“Nhẩm lẩu” theo tiếng của người dân tộc ở đây có nghĩa là đi uống rượu và giao lưu. Du khách không nhất thiết phải đến Ba Sơn vào chính hội - ngày 6-2 âm lịch (cũng là ngày kỷ niệm du kích Ba Sơn chiến thắng quân Pháp) mà cứ vào các ngày 5, 10, 15, 20, 25, 30 âm lịch hằng tháng, đến Ba Sơn bạn có thể “nhẩm lẩu” đến quên trời đất!

Một ngày chớm thu Hà Nội, tôi và một cô bạn người nước ngoài có máu xê dịch quyết định nhảy tàu chợ lên Lạng Sơn, từ đó thuê xe ôm (35.000- 40.000 đồng/người) vọt 34km đường đèo lên vùng đất đá ong và đầy sỏi của Ba Sơn.

Thị trấn những ngôi nhà trình tường

Phóng to

Thiếu nữ Nùng Phàn Sình với mái tóc hỉ nhi

Hình ảnh đầu tiên đập vào mắt khách phương xa là các thiếu nữ người dân tộc Nùng Phàn Sình trong những bộ trang phục truyền thống sặc sỡ với mái tóc hỉ nhi (hay còn gọi là hiển nhi) mà theo anh Huynh, một giáo viên tự nguyện làm hướng dẫn viên du lịch đi cùng, chỉ cần nhìn vào những mái tóc ấy có thể đoán biết được các thiếu nữ đó đều... chưa có gì!

Ba Sơn thuộc khu Thạch Khuyên, xã Xuất Lễ, huyện Cao Lộc, có địa hình chủ yếu là đồi núi, chỉ có người dân tộc thiểu số sinh sống, khách du lịch cũng ít biết đến nên các phong tục tập quán của dân bản địa hầu như vẫn còn giữ được nguyên vẹn. Ba Sơn chưa có nhà nghỉ hay khách sạn, du khách thường nghỉ đêm ở TP Lạng Sơn sáng hôm sau mới bắt ôtô lên Ba Sơn. Riêng chúng tôi tìm nhà gửi hành lý và nghỉ qua đêm. Vợ chồng chủ nhà người dân tộc Tày giục chúng tôi đi chơi một vòng thị trấn bởi “ở đây chiều xuống có mây sa đẹp lắm” và “về sớm để còn nhẩm lẩu”, bởi bất cứ người nào ở xa đến đây đều là khách quí.

Phóng to

Những ngôi nhà trình tường đặc trưng ở Ba Sơn

Hầu hết những ngôi nhà ở Ba Sơn là nhà trình tường: nhà thấp, tường nện bằng đất và đá ong, lợp ngói âm dương, mùa hè mát và mùa đông rất ấm. Có một hình ảnh “rất Ba Sơn” nữa là ở vùng đất này, hàng rào của từng ngôi nhà đều được xếp bằng đá, bên trên có những bụi xương rồng gai hoa đỏ nhỏ li ti rất đẹp.

Đi chợ tình dự hội “nhẩm lẩu”

Vào dịp lễ hội hay những ngày 5, 10... âm lịch, các chàng trai cô gái dân tộc trong những bộ trang phục truyền thống từ khắp các nẻo đường đổ về khu chợ thị trấn từ sáng sớm. Nhiều thiếu nữ ở xa đi nhờ những chuyến xe công nông, nhưng phần đông vẫn là các chàng trai cô gái đèo nhau trên những chiếc xe Minsk dã chiến phóng ào ào khiến người đi đường thỉnh thoảng một phen hoảng hốt dạt cả ra hai bên. Những tràng cười vang lên rộn rã.

Phóng to

Chàng trai Nùng đợi bạn

Quanh năm suốt tháng phải làm những công việc nhà nông trên đồi núi cao, nên những dịp như thế này các thiếu nữ ở Ba Sơn thường diện những chiếc váy áo đẹp nhất, trang điểm thật đẹp đến để giao lưu, nói chuyện hay chỉ im lặng ngắm tìm ý trung nhân cho mình. Các chàng trai Nùng Phàn Sình đến chợ để uống rượu, nói chuyện rồi hát những câu sli (một điệu hát gần giống như quan họ Bắc Ninh) tình tứ. Trong khi các chàng trai hát, các thiếu nữ sẽ ngầm quan sát chàng nào nói chuyện có duyên và hát hay, sau đó sẽ mời “nhẩm lẩu” rồi tặng chàng những chiếc áo do chính tay họ thức thâu đêm may lấy. Dạo một vòng quanh chợ, thấy chàng trai nào khoác nhiều áo mới có nghĩa là chàng trai đó rất có duyên và được nhiều cô gái tỏ lòng yêu quí, đồng thời đó chính là vật để làm tin. Để đáp lại, chàng trai sẽ tặng cô gái những chiếc thước đo để may áo hoặc đòn gánh, những món quà giản dị nhưng rất có ý nghĩa, bởi nó được nàng ngầm hiểu thay cho lời hứa hẹn của chàng trai một ngày nào đó sẽ đặt chân trên bậc cửa nhà mình.

Phóng to

Các thiếu nữ người dân tộc Dao

Đối với người dân tộc Dao, các chàng trai khi thích một cô gái sẽ bày tỏ bằng cách kéo yếm của cô gái đó lại. Nếu cô gái tỏ ý thích sẽ đồng ý để chàng trai kéo mình đi theo, còn ngược lại, nếu đó không phải là đối tượng của mình thì cô gái sẽ bỏ chạy và chàng trai sẽ đi kéo yếm một cô gái khác. Suốt phiên chợ, những câu hát không lúc nào ngừng vang lên da diết, trầm bổng giữa núi rừng.

Mải chơi, chúng tôi không để ý chiều đã xuống tự lúc nào. Đây cũng là lúc những bàn rượu được dọn ra. Rượu Mẫu Sơn nấu bằng men lá nhắm với thịt lợn quay, uống từng bát, từng bát khiến say lúc nào không biết. Cô bạn người nước ngoài của tôi chẳng hiểu bằng cách nào đã học được mấy câu sli bây giờ ngồi hát nghêu ngao khiến các chàng trai, cô gái bản địa ngồi quanh đó phải bật cười...

Từ Hà Nội có thể đi tàu lửa hoặc ôtô từ bến xe Lương Yên đến Lạng Sơn, giá vé 50.000 đồng/người. Từ Lạng Sơn đến Ba Sơn đi xe ôm 35.000-40.000 đồng/người hoặc ôtô 15.000 đồng/người. Thuê nhà nghỉ hoặc khách sạn tại TP Lạng Sơn giá 100.000 - 200.000 đồng/phòng. Từ TP Lạng Sơn có thể lên đỉnh núi Mẫu Sơn, thăm ải Nam Quan, đi chợ cửa khẩu... Thầy giáo Hoàng Văn Huynh (điện thoại: 025.863215) sẵn sàng giúp đỡ và bố trí chỗ nghỉ miễn phí cho bạn.

NGUYỄN KHÁNH