Phóng to

Mua thuốc theo toa bác sĩ mới khám. Ảnh chỉ có tính minh họa - Ảnh: N.C.Thành

Trong khi thuốc quá nhiều sẽ gây hạ đường huyết, mệt mỏi, hôn mê hoặc ăn quá nhiều tăng cân liên tục; thuốc quá ít sẽ làm đường huyết kiểm soát kém, biến chứng đa cơ quan.

Nhiều thứ hai là với thuốc điều trị bướu cổ, bệnh nhân sau khi đi khám một lần cứ uống theo toa, làm cho tình trạng bệnh ngày càng bất trị. Đối với bướu cường giáp, được kê một toa sáu viên kháng giáp, mặc dù đã được dặn quay lại giảm liều nhưng họ uống tới 5-6 tháng. Đến khi mệt quá quay lại thì đã bị “suy giáp do thuốc quá liều”!

Trường hợp các bướu đang dùng hormon giáp, bệnh nhân thường chỉ uống một viên, nhưng có người thấy ít quá, chậm quá... thế là tự tăng lên hai viên cho mau khỏi! Càng uống càng mệt vì tim đập nhanh, người nóng nực, sụt cân và luôn ở tư thế sẵn sàng “đối đầu” với bất cứ ai, nhất là ông xã bà xã; nguy hiểm nhất là đối với những bậc ngũ tuần có một chút vấn đề tim mạch, có thể nhồi máu cơ tim “đứt bóng” như chơi!

Có những tác hại âm thầm của việc tự điều trị không phải tất cả bệnh nhân, thậm chí thầy thuốc, nhận ra để cảnh báo cho bệnh nhân của mình. Điển hình là dùng các thuốc ức chế tiết axit dạ dày. Hơi đau thượng vị một chút, chẳng cần hoặc chẳng có nội soi chẩn đoán, được cho rằng đau bao tử, uống ngay thuốc ức chế tiết axit. Thuốc này chống chỉ định cho phụ nữ mang thai, trẻ em vì làm teo niêm mạc dạ dày. Còn người lớn uống liên tục trong sáu tháng niêm mạc cũng bắt đầu teo. Về sau có thể bị ung thư dạ dày.

Người ta uống được mình uống được!

Một số bệnh nhân ngây thơ tin rằng cùng một chẩn đoán thì điều trị giống nhau. Tháng trước có bệnh nhân vào khám huyết áp đo đến 22/12mm Hg (14/9 là tăng huyết áp), phải vào ngay cấp cứu để hạ áp khẩn cấp. Bà rất ngạc nhiên vì ngày nào cũng uống một viên thuốc huyết áp giống bà hàng xóm, với lời mách rằng “thuốc này uống rất tốt, huyết áp tôi ổn định”.

Hỏi ra bà chỉ đi khám một lần, thấy thuốc huyết áp là mua uống, chẳng biết đủ thiếu thế nào! Đau đớn nhất là thời gian gần đây, thuốc Campuchia, Trung Quốc trị đái tháo đường giá cực rẻ, bán lén lút nhưng đầy rẫy ở các hiệu thuốc bắc, 15.000đ/2 chai 100 viên cứ thế uống vô tư!

Kiểu sai lầm thứ hai là bệnh nhân lạm dụng thuốc chích và dịch truyền, nhất là lạm dụng thuốc chích. Một người bạn rất giỏi chuyên môn than: “Mở phòng mạch thời nay khó quá. Mình làm đúng kiểu bệnh nhân chẳng chịu nghe. Bệnh chẳng có gì cứ đòi chích thuốc cho mau khỏe, mà không chích thì bệnh nhân đi luôn”.

Những người lớn tuổi cứ ưa truyền một ít dịch, nhưng có nhiều trường hợp không nên, nhất là bệnh nhân có vấn đề tim mạch, cao huyết áp... Tim hơi suy một chút, thận hay gan có vấn đề, truyền dịch vào là… đi đứt như chơi.

Tốn biết bao nhiêu tiền sao lại thế?

Câu này gặp thường ngày ở các phòng khám và bệnh viện. Đó là những trường hợp có đi khám bệnh đàng hoàng, uống thuốc đầy đủ nhưng vẫn bị biến chứng. Nguyên do chính là những bệnh nhân này không tuân trị, và do đó chỉ gần đạt được những mục tiêu đề ra, hoặc hoàn toàn không rõ mục tiêu của mình.

Đơn cử: huyết áp trước đây rất cao nhưng nay còn dao động, lúc thấp 110, 120mm Hg, lúc cao 150, 160mm Hg... họ cho là tốt rồi; còn các chỉ số khác như mỡ máu, đạm nước tiểu… họ hoàn toàn không cần biết. Các trường hợp này rất khó canh liều thuốc, vì bệnh nhân chỉ cần ăn tí muối vào là huyết áp tăng. Với mức huyết áp 150-160 này, stress một chút thì tai biến: đột quị, nhồi máu cơ tim, mù, suy thận...

Kiểu trị liệu khác là uống thuốc theo cảm nhận của cơ thể. Điều trị đái tháo đường cứ hơi mệt thì uống hai viên, khỏe thì uống một viên. Điều trị huyết áp thì khi nào nhức đầu chắc là huyết áp tăng mới uống thuốc, nhiều bệnh nhân không biết rằng thuốc huyết áp cần uống duy trì có theo dõi.

Người ta bệnh gì mình bệnh đó

Thật ra, khó nhất là loại bệnh nhân này. Họ hơi một tí là phải khám ngay, mà khám phải ra bệnh, mà bệnh phải nặng cơ. Dì của bạn tôi - cũng là bác sĩ - đầu tiên do stress bà hơi nhức đầu, đi khám, bác sĩ cho chụp xoang mũi hơi mờ (trong điều kiện ô nhiễm hiện nay, hầu hết mọi người chụp xoang đều mờ), thế là bà năn nỉ bạn tôi cho uống thuốc viêm xoang.

Uống xong bảy ngày vẫn chưa hết nhức đầu, bà xin chụp thêm CT vì sợ u não. Nhưng kết quả bình thường, mà lại thêm chứng tiêu chảy do kháng sinh làm loạn khuẩn ruột. Thế là bà nhất mực mình đau bao tử, đến một bệnh viện khác nội soi dạ dày. Nội soi ra có viêm nhẹ (hầu hết những người đang lo lắng có viêm nhẹ như vậy), lại uống thêm thuốc dạ dày.

Căng thẳng quá đâm ra nhức mỏi toàn thân, đây là chứng “đau do căng thẳng”. Lần này bà ra hẳn tiệm thuốc tây mua thuốc uống, uống mấy ngày vẫn không giảm, cứ ngưng lại đau. Rồi bà cũng tìm được đâu đó loại chống viêm giảm đau mạnh hơn, uống bớt đau đấy, nhưng lần này thì bao tử bà đau thật, đau do thuốc! Cuối cùng, chỉ cần một ít thuốc giãn cơ, vài viên an thần nhẹ, bà hết hẳn các chứng kia… nhưng đau dạ dày thì mãi vẫn còn.