Phóng to

Lưu Quang Vũ năm 15 tuổi - Ảnh: Gia đình Lưu Quang Vũ cung cấp

Trên ngày tháng, trên cả niềm cay đắng...Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ: Một đối thoại tình yêu đẹp nhất

Một cái chết bi thảm, phi lý và quá bất công cho cả hai tài năng đang tỏa sáng. Bốn mươi không phải là tuổi để chết. Đó là tuổi sung mãn để người ta làm được rất nhiều điều, để biểu hiện bản thân dù ở góc độ cá nhân hay xã hội. Cái chết của Lưu Quang Vũ đã để lại một khoảng trống mà đến tận hôm nay vẫn chưa thể có người thay thế trên sân khấu Việt Nam. Những gì anh đã viết, dù thơ hay kịch cũng đều chói sáng rực rỡ một tâm hồn đẹp đẽ, yêu thương đến tột cùng cuộc sống và con người, đồng thời cũng quyết liệt đến cùng trước hai thái cực sáng - tối, thiện - ác của cõi đời.

Nhưng còn một góc nữa chưa được khám phá trong tâm hồn người đàn ông vĩnh viễn tuổi 40 Lưu Quang Vũ - là nhật ký của anh, viết từ năm 1963-1965, mà gia đình anh công bố trong lần giỗ thứ 20 này. Nếu chỉ đọc những trang nhật ký, người ta khó lòng hình dung đó là suy nghĩ của một thiếu niên tuổi mười lăm. Bởi những cảm xúc và tâm tình ấy thật sự có tầm vóc của một người đã trưởng thành, của một người đàn ông 15 tuổi.

Thanh Niên xin trích một số đoạn trong Nhật ký Lưu Quang Vũ:

7-3-1965

Tối đi xem một phim vũ kịch về tình yêu: Lây-ly và Nét-men. Tình yêu, bao nhiêu đời nay tình yêu vẫn là một đề tài vô cùng tận cho những bài thơ, những bài văn, những vở kịch, những bức tranh. Vui buồn, sâu thẳm, tan nát và sum họp. Người đẹp cũng là đề tài cao quý, tuyệt diệu. Tưởng như tất cả những bài thơ tình trên thế giới này là để ca ngợi người đẹp Vê-nuýt. "Gió có hình đâu sao mây theo/ Chớ trêu chi thế ôi tình yêu..." ...

31-3-1965

Phóng toVợ chồng Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh lúc sinh thờiĐi trại với lớp ở chùa Thầy. Trời hơi lạnh. Cả lớp đi ôtô, khá xóc và mệt. Chùa Thầy rất đẹp, đứng trên núi mà nhìn xuống thì yêu vô cùng. Hôm nay lại đúng vào ngày hội, đông quá, hàng quà cũng nhiều. Khá đắt. Khi vào hiệu phở thì gặp bác Trung. Trèo núi mệt phờ ra, Anh Tuấn, Hiển và mình vào hang Thần: rộng nhưng đông người mà lại tối.

Buổi chiều, đi Tây Phương, ghé vào động Hoàng Xa. Leo núi, lên tới đỉnh thì mệt, hết cả sức, nằm vật ra. Khi đang trèo thì chuột rút cứng cả hai chân. Nếu không có Hữu Châu ở đấy thì gay thật, hú vía. Chùa Tây Phương ở cao chót vót, leo lên bậc phải nghỉ mấy lần. Tượng ở đây tuyệt thật. Không phải chỉ là những tượng Phật không hồn. Mà Phật ở đây rất người, rất có tình người. Có cá tính dân tộc độc đáo. Điêu luyện từng nét mặt, ngón tay, tà áo. Dân tộc ta thông minh và tài thật.

Làm lễ ra Đội. Buồn quá. Thế là tuổi thơ của mình đã hết rồi. Chóng quá, như một giấc mộng. Muốn khóc òa lên. Anh phụ trách đọc đơn quyết định, dặn dò. Khi Viết Đông đi thu khăn lại, mình cởi khăn đỏ ra mà thấy tiếc lạ. Cái tuổi đẹp nhất của đời người thế là hết rồi. Tuổi thơ ơi... thôi, thế là vĩnh biệt. Mãi mãi triệu triệu năm sau, không bao giờ trở lại nữa.

Nhớ lại ngày 27-10-1957, ngày mình vào Đội. Ừ nhỉ, đêm trước hôm kết nạp không ngủ được. Lúc lên tuyên thệ rồi nhận khăn đỏ, anh Kim lúc đó là phụ trách. Trời, chóng quá! Mới đó mà đã sáu năm rồi. Mới ngày nào mình còn là một chú bé. Buồn quá đi thôi. Bao nhiêu kỷ niệm êm đẹp, bao nhiêu ngày tươi nắng đã qua rồi. Khi viết những dòng này, mình muốn gục đầu xuống mà khóc (kèm theo đây là bài thơ "Ra Đội"). Thôi viết nốt chuyện chùa Thầy. Ba giờ đi về, ôtô xóc, mệt quá. Ngồi trên ôtô quấy nhộn vô cùng. Bọn nó ngang nhiên trêu chọc những cô gái đi qua. Họ thường chỉ mỉm cười bỏ qua, hoặc cô nào bạo thì giơ nắm đấm lại. Mình thoáng trông thấy ai hình như X. Về đến nhà hầu như kiệt sức, nằm ngủ một mạch từ chập tối.

29-5-1965

Sáng tới trường - trong buổi cuối cùng ở lớp mình lại mắc chuyện với cô giáo. Kệ! Chẳng có thể làm mình nhỏ bé đi được đâu. Phớt những chuyện nhỏ nhen đó lại, bây giờ mình như sống khác... Mình là mình! Không ai có thể ngăn cản cuộc sống của mình, can thiệp vào việc đời mình. Mình không rút lui vào tháp ngà nghệ thuật đâu, nhưng mình sẽ để tâm hồn vào những việc khác kia: vào những cái cao đẹp hơn. Nghĩa là sẽ dành một nửa bộ óc cho các việc xã hội, xã giao. 1/10 trái tim cho tình yêu còn 9/10 trái tim và một nửa bộ óc còn lại cho nghệ thuật.

Ngày hôm nay là ngày cuối cùng của quyển nhật ký này: Quyển nhật ký kết thúc bằng ngày cuối cùng của mùa xuân và để bước vào ngày đầu tiên của mùa hè. Mùa hè, mùa của nắng, của quả, của trời biếc. Mùa hè, mùa của thi, của lo âu, của chia ly và của những mối tình đầu thơ ngây, trong trắng và thầm kín. (Mấy bữa nay, trước khi xa trường mình thấy nhiều những đôi mắt ngập ngừng, phân vân nhìn mình làm cho trái tim trẻ dại đôi lúc phải rung lên).

Thế là quyển nhật ký này mình viết đã năm tháng. Năm tháng: biết bao chuyện, bao tình cảm: vui buồn hồi hộp, phân vân, chua xót và hi vọng. Năm tháng rồi! Nhật ký ơi! Năm tháng làm bạn với nhau, có lẽ cậu là người bạn gần gũi nhất và thương mến để mình trút vào những tình cảm mến yêu...

Bây giờ thì cậu phải rời mình, vào nằm một chỗ ở đáy hòm. Sau này, có lúc mình sẽ giở cậu ra đọc lại thì chúng mình sẽ lại gặp nhau. Và khi mình không còn sống ở trên đời này, con cháu mình sẽ đọc lại cậu và sẽ hiểu mình.

Thôi chấm dứt ở đây. Ở chỗ: hè đã về, mùa của nắng, của quả chín, của trời biếc và của những mối tình đầu... Mùa hoa phượng.

1-6-1965

Sáng và chiều ở nhà viết, vẽ linh tinh. Tối trời mưa to quá, gặp lại một cô bạn gái đã quen. Cuộc đời kể cũng lạ, mình đã gặp bao nhiêu cô gái, thế mà người mình tưởng có thể thương suốt đời thì không bao giờ gặp lại nữa: đó là cô gái mắt huyền một buổi tối năm xưa... Đấy chưa chắc đã phải là tình yêu thật sự, nhưng đó là một cái gì vấn vương, e ấp như là một mối tình đầu trong những ngày thơ dại.

Mình không phải là một chàng hoàng tử lãng mạn ngày xưa, đi khắp Trái đất để tìm một đôi mắt, nhưng biết tìm cô bé năm xưa ở đâu bây giờ, đất nước thì rộng lớn thế. Cô ta ở nơi nào đây! Ơi cô gái mắt huyền...

"Năm tháng trôi qua, đã có nhiều người con gái nhìn tôi với đôi mắt như thế, và mỗi lần như vậy tôi lại thấy rộn lên trong lòng một nỗi buồn tiếc man mác mà tự hỏi thầm với mình rằng: Tại sao, đôi mắt ấy lại không phải là của cô ta...".