Phóng to

Ca sĩ Thanh Thảo (giữa) và nhóm Mây Trắng hát dân ca phục vụ chiến sĩ bộ đội trong chương trình “Hát về anh” - Ảnh: Trung Nghĩa

TT - Không chỉ các nghệ nhân, nghệ sĩ hát dân ca ở nhiều vùng miền đã tìm đến LH dân ca VN nhằm chứng minh sức sống và giá trị thật sự của kho tàng văn nghệ dân gian mà quan trọng hơn, giữa tứ bề rock, hip hop, dance thời thượng, một làn sóng ca sĩ nhạc nhẹ nối nhau hát những giai điệu đằm thắm, mượt mà của dân ca.

Làn sóng ca sĩ nhạc nhẹ chuyển hướng

Cũ mà mới

Nhiều năm qua, các nghệ sĩ như NSND Thu Hiền, Thúy Hường (phía Bắc), Vân Khánh, Đông Đào (trong Nam)... vẫn được công chúng biết tới như những ca sĩ hát dân ca bền bỉ. Quang Linh, Ngọc Sơn, Đình Văn, Khánh Duy... cũng là những nam ca sĩ ngoài mảng nhạc trẻ đã thường xuyên biểu diễn dân ca cùng các ca khúc âm hưởng dân ca, dân ca đương đại. Việc hát dân ca đã giúp ca sĩ tạo dựng hình ảnh, phong thái riêng cho mỗi người. Như ca sĩ Vân Khánh “sinh ra là để hát dân ca” được khán giả cả nước biết đến với hình ảnh áo dài duyên dáng và những khúc ca Huế ngọt lịm...

Gần đây, các ca sĩ ăn khách hàng đầu của thị trường nhạc nhẹ đã bắt đầu “xe duyên” cùng dân ca với mức độ ngày càng phổ biến. Ca sĩ Cẩm Ly là người có hàng loạt album mang làn điệu dân ca trữ tình kết hợp rất nhiều sáng tác mới mang âm hưởng dân ca. Và Cẩm Ly đã đứng được trong lòng khán giả trẻ với hàng loạt bài hit âm hưởng dân ca như Thương nhớ người dưng, Chim trắng mồ côi, Vọng cổ buồn...

Kế đến, ca sĩ Đan Trường từng một phen gây bất ngờ cho các bạn trẻ hâm mộ khi tung ra album hát dân ca đầu tiên Thương thầm (tháng 1-2006). Cho đến nay Đan Trường đã cho thấy anh hát dân ca thành công không thua gì mảng nhạc trẻ. Trường hợp giọng nam trẻ Quốc Đại khá thú vị khi anh từng đoạt giải cao tại cuộc thi Tiếng hát truyền hình TP.HCM nhưng chỉ được chú ý gần đây nhờ hát dân ca và hát khá tốt dân ca cả ba miền!

Một tháng trước Tết Đinh Hợi, ca sĩ Thanh Thảo ghi điểm bằng việc bất ngờ xuất hiện với hình ảnh áo dài đằm thắm cùng các nhạc cụ dân tộc ở một album dân ca với những Bà Rí, Yêu cái đèn cù, Trống cơm... Các bài Thanh Thảo hát được hòa âm sôi nổi, trẻ trung và mang hơi thở hiện đại nên không khó để tiếp cận tai nghe giới trẻ. Đó cũng là hướng cách tân khi hát dân ca của các ca sĩ Phương Thanh, Quang Dũng, Hoàng Thanh... Ở phía Bắc, các ca sĩ trẻ như Tùng Dương, Ngọc Khuê đều gặt hái ít nhiều thành công nhờ dòng nhạc dân ca đương đại.

Phóng to Liên hoan dân ca khu vực Tây nguyên diễn ra từ 17 đến 20-1 tại thị xã Kontum (ảnh). Gần 200 nghệ nhân của các dân tộc Ba Na, Jơ Rai, Xê Đăng, Ê Đê, M'Nông, Chu Ru, Mạ... sẽ biểu diễn hát giao duyên, đối đáp, ru con, các tiết mục độc tấu nhạc cụ dân tộc, khèn, biểu diễn cồng chiêng, múa xoang...

Tạo sự cân bằng

Có khá nhiều lý do khiến ca sĩ nhạc nhẹ hướng tới dân ca, ca khúc âm hưởng dân ca. Trước hết, kho tàng dân ca VN rất phong phú và đa dạng, có ở nhiều vùng miền, đa thể loại, bản sắc riêng: dân ca quan họ Bắc Ninh, hò Huế, các điệu lý Nam bộ... Đó là chưa kể dân ca của các dân tộc miền núi phía Bắc (đồng bào Thái, Mông...), dân ca Tây nguyên (dân tộc Ê Đê, Ba Na...).

Trong bối cảnh làng nhạc rất thiếu, hiếm các ca khúc mới hay, ưng ý thì việc tìm về khai thác kho tàng dân ca quả là một cứu cánh tuyệt vời cho các ca sĩ. Dân ca lại không quá đòi hỏi kỹ thuật hát cao siêu, mà nét chính là cần cái hồn, cái tình mộc mạc, chân thành trong câu hát nên nhiều ca sĩ trẻ dễ bề tìm cách thể hiện tốt nhất có thể.

Một lý do quan trọng của làn sóng ca sĩ nhạc trẻ chuyển sang hát dân ca chính là từ nhu cầu cá nhân tự làm mới mình của họ. Đan Trường, Thanh Thảo đều đến với dân ca như một sự thể nghiệm mới mẻ và tạo dựng hình ảnh mới, phong cách mới trong mắt công chúng. Nhiều ca sĩ lưu diễn ở các tỉnh thành, vùng sâu vùng xa phía Nam hát dân ca theo yêu cầu thân thuộc của khán giả đồng bằng sông nước.

Dưới góc độ nhà sản xuất, nhạc sĩ Minh Vy (Kim Lợi studio) khẳng định các album dân ca nếu được đầu tư tâm huyết và làm kỹ lưỡng, “đúng chất” sẽ chinh phục khán giả và đạt mức tiêu thụ khả quan. Đặc biệt là các album dân ca không dễ dàng “chết yểu” chóng vánh trên quầy đĩa mà lại được tiêu thụ bền bỉ, dài hơi qua nhiều năm, không hề bị cũ hay lạc điệu với trào lưu nghe nhạc nay thay mai đổi của công chúng trẻ.

Việc các ca sĩ trẻ ưu ái dân ca, giới trẻ tiếp xúc liên tục và yêu thích dân ca sẽ giúp những câu hò điệu lý truyền miệng từ ngàn xưa của dân tộc được lưu truyền bền vững qua các phương tiện nghe nhìn của thời đại. Đặc biệt dân ca và sáng tác mới mang âm hưởng dân ca luôn có nội dung ca ngợi quê hương đất nước, tình yêu đôi lứa trong sáng, lành mạnh, tác động cảm xúc lòng người. Làn điệu này có chỗ đứng nơi thị trường âm nhạc góp phần tạo sự cân bằng và là một điểm son tích cực đối lập với dạng nhạc “gây sốc” kém chất lượng.

Không tìm cách hấp dẫn khán giả bằng mọi giá

Phóng to

NSƯT TRỊNH LÊ VĂN - Ảnh: Tr.N

Liên hoan dân ca VN (LHDCVN) đang trong cuộc hành trình lần hai qua tám khu vực trên cả nước, từ tháng 1 đến tháng 3-2007. Tiêu chí của liên hoan là gì? NSƯT TRỊNH LÊ VĂN, phó ban tổ chức, cho biết:

- Liên hoan được tổ chức lần 1-2005 đã thành công tốt đẹp. Rút kinh nghiệm từ đó, chúng tôi đặt ra tiêu chí của liên hoan lần này là hướng tới nhân tố bảo tồn, có nghĩa là cố gắng tìm lại hoặc làm phát lộ những làn điệu dân ca nguyên mẫu hoặc gần nhất với nguyên mẫu vốn là những giá trị mà ông cha để lại.

* “Một trong những mục tiêu của LHDCVN là biến di sản thành tài sản”. Cho đến nay, anh đã nhìn thấy tác động tích cực nào của liên hoan trong đời sống âm nhạc?

- Tác động của liên hoan dân ca hay bản thân dân ca không trực tiếp, không ầm ĩ mang tính thời thượng, mà đó là sự chuyển hóa lặng lẽ trong nhận thức và tình cảm của mỗi người. Nếu trước đây chỉ có một số nhạc sĩ sử dụng chất liệu âm nhạc dân gian trong các sáng tác của mình thì những năm gần đây việc đó xuất hiện ngày càng nhiều hơn. Thậm chí lúc này lúc khác, trong câu chuyện của giới chuyên môn xuất hiện cụm từ “dân gian đương đại”, chứng tỏ đã manh nha xuất hiện một trào lưu hay một hướng sáng tác mà trong đó chất liệu dân gian đã trở nên rất quan trọng. Tôi cho rằng đó là nỗ lực của toàn xã hội và bản thân giới nhạc sĩ, trong đó cũng phải khẳng định LHDCVN có tham gia đóng góp tích cực.

* Là người tham gia xây dựng nhiều chương trình nghệ thuật đại chúng cho khán giả truyền hình, anh nhận xét như thế nào về khả năng hút khán giả của dân ca, từ nguyên gốc, cải biên đến ca khúc được sáng tác dựa trên âm hưởng dân ca...?

- Tại các đô thị, các ca khúc mang âm hưởng dân ca được khán giả đại chúng tiếp nhận dễ dàng hơn, vì sự đồng cảm gần gũi giữa tác giả và khán giả được gắn kết bởi hơi thở chung của cuộc sống hôm nay. Song nếu nhìn rộng một chút, dân ca nguyên gốc, dân ca cải biên hay ca khúc mang âm hưởng dân ca đều có sức hút riêng và đời sống riêng cho từng đối tượng.

Theo tôi, khó có thể so sánh thật rạch ròi giữa những giá trị của dân ca khi nó tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau. Chỉ những ai thật sự quan tâm đến dân ca và quan tâm đến mức nào mới có thể cảm thụ và nhận ra những giá trị đích thực mà thôi. Cũng nên nhìn nhận LHDC VN là một công việc lâu dài đòi hỏi lòng kiên trì hướng tới mục đích cuối cùng để mỗi người dân VN tự nhận ra những giá trị thật sự của kho tàng văn nghệ dân gian mà chúng ta đang có, chứ không phải là tìm cách “hấp dẫn khán giả” bằng mọi giá theo cách hiểu thông thường.

Ca sĩ tâm tình…. * CẨM LY: “Tôi thật sự hạnh phúc trong đợt lưu diễn ở Úc phục vụ kiều bào VN khi hát các ca khúc dân ca, dòng nhạc quê hương trữ tình đã trông thấy những giọt nước mắt cảm động bên dưới khán giả thay cho những tràng vỗ tay huyên náo. Tôi thấu hiểu rằng có rất nhiều khán giả yêu dân ca như thể ruột rà, và dân ca đã làm kiều bào nhớ quê hương, láng giềng tha thiết”. * THANH THẢO: “Tôi yêu thích sự thể nghiệm này và sẽ mang hơi thở trẻ trung, tiết tấu sôi động vào các ca khúc dân ca như một sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại”. Phóng to Nhạc sĩ hào hứng Khi các album dân ca của ca sĩ trẻ ra lò nhiều thì dĩ nhiên các ca khúc âm hưởng dân ca mới của các nhạc sĩ cũng xuất hiện ồ ạt. Ngoài Bắc, các tác phẩm dân gian đương đại của An Thuyên, Nguyễn Cường, Trần Tiến, Lê Minh Sơn... phổ biến đều để lại dấu ấn sáng tạo và mang hương vị riêng biệt (Neo đậu bến quê, Quê nhà, Bên bờ ao nhà mình, Ôi quê tôi, Chuồn chuồn ớt...). Ở phía Nam, nhiều nhạc sĩ trẻ trình làng liên tiếp các bài hát dân ca rất ngọt, rất mùi và đậm đà trữ tình cả về giai điệu lẫn lời ca như: Đắng khổ qua (nhạc sĩ Hoài An), Bà Năm, Ru lại vầng trăng (Vũ Quốc Việt), Điệu buồn lý xàng xê (Hồng Xương Long)... Đáng chú ý nữa như nhạc sĩ Lâm Anh Hải (ảnh) ra cả album riêng Tình cô thiếu nữ gồm toàn các sáng tác mang đậm chất dân ca mà anh đã tích lũy hơn mười năm trời.