Phóng to

Nguyễn Chánh Tín lưu danh với vai diễn Nguyễn Thành Luân

TT - Thể loại phim hành động từ lâu đã trở thành một “món ăn khoái khẩu” trong nhu cầu giải trí của công chúng trên toàn cầu. Thế nhưng trong sinh hoạt phim ảnh tại Việt Nam, số phận phim hành động lại không được bình thường mà phập phù. Rộ lên một lúc rồi biệt dạng... Phim hành động VN được gì, thiếu gì, và cần gì để phát triển ?

Một thời bán vé thu tiền bằng bao tải

Những pha rượt đuổi xe hơi nghẹt thở, những màn đánh đấm, thi triển võ thuật đẹp mắt, hàng loạt tình huống gay cấn nối nhau... Đấy là đặc trưng của một thể loại gọi là phim hành động. Nói về phim hành động hay, thì điện ảnh VN chưa dám nhận có, nhưng phim thu hút khách thì đã có một thời.

Năm 1994. Đêm ra mắt bộ phim Cảnh sát đặc khu (nhóm Lý Huỳnh hợp tác với Hãng phim Shingwai của Hong Kong) tại rạp Thăng Long A. Người đến xem đông nghịt. Trên những khuôn mặt của êkip sản xuất phim, các diễn viên lộ rõ sự hân hoan. Mà họ vui cũng phải. Thời điểm ấy tiền bán vé cứ thu vào thành từng bao tải. Đó là hình ảnh khá phổ biến của giai đoạn nở rộ “nhà nhà làm phim”.

Trước đó, ngay từ năm 1991 bộ phim hành động Lệnh truy nã đã kéo được 234.429 lượt người xem. Sau này vào năm 1996 bộ phim hành động Hồng hải tặc hút được 127.634 lượt người xem (các số liệu vừa dẫn chỉ tính riêng địa bàn TP.HCM, theo thống kê của Công ty Điện ảnh TP.HCM).

Chẳng phải ai cũng có thể nhảy vào làm phim hành động. Trước hết, tốn kém hơn so với làm phim tâm lý xã hội. Làm phim Hồng hải tặc phải thuê mướn trực thăng cho “épphê” hơn trong các pha rượt đuổi, cho nổ tung một xác xe Mercedes...

Phải chịu khó thay đổi bối cảnh xoành xoạch, từ thành phố lên rừng núi, rồi xuống biển, từ chỗ náo nhiệt đến chỗ hoang vu, nhất là thường phải chịu tốn cho bối cảnh nhà hàng, khách sạn, vũ trường (vì phim hành động, theo lời nhà sản xuất Lý Huỳnh, thông thường câu chuyện gắn với vấn đề tội phạm, mà tội phạm thì không thể không gắn với sàn nhảy, khách sạn…).

Hơn nữa, “làm phim hành động thì bối cảnh luôn mới, lạ thì khán giả mới thích. Phim mà cứ ngồi một chỗ nói chuyện hoài thì sao gọi là phim hành động được!”. Không chỉ tốn kém, mà còn... nhiều lúc sởn tóc gáy vì sợ. Cánh cascadeur VN có lẽ phải được xếp kỷ lục Guinness vì bạo gan mà không được một đồng bảo hiểm nào.

Làm gì để phát triển?

Phóng to

Phim Lệnh truy nã với Song Hà (phải) biểu diễn taekwondo, đạo diễn Hồ Ngọc Xum

Cần phải thẳng thắn nhìn thấy một thực tế khác: theo thời gian (từ 1990 đến 1997), số lượng người xem dần sụt xuống. Không ít phim hành động lặp đi lặp lại công thức, theo lối mòn. Độ sâu vấn đề nêu trong phim chưa đủ để tạo bất ngờ, thường chỉ là những bất ngờ về cài đặt tình tiết, tuy nhiên về sau trong một số phim thì cũng đã nhàm và nhạt, lời thoại bị “sến”...

Ưu thế tạm thời đã qua – lúc ấy là giai đoạn phim nước ngoài chưa được nhập rộng rãi như sau này, phương tiện thưởng thức video gia đình cũng như phim truyền hình cũng chưa bùng nổ mạnh, nên phim chiếu rạp - trong đó có phim hành động - có lợi thế.

Phim Ván bài lật ngửa là một dẫn chứng thành công tuyệt đẹp giữa sự hấp dẫn trong diễn xuất với nghệ thuật cài đặt hành động, tổ chức tiết tấu (thể hiện qua góc máy, cỡ cảnh rất “hành động”) của đạo diễn Lê Hoàng Hoa cùng nhóm quay phim giàu kinh nghiệm (Nguyễn Hòe, Trần Ngọc Huỳnh). Và đặc biệt là chất văn học để tạo chiều sâu trong nghệ thuật viết kịch bản của Nguyễn Trương Thiên Lý.

Chất văn học. Vâng, đó cũng là ý kiến được nhấn mạnh trong phát biểu của đạo diễn Hồ Ngọc Xum: “Khó thành công nếu đi theo cách làm đơn thuần hành động được hiểu theo nghĩa là đánh đấm ì xèo, rượt đuổi nghẹt thở. Phim hành động cũng phải gắn với yếu tố văn học, phải có chiều sâu”.

Còn theo Nguyễn Chánh Tín, “trong một phim hành động phải ít nhất có 3-4 cao điểm để gây hồi hộp. Tuy nhiên muốn trở thành phim hay thì phải có sợi dây tình cảm liền lạc ẩn chứa. Phim Terminator có tình cảm giữa máy với người. Phim ET có cài đặt tình cảm giữa người hành tinh với đứa bé. Thủ thuật tạo bất ngờ, ly kỳ không thôi thì chưa đủ, ngay cả trong phim hành động cũng cần đặt ra yêu cầu làm sao để khán giả khi xem, thấy có mình trong đó, nghĩa là có gợi ra cảm xúc tâm lý”. Xem xong, nhớ, thay vì quên ngay.

“Khán giả hiện nay đòi hỏi phải chất lượng phim cao hơn. Công nghệ kỹ xảo trên phim video thì VN mình đáp ứng được, nhưng lúc này mà bung phim video ra thì không chắc ăn mà phải làm phim nhựa. Nhưng kỹ xảo trên phim nhựa thì VN không làm được. Đó là lý do tôi xác định phải làm phim hợp tác với nước ngoài” - NSƯT Lý Huỳnh cho biết.

Một đạo diễn trẻ vừa tốt nghiệp mới đây, Nguyễn Quốc Thịnh, cho biết anh vừa nhận được lời đề nghị thực hiện phim hành động. Trong thời gian theo học, Thịnh từng làm phim ngắn Thoát hiểm, phim 113 đều mang chất “hành động”. Cũng thuận tay khi Quốc Thịnh đang là nhóm trưởng cascadeur gồm khoảng hai mươi người từ chục năm nay, hơn nữa sau lần làm việc với Trần Hùng Tinh (chức danh “đạo diễn động tác” trong phim Hồng hải tặc), Thịnh có thêm hiểu biết và được mời đảm trách trong vài phim về khâu phân cảnh động tác võ thuật, đua xe…trên phim. Hãy chờ tương lai gõ cửa vậy.

Lý Huỳnh: gắn sở trường và sở thích Phóng to Cảnh trong phim Hồng hải tặc của nhà sản xuất Lý Huỳnh Mỗi nhà làm phim mỗi sở trường về thể loại, riêng về phim hành động tất nhiên cũng có một số đơn vị nhảy vào nhưng chuyên sâu thì có thể nói thuộc về nhóm Lý Huỳnh. Hồng hải tặc hợp tác với Hãng Shingwai (Hong Kong) đem lại mức doanh thu cao nhất (vào thời giá lúc ấy là được gần 3 tỉ đồng) cho nhà làm phim họ Lý. Còn về mặt chuyên môn: “Tôi hài lòng với Kế hoạch 99 mà tôi làm đạo diễn cùng với Trương Nghệ Đằng của hãng phim đối tác là Hãng Lý Bảo Đường của Đài Loan. Trước đó vào năm 1997, bộ phim Phi vụ Phượng Hoàng, do tôi tự sản xuất chứ không hợp tác và cũng tự mình làm đạo diễn, cũng là phim khiến tôi thích” - Lý Huỳnh nói. Diễn viên, đạo diễn, nhà sản xuất Lý Huỳnh có trong tay hàng loạt phim hành động, ngoài vài phim vừa kể còn có Tình và hận, Bước qua quá khứ, Truy nã tội phạm quốc tế, Nước mắt buồn vui, trong tổng số 30 phim (có 6 phim nhựa, 24 phim video). Ông giải thích vì sao chọn phim hành động để bỏ vốn: “Thứ nhất, tôi muốn đưa sở trường võ thuật của mình vào phim (Lý Huỳnh vốn là võ sư). Thứ hai, loại phim hành động là sở thích của số đông khán giả trẻ, nhắm vào đối tượng trẻ thì phim sẽ thắng. Thực tế sản xuất đã kiểm chứng cho tôi”. Hãng phim của Lý Huỳnh đã chuẩn bị xong hai kịch bản: Viên đạn tốc độ sẽ làm với Hãng phim Lý Bảo Đường, Vệ sĩ siêu đẳng thì đã làm việc với giám chế của diễn viên Triệu Vi để mời Triệu Vi vào đóng phim. Bước qua năm 2004 sẽ là năm chính thức hãng phim Lý Huỳnh trở lại thị trường bằng việc sản xuất hai bộ phim nói trên.