày vắt kiệt sức trong xưởng quay lưới đã giúp Đạt tỉnh ngộ. Mỗi giọt mồ hôi lẫn nước mắt rơi xuống sợi lưới là một lần cậu tự nhủ: Chỉ có con đường học mới có thể thay đổi số phận.

Ông Trần Văn Tuấn và con trai Trần Tuấn Đạt trong căn phòng trọ dột mưa - Ảnh: YẾN TRINH

Thế là Đạt quay về, đăng ký học phổ cập tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên - Giáo dục nghề nghiệp huyện Ba Tri (tỉnh Bến Tre cũ, nay thuộc Vĩnh Long).

Ở ngôi trường vốn được mặc định là nơi tập hợp những học sinh yếu kém, quậy phá, Đạt lại bứt phá. Từ một cậu trò trung bình ở THCS, cậu đã vươn lên thành học sinh khá ở bậc THPT.

Dù cảnh nhà khó khăn, tân sinh viên Trần Tuấn Đạt quyết tâm học nghề điện để giúp đỡ gia đình. Đạt chưa có bàn học, ngồi tạm dưới nền phòng trọ ôn bài - Ảnh: YẾN TRINH

Nhưng để có được những điểm số ấy, Đạt phải đánh đổi bằng mồ hôi sau giờ học. Những năm cấp 3, Đạt làm đủ nghề: chạy bàn, bán hàng, chở thuê… Miễn việc gì có tiền là làm.

Con đường đi học của Đạt là hành trình của sự bền gan, nơi mỗi trang vở đều thấm mùi vôi vữa và nhọc nhằn.

Tuấn Đạt kể, sau khi cầm trên tay giấy báo nhập học Trường cao đẳng Kỹ thuật Cao Thắng, Đạt gấp lại rồi theo cha lên TP.HCM đi phụ hồ. Trong đầu chỉ còn duy nhất một suy nghĩ: "Thôi thì đi làm, tiền đâu mà mình học nữa".

Đạt đoán lần này chắc mình sẽ chấm dứt việc học ít nhất một năm để chuyên tâm đi phụ hồ kiếm tiền, học hành là chuyện tương lai xa vời.

Đã có lúc tưởng chừng như Đạt phải dừng lại, nhưng hôm nay cậu đã trở thành một tân sinh viên - Ảnh: MẬU TRƯỜNG

Nhưng đời vẫn còn chuyện giống như bộ phim có hậu. Ông chủ ngôi nhà mà cha con Đạt đang xây dở biết chuyện tờ giấy báo trúng tuyển đã nằm im chết lặng, ông liền rút ngay gần 10 triệu đồng đưa cho: "Đóng học phí đi con. Đừng bỏ học, uổng lắm!".

Số tiền ấy với nhiều người thành phố chỉ là một khoản chi thường nhật, nhưng với Đạt, nó chính là cây cầu bước qua ngưỡng cửa đại học. Một lần nữa, cậu được tiếp sức từ lòng bao dung.

Nếu dưới quê con đường dẫn vào nhà Đạt bùn lầy nhão nhoẹt, thì căn phòng trọ hai cha con tuốt trong hẻm ngoằn ngoèo trên đường Mai Chí Thọ (phường An Khánh, TP.HCM) lắp xắp nước trong cơn mưa tầm tã. Căn phòng xập xệ cuối hẻm được ông Trần Văn Tuấn thuê gần tháng nay với giá 1,4 triệu đồng/tháng. Trần nhà chắp vá, mưa dột nên Đạt lấy xô hứng.

Căn phòng trống trơn, chỉ có chiếc giỏ đệm đựng ít đồ đạc, mền gối, sách vở. Ông Tuấn nói: "Tôi mướn trong khu này cho đỡ tiền, có cái gác gỗ nhưng để trống vì mục lắm rồi. Còn cái mái bữa nào chằng thêm cho đỡ dột".

Căn phòng trọ tuốt trong hẻm sâu của cha con Đạt cứ mưa là lại bị dột - Ảnh: YẾN TRINH

Mưa vẫn nặng hạt, gió lùa vào căn phòng se sắt. Đạt kể từ hè năm ngoái đã từ quê lên huyện Củ Chi cũ để đóng hàng cho một kho hàng. "Mỗi ngày tôi làm từ 18h đến 6h sáng được 430.000 đồng, gửi về cho mẹ đi chợ, lo cho hai đứa em", Đạt chia sẻ.

Hè vừa rồi Đạt vẫn đi làm ở Củ Chi, hôm nào rảnh thì ban ngày phụ hồ với ba. Quần quật nhưng Đạt nói miễn sao có tiền gửi cho mẹ là được. Bữa trước do không đủ tiền học, Đạt định chuyển qua một trường khác vì học phí rẻ hơn.

Thương vợ thương con, ông Tuấn nói muốn có thêm tiền nên ban ngày làm hồ, đêm phụ bán quán ăn. "Ca" của ông từ 18h đến nửa đêm, được bao bữa tối. Bưng bê, dọn dẹp, sau đó ông lật đật chạy về phòng trọ với con trai. Chỗ ngả lưng của hai cha con là tấm lót màu bạc đã rách lỗ chỗ. "Thấy con muốn học nghề nên tôi ráng lo, rồi thêm khoản tiền chữa bệnh lõm ngực cho con thứ hai đang học lớp 7".

Hai cha con Trần Tuấn Đạt gọi Zalo về cho mẹ và con gái út - Ảnh: YẾN TRINH

Có lẽ trời thương nên ông Tuấn được chủ là ông Trần Ngọc Ẩn cho ở lại. Đặc biệt hơn, vừa rồi may nhờ có ông Ẩn giúp đỡ, Đạt mới có tiền đóng tạm học phí học kỳ I. "Lúc được anh Ẩn giúp, tôi mừng lắm. Nhờ vậy mà Đạt được đi học tiếp", ông Tuấn nói.

Nói về chuyện này, ông Ẩn chia sẻ rằng ba của Đạt phụ hồ cho công trình quán nhà ông. "Thấy chú hiền hiền, tôi cũng để ý nói chuyện với chú. Chú rày đây mai đó theo công trình. Tôi thấy vậy mới hỏi chú có muốn ở lại quán không, ngày đi làm tối về ngủ, như vậy tháng dư chút tiền lo cho mấy đứa nhỏ", ông kể.

Đợt hè, ông Tuấn dẫn Đạt qua công trình chào hỏi một tiếng. Ông Ẩn hỏi thăm chuyện học nhưng Đạt ngại kể không có tiền đóng, chỉ nói "quá hạn" nhập học. Ông hỏi cặn kẽ mới biết là do quá khó khăn. "Tôi nói Đạt lên trường xem còn kịp nhập học không, chuyện học phí để tôi liệu cho. Lúc đó Đạt từ công trình chạy lên trường luôn".

Tân sinh viên sẽ được Tuổi Trẻ tiếp sức đến trường 

Vậy là ông Ẩn giúp Đạt học phí kỳ đầu. Ông còn hướng dẫn Đạt điền hồ sơ xét học bổng Tiếp sức đến trường. Có những bước ông làm thay vì điện thoại Đạt hơi "cùi" nên không tải được file lên trực tuyến. Sắp tới đây ngày 1-11, Đạt sẽ nhận được học bổng từ báo Tuổi Trẻ dành cho tân sinh viên nghèo khu vực Đồng Tháp, Vĩnh Long. 

Kể về việc hỗ trợ cha con Đạt, ông Ẩn nói rằng ông chỉ xem việc này như là cái duyên mà thôi. "Sài Gòn từng cưu mang giúp đỡ tôi. Đây cũng là cách tôi trả nghĩa lại cho những người Sài Gòn thơm thảo". 

Nói như vậy vì hơn 20 năm trước, ông từng được một người chị không họ hàng, không quen biết tặng xe đạp mới thay cho chiếc xe đạp bị mất và giới thiệu việc làm thêm rất tốt tại một khách sạn 5 sao. Theo ông, những nghĩa cử như vậy sẽ là dấu ấn đáng nhớ khiến bạn trẻ sống trách nhiệm, tử tế hơn. Đôi khi chỉ là một lời nói nhưng sẽ có tác dụng cho ai đó suốt đời. "Mày không cần trả lại cho chị. Khi khá hơn thì giúp lại cho người khác, đó là cách trả ơn".

Câu nói của người chị đó theo ông đến nay và ông cũng chỉ là một trong những người tiếp nối, góp thêm một câu chuyện dung dị giữa rất nhiều câu chuyện giữa lòng Sài Gòn bao dung này.

Và giờ đây, ông truyền đi sự tử tế cho một mảnh đời lam lũ như Đạt, để tử tế mãi có sự sống trong lòng người.