Phóng to

Chủ tịch FED Ben Bernanke (bìa trái) sau buổi nói chuyện về cải cách hệ thống tài chính tại Đại học Columbia ngày 16-6 ở New York (Mỹ) - Ảnh: AFP

Ngày 16-6, các nghị sĩ Mỹ đàm phán để tích hợp hai phiên bản dự luật cải tổ tài chính của hai viện cho phép cơ quan điều tra của quốc hội giám sát các hoạt động giao dịch quan trọng nhất của FED.

Theo đó, Văn phòng Trách nhiệm giải trình chính phủ (GAO) sẽ kiểm toán các khoản cho vay khẩn cấp của FED cho các tổ chức tài chính trong thời điểm khủng hoảng tài chính, các khoản cho vay lãi suất thấp cho các ngân hàng và các thỏa thuận mua bán chứng khoán của FED nhằm xác lập chính sách tiền tệ.

“FED sẽ trở nên minh bạch hơn nhiều và sẽ thường xuyên bị kiểm tra” - hạ nghị sĩ Dân chủ Melvin Watt khẳng định.

FED là ngân hàng tư nhân?

Giới chuyên gia đã buộc tội FED góp phần “đổ dầu vào lửa” khiến cuộc khủng hoảng tài chính 2007-2009 bùng nổ. Nhiều nhà kinh tế, như ông John Taylor cáo buộc chính sách lãi suất của FED đã dẫn đến tình trạng bong bóng bất động sản tại Mỹ.

Theo họ, giá nhà đất ở Mỹ tăng vọt trong thập niên đầu thế kỷ 21 không phải do cung - cầu mà do FED đẩy cầu lên khi giữ lãi suất cho vay ở mức rất thấp, dẫn đến tình trạng người dân vay quá nhiều và mua nhà một cách khinh suất.

Bong bóng bất động sản bùng nổ, thị trường nhà đất sụp đổ dẫn đến cuộc khủng hoảng tài chính. “FED không phải là thủ phạm duy nhất của cuộc khủng hoảng tài chính, nhưng đã châm dầu vào lửa khi giữ mức lãi suất 1% vào năm 2003-2004 và chỉ tăng quá ít trong các năm 2004-2006” - nhà kinh tế David Malpass cáo buộc.

Một trong những chỉ trích FED thường hứng chịu là FED quá thân cận với giới ngân hàng, đối tượng mà nó giám sát. Trên thực tế, nếu nhìn vào cơ cấu của FED, có thể thấy cáo buộc này có cơ sở.

FED bao gồm một cơ quan trung ương là ban thống đốc ở Washington và 12 chi nhánh FED địa phương. Theo định nghĩa của FED (www.federalreserve.gov/pf/pdf/pf_1.pdf), các chi nhánh FED địa phương là “các cánh tay hoạt động của hệ thống ngân hàng trung ương, và chúng bao gồm cả các yếu tố công và tư trong tổ chức”. Mỗi chi nhánh FED có chín thành viên trong ban giám đốc.

Các ngân hàng thương mại trong khu vực của chi nhánh FED đó bầu ra ba thành viên, sáu người còn lại do các ngân hàng thành viên của FED và ban thống đốc lựa chọn. FED có khoảng 38 ngân hàng thành viên và các ngân hàng này sở hữu cổ phần vốn của các chi nhánh FED địa phương.

Các đại gia ngân hàng như Citibank và J.P.Morgan Chase nắm đa số cổ phần của chi nhánh FED ở New York. Các chi nhánh FED địa phương chi 6% lợi nhuận cho các cổ đông tư nhân này thông qua hình thức cổ tức. Do đó, không ít người đã chỉ trích FED dù mang tiếng là cơ quan liên bang nhưng thực tế lại là một “ngân hàng tư nhân”.

Từng cho vay 100 tỉ USD/ngày

Từ năm ngoái đến nay, ở cả tòa án và Quốc hội Mỹ, FED đã vận động hành lang dữ dội để chống lại đề xuất của thượng nghị sĩ độc lập Bernard Sander về việc điều tra chương trình cho vay khẩn cấp của FED từ năm 2007. Tuy nhiên, các tòa án và thượng viện Mỹ đều buộc FED phải tiết lộ tên các ngân hàng, công ty tài chính Phố Wall đã vay khẩn cấp từ FED và tài sản các ngân hàng này thế chấp để được vay.

“Chúng ta phải vén bức màn bí mật của cơ quan có lẽ là quan trọng nhất trong Chính phủ Mỹ” - thượng nghị sĩ Sander tuyên bố.

Nhiều nguồn tin cho biết trong giai đoạn khủng hoảng tài chính, FED đã cho vay khẩn cấp hơn 1.000 tỉ USD với mức trung bình 10-11 tỉ USD mỗi tuần. Vào giai đoạn cao điểm của cuộc khủng hoảng, FED cho vay hơn 100 tỉ USD mỗi ngày. Hiện tại, FED đã dừng phần lớn các chương trình cho vay khẩn cấp. Ngoài đề xuất của thượng nghị sĩ Sander, các hãng thông tấn như Bloomberg News hay Fox News Network đã kiện FED ra tòa, đòi FED phải công khai thông tin về chương trình cho vay khẩn cấp.

FED từ chối công khai chương trình cho vay khẩn cấp với lý do nếu tiết lộ tên các ngân hàng đã vay thì giới khách hàng có thể nghi ngờ khả năng trả nợ của các ngân hàng này và bỏ chạy. Khi đó, các ngân hàng khác cũng sẽ ngại không muốn vay khẩn cấp từ FED, dẫn đến nguy cơ chương trình vay khẩn cấp của FED, một công cụ quan trọng trong khủng hoảng tài chính, trở nên vô tác dụng. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng lập luận của FED không mang tính thuyết phục.

“Người dân Mỹ cần biết hàng ngàn tỉ USD tiền thuế của họ biến đi đâu” - thượng nghị sĩ Sander khẳng định.

Như vậy, dù vẫn còn đầy quyền lực nhưng trong thời gian tới, FED sẽ không còn là một tổ chức bí mật, bất khả xâm phạm nữa.