Phóng to

Anh Markus Taussig - Ảnh: Đ.T.

TT - Anh chàng Mỹ đó nói tiếng Hà Nội y như người... Hà Nội: “Mọi thứ trên đất nước này cứ thấm, thấm vào người tôi” - Markus Taussig bắt đầu chuyến hành trình đến VN của mình khi là SV năm cuối Trường Oberlin College, Ohio, Mỹ với đề tài về con người VN.

Và anh chọn VN là quê hương thứ hai, nghiên cứu phát triển các dự án VN tầm quốc gia.

Đường đến VN

Năm 1993, Markus 21 tuổi, anh đến VN. Mang đôi dép cao su, quẩy balô đi mọi ngõ ngách ở Sài Gòn và các tỉnh lân cận. Trong tay anh chàng lúc nào cũng có một quyển từ điển Anh - Việt và một quyển sổ tay để ghi chép những từ tiếng Việt học được từ những người mà anh có dịp trò chuyện trên đường, rồi hằng đêm lại đạp xe đến Trường ĐH Tổng hợp học tiếng Việt.

Anh làm đủ mọi nghề để mưu sinh từ dạy tiếng Anh, viết báo, làm cộng tác viên cho một số hãng truyền thông nước ngoài có văn phòng đại diện tại VN, thậm chí cả hướng dẫn viên du lịch cho du khách Mỹ…

Chúng tôi còn nhớ có lần gặp Markus đứng dưới cái nắng chang chang trước cổng một tờ báo, lưng áo đẫm mồ hôi sau khi đạp xe từ căn nhà thuê ở quận Bình Thạnh đến để giao bài viết. Ít tuần sau lần gặp ấy, Markus mời chúng tôi đến dự bữa tiệc chiêu đãi ông nội anh đến VN tại một nhà hàng trên đường Đồn Đất.

Markus khoe bài viết của anh đã được đăng. Markus nói để thực hiện bài viết này, anh đã mất nhiều tuần liền đi thu thập số liệu và thực hiện nhiều cuộc phỏng vấn với các nhân vật lãnh đạo của các công ty nước giải khát lớn có mặt ở VN.

Bài viết được trả nhuận bút chừng 1 triệu đồng, nhưng thời điểm ấy anh đã từ chối một khoản tiền không nhỏ mà ông nội - một triệu phú, người đã khuyến khích anh đến VN - cho anh dùng để thuê căn nhà lớn hơn.

Như một người Việt

Năm 1997, khi đang học cao học tại Trường Quan hệ quốc tế (SAIS) của ĐH Johns Hopkins ở Washington, Markus mới thật sự bắt duyên với nghề tư vấn ở VN khi viết đề án xin học bổng Fulbright.

Anh tới Ngân hàng Thế giới (World Bank) trụ sở tại TP.HCM và nói liều với người lãnh đạo dự án “Chương trình phát triển kinh tế tư nhân VN” là anh sẽ hoàn tất việc cung cấp số liệu trong vòng ba tuần. “Dù lúc ấy trong tay mình chưa nắm bất kỳ thông tin nào!” - Markus kể.

Nhiều ngày liền gõ cửa khắp nơi xin số liệu, cuối cùng anh gặp được một viên chức tốt bụng thông cảm, chia sẻ với khó khăn của Markus và đồng ý cung cấp những số liệu cần thiết.

Cùng với bà Leila Webster - người có rất nhiều kinh nghiệm nghiên cứu về những doanh nghiệp tư nhân ở Đông Âu và Nga, anh thiết kế bản câu hỏi và trực tiếp phỏng vấn 28/95 công ty tư nhân VN có 100 nhân viên trở lên trong lĩnh vực sản xuất.

Markus đi khắp các tỉnh, thành, nhiều nhất là đồng bằng sông Cửu Long. Anh nói chuyện với các giám đốc bằng tiếng Việt rành rõi nên họ rất thích. Cũng có người lắc đầu, giấu nhẹm thông tin vì sợ, nhưng Markus tiếp tục áp dụng “chiêu”: ngày đầu không được thì ngày thứ hai, thứ ba.

Cuối cùng dự án “Động lực tăng trưởng chưa đủ lớn của VN: kết quả điều tra 95 doanh nghiệp sản xuất có qui mô lớn tại VN” ra đời - một trong những báo cáo đầu tiên đề cập chi tiết về sự phát triển và tiềm năng của các công ty tư nhân VN.

Từ dự án đầu tiên đó nay trên trang web www.homepage.mac.com/markustaussig do chính anh thiết kế đã đăng tải nhiều dự án VN mà Markus thực hiện cùng những tổ chức quốc tế. Mới đây anh đã phát hiện một điều bất hợp lý khi làm dự án cây cao su VN, đó là sau 30 năm những cây cao su sẽ chết, trong khi đó phải mất bảy năm sau khi trồng cao su mới thu hoạch được.

Điều đó nghĩa là những thế hệ cây cao su VN đang chuẩn bị già mà cây thay thế thì không có, kéo theo đó có thể là những công nhân cao su sẽ mất việc nay mai. Anh đã đề xuất hướng giải quyết trồng cây cao su mới hàng loạt với các ngành chức năng...

Hiện anh đang làm hai dự án nghiên cứu những yếu tố ảnh hưởng đến sự quyết định của nhà doanh nghiệp khi thành lập cơ sở kinh doanh qui mô nhỏ và nghiên cứu thực hiện Luật doanh nghiệp và những kinh nghiệm của các nước.

Trò chuyện với chúng tôi, Markus đọc một câu thành ngữ Việt “giật gấu vá vai” mà phó giám đốc một doanh nghiệp sản xuất giày lớn của VN đã từng nói với anh. Và Markus trăn trở:

“Thách thức lớn nhất trước mắt các nhà doanh nghiệp và Chính phủ VN là làm sao để khuyến khích các nhà doanh nghiệp nhìn xa hơn trong kinh doanh, không phải chỉ về lãi của công ty mà là cho cả nền kinh tế và xã hội. Các nhà doanh nghiệp và Chính phủ cần tiếp tục đối thoại nhiều hơn và thường xuyên hơn để hiểu hơn những ý muốn vì mục đích chung đó. Tất nhiên báo chí, như Tuổi Trẻ, cũng cần đóng vai trò quan trọng trong quá trình này”.

Nhìn, nghe Markus nói tiếng Việt, viết tiếng Việt rành rẽ, hiểu và trăn trở về VN, chúng tôi cảm nhận một điều rất rõ: dường như anh đang sống ngay trên chính đất nước mình.