Phóng to

A. Voloshin (phải) ra đi vì không bảo vệ được "nhóm gia đình" và những đồng minh lớn là M. Khodorkovsky (trái)

Văn phòng tổng thống Nga thành lập ngày 5-8-1991 với gần 2.000 nhân viên, có vai trò rất quan trọng: soạn thảo các sắc lệnh tổng thống, các dự luật để đề xuất lên Duma (Hạ viện) Nga, kiểm tra và giám sát thực thi các đạo luật, sắc lệnh của tổng thống, trợ giúp việc điều hành đất nước của tổng thống. Từ khi thành lập đến nay, cơ quan này đã trải qua bảy đời chánh văn phòng, trong đó A.Voloshin là “người lâu đời nhất”: tờ Thương Nhân tính rằng Voloshin đã trụ lại chiếc ghế này 1.684 ngày. Voloshin được B.Yeltsin cử vào chức vụ này ngày 19-3-1999, không lâu trước khi B. Yeltsin ra đi.

“Đối tác” hơn là “thuộc cấp”

Là một trong những người của Yeltsin còn trụ lại được trong chính quyền V. Putin, A. Voloshin lãnh đạo nhóm các quan chức thành viên “gia đình” Yeltsin, là người quan tâm thiết thân tới quyền lợi của các doanh nghiệp lớn nhất là công nghiệp dầu lửa. Quyền lực của Voloshin tới đâu? Theo một số nhà phân tích, A. Voloshin xếp thứ ba trên chính trường Nga, chỉ đứng sau tổng thống và thủ tướng! Minh họa thêm “tầm vóc” của Voloshin với cánh “gia đình”, nhật báo Thương Nhân (Nga) kể lại: năm 2000, khi nhật báo này sắp in quyển sách Từ ngôi thứ nhất dựa trên các phỏng vấn V. Putin, bản thảo quyển sách có lời của V. Putin (khi ấy còn là quyền tổng thống) rằng sau cuộc bầu cử, ông dự tính giữ A. Voloshin tại nhiệm thêm “hai năm nữa” cho tới khi nào êkip mới như nhóm của Dmitry Medvedev kịp đôn lên.

Tuy nhiên, trong quá trình biên tập, Tachiana Diachenko (con gái cựu tổng thống B. Yeltsin) và Valentin Yumashev (chánh văn phòng tổng thống từ 1997 đến 1998, chồng của Tachiana Diachenko) đã yêu cầu phải bỏ đoạn nói trên về Voloshin để “không làm Sasha (tên gọi thân mật Aleksandr Voloshin) phật ý”.

Quả thật, Voloshin từng được đánh giá như một “kiến trúc sư” của việc chuyển đổi quyền lực từ B. Yeltsin sang V. Putin. Chỉ trong một thời gian ngắn nắm chức chánh văn phòng, Voloshin đã tổ chức ra Đảng Thống nhất ủng hộ V. Putin, giúp V. Putin gặt hái được thuận lợi đầu tiên trong cuộc bầu cử quốc hội tháng 12-1999, và bằng cách đó đảm bảo khối cử tri cơ bản bầu V. Putin lên làm tổng thống. Đánh giá năng lực của A. Voloshin, A. Markarin thuộc Trung tâm các công nghệ chính trị nói với tờ Thời Báo Moscow (3-11): “Voloshin là một cây tư tưởng, một nhà sáng tạo. Trong khi về chính thức ông ta chỉ là thuộc cấp, nhưng bằng cách nào đó ông ta đã là một đối tác với Putin”.

Không chỉ thế, Voloshin còn như một “người nhắc nhở” tân tổng thống, buộc ông phải bảo đảm tiếp tục đường lối của cựu tổng thống Yelstin, và kèm theo đó là quyền lợi của một nhóm chính khách và doanh nhân xuất hiện dưới thời Yeltsin. Theo bình luận của một nhân vật thân cận “gia đình”, cục diện có thể đã khác đi nếu Voloshin từ chức ngay sau những vụ bắt giữ đầu tiên liên quan tới Tập đoàn Yukos (như vụ bắt giữ giám đốc Menatep Platon Lebedev, cổ đông chính của Yukos, vì tội trốn thuế, gian lận...). Quả thật, chính vì tin vào sự bảo hộ của đầu lĩnh “gia đình” trong điện Kremli mà tỉ phú Khodorkovsky đã quyết định tiếp tục đối đầu với V. Putin (bằng việc bỏ tiền tài trợ cho các đảng đối lập V. Putin và công khai ý định làm chính trị), hay như Khodorkovsky nhìn nhận trước khi bị bắt, là đã coi thường cuộc tấn công của những người thừa hành pháp luật.

Sự ra đi của A. Voloshin được chính giới và doanh nhân Nga đánh giá là một sự kiện có tầm quan trọng và đầy kịch tính mà theo một số người, đây là một dấu chấm trong lịch sử Nga hiện đại. Sau giai đoạn này sẽ là một “câu chuyện mới” của lịch sử Nga, mà theo đồn đoán ban đầu, câu chuyện này sẽ do “cánh sức mạnh” (gồm các nhân viên an ninh, quốc phòng, giới hành pháp dưới sự lãnh đạo của hai phó chánh văn phòng tổng thống là Viktor Ivanov và Igor Sechin) trong điện Kremli viết nên.

Thuật dùng người của Tổng thống Putin

Thế nhưng Tổng thống Putin đã có một “lựa chọn dung hòa” hai cánh đối đầu trong điện Kremli: ông công bố cái tên Dmitry Medvedev, phó chánh văn phòng thứ nhất, từng được V. Putin công khai ý định cất nhắc mấy năm trước. “Ưu điểm” của Medvedev là... chưa từng phục vụ trong bộ máy mật vụ, thoải mái hơn với “cánh cổ xúy tự do hóa kinh tế” trong phủ tổng thống so với “phe sức mạnh”. Ngoài ra giữa tổng thống và tân chánh văn phòng còn có mối liên hệ mật thiết mà khi nói về Medvedev trong quyển sách Từ ngôi thứ nhất, V. Putin cho biết “nếu có khái niệm tình đồng đội thì với Medvedev, tôi có cảm xúc đó”.

Năm nay 38 tuổi, D. Medvedev là tiến sĩ luật và là chủ tịch hội đồng quản trị Tập đoàn khí đốt Gazprom. Khi V. Putin làm thủ tướng, Medvedev đã được cất nhắc về Moscow giữ chức phó chánh văn phòng phủ tổng thống từ năm 1999 đến tháng 6-2000 và từ đó đến nay là phó chánh văn phòng thứ nhất. Medvedev được cho là “một người thừa hành mẫn cán, lặng lẽ hoàn tất những nhiệm vụ của mình”. Chỉ có đôi lần tên tuổi Medvedev được nhắc tới, đó là năm 2001, khi ông thay đổi guồng máy lãnh đạo Công ty dầu khí Gazprom và trở thành “tai mắt” của tổng thống ở đây. Cùng với Medvedev, phó chánh văn phòng thứ nhất được V.Putin bổ nhiệm là Dmitry Kozak, 44 tuổi, cũng là một luật gia, người phụ trách việc tự do hóa hệ thống tòa án Nga và những cải cách pháp luật khác. Xuất thân từ Petersburg, học cùng trường với V. Putin và không có liên hệ với cánh “an ninh” lẫn cánh “gia đình” đã khiến họ được báo chí Nga gọi là “nhóm luật gia Petersburg”.

Phát biểu đầu tiên (ngày 2-11) của Medvedev sau khi nhậm chức chánh văn phòng tổng thống ngay lập tức đã tạo ra dư luận: ông công khai chỉ trích việc tịch biên 44% cổ phần Yukos của phía công tố “là không có hiệu quả luật pháp rõ ràng” vì “những cổ phần này thuộc nước ngoài, và yêu cầu đền bù tổn thất của họ (cổ đông nước ngoài) phải được bảo đảm”. Medvedev cho rằng “những hành động thiếu cân nhắc” sẽ tác động tức thì lên kinh tế, và tiếp đó là chính trị. Bình luận về phát biểu “chào sân” của Medvedev, nhà phân tích chính trị độc lập Andrei Pionkovsky nói đây là tín hiệu cho thấy Putin “có khuynh hướng nghiêng về những ai chống lại một chiến thắng trọn vẹn của cánh sức mạnh”, trong khi Markarin nói “nhóm luật gia Petersburg” này sẽ có nhiệm vụ thu hút những nhà kinh tế tự do trong chính phủ, như Bộ trưởng Tài chính Aleksei Kudrin và Bộ trưởng

Phát triển kinh tế - thương mại German Gref (cùng là người Petersburg), về phía tổng thống. Nếu hai nhóm này tạo được một liên minh, họ sẽ có thể ngăn cản “cánh sức mạnh” độc quyền ảnh hưởng lên Tổng thống V. Putin.

Trong chiều hướng này, tờ Thời Báo Moscow cho rằng số phận của Thủ tướng Mikhail Kasyanov, được bổ nhiệm dưới thời B.Yeltsin, chỉ là “vấn đề thời gian”. Với sự yếu đi rõ rệt của cánh “gia đình”, Tổng thống Putin sẽ dựa vào cả hai “cánh sức mạnh” và “cánh tự do” trong nhóm của mình, “dùng phe này đối trọng với phe kia để đảm bảo quyền lực tối thượng của tổng thống”, như nhà phân tích Markarin bình luận.