Phóng to

Tòa đại sứ Đan Mạch bị đốt phá ngày 4-2 ở Syria. Nhân viên cứu hỏa đang cố dập lửa - Ảnh: Reuters

TT - Những ngày này báo chí Pháp như lâm vào cơn sốt "tranh biếm họa" bên cạnh cơn phẫn nộ của thế giới Hồi giáo. Vụ việc bắt nguồn từ tờ Jyllans Posten (ngày 30-9-2005) của Đan Mạch đăng 12 bức biếm họa đấng tiên tri Hồi giáo Mohammed.

Người Hồi giáo có hai lý do để nổi giận: trước nhất, đạo Hồi cấm vẽ hình của nhà tiên tri và thứ hai, các bức biếm họa nói trên có nội dung bị cho là nhạo báng nhà tiên tri và đạo Hồi nói chung.

Tại Pháp, nhật báo France Soir là tờ đầu tiên đăng lại các biếm họa đó trên trang nhất số báo ra ngày 25-1. Ngay lập tức, chủ nhân của tờ France Soir (một người gốc Ai Cập) đã sa thải chủ nhiệm của tờ báo này, ông Jacques Lefranc.

Ngày 27-1, tờ Libération vào cuộc, đăng lại hai bức biếm họa, trong đó có bức vẽ đấng tiên tri Mohammed đang đứng xua tay, bảo các tay khủng bố cảm tử đừng lên thiên đàng nữa vì ông không có đủ trinh nữ để ban thưởng cho họ!

Tuy chê bai những biếm họa của tờ báo Đan Mạch là "tầm thường cả về nội dung lẫn hình thức", nhưng tờ Libération nói cho đăng lại hai bức vẽ để bày tỏ tinh thần bảo vệ quyền tự do ngôn luận, mà họ cho là một "nguyên tắc quí giá".

Tờ Le Monde tham dự với một bức vẽ về nhà tiên tri do chính tay biếm họa nổi tiếng Plantu vẽ. Le Monde viết: "Một nền dân chủ không thể có một thứ cảnh sát chính kiến, vì làm như thế là chà đạp nhân quyền". Tuần báo Le Nouvel Observateur đăng lại trên trang web của mình toàn bộ 12 biếm họa kèm bài bình luận: "Một nguyên tắc đã được xác lập từ thế kỷ 18 - và nó có giá trị đối với tất cả mọi người, kể cả người Hồi giáo - đó là người ta có quyền đăng bất kỳ điều gì... miễn là không kích động hận thù hay tỏ ra kỳ thị chủng tộc. Tờ nhật báo Đan Mạch không hề vi phạm những qui tắc đó".

Nhưng trong báo giới Pháp cũng có những ý kiến ngược lại, như tờ Le Figaro nhận định: "Việc tự kiểm duyệt đôi khi là cần thiết, vì có những cái luật pháp không cấm nhưng lương tâm không cho phép". Kênh truyền hình nhà nước France 2 vì thấy không khí quá căng thẳng nên cuối cùng đã cắt bỏ một phóng sự về vụ này.

Một số tờ báo ở Tây Ban Nha, Ý, Bỉ, Thụy Sĩ, Hà Lan, Cộng hòa Czech cũng đăng các bức biếm họa nói trên. Tại Đức, Die Welt (xu hướng bảo thủ) là nhật báo lớn duy nhất đăng lại trên trang nhất những bức biếm họa về Mohammed, kèm xã luận nhắc rằng "khi Đài truyền hình Syria chiếu những bộ phim mô tả các giáo trưởng Do Thái như là những kẻ ăn thịt người, đâu có giáo sĩ Hồi giáo nào lên tiếng chỉ trích!". Báo chí ở Anh, quốc gia có cộng đồng Hồi giáo rất lớn, không đăng các biếm họa vì như tờ Financial Times đã viết họ không muốn "đổ thêm dầu vào lửa".

Tóm lại, những biếm họa vẽ Mohammed đang đặt ra vấn đề: đâu là ranh giới giữa một bên là quyền tự do ngôn luận và bên kia sự tôn trọng tín ngưỡng? Nó cho thấy sự xung khắc giữa văn hóa phương Tây, vốn mang tính thế tục rất cao, với một nền văn hóa của thế giới Ả Rập, mà trong đó tôn giáo đóng vai trò trọng tâm. Tại Pháp, chương trình truyền hình châm biếm trên Đài Canal Plus "Les guignols de l’info" vẫn thường đem con rối mang hình Đức giáo hoàng John Paul II để nhạo, thế mà người Công giáo không hề phản ứng dữ dội như đang thấy.

Trước cơn phẫn nộ ngày càng tăng của người Hồi giáo, Thủ tướng Pháp Dominique de Villepin đã kêu gọi mọi người phải biết dung hòa quyền tự do với sự tôn trọng. Tổng thống Jacques Chirac cũng nhắc lại rằng quyền tự do ngôn luận là một trong những nền tảng của Cộng hòa Pháp, nhưng ông cũng kêu gọi nên có một tinh thần trách nhiệm, tôn trọng, tránh làm tổn thương niềm tin tôn giáo của người khác. Nhưng Chính phủ Đan Mạch vẫn dứt khoát bảo vệ quan điểm về tự do báo chí và vẫn không chịu xin lỗi kể cả khi họ bị đe dọa tấn công.