Sau 13 năm tiếp cận những cuộc chia ly, tìm kiếm những phận người lưu lạc, chương trình truyền hình số 134 Như chưa hề có cuộc chia ly tuyên bố khép lại vì hết kinh phí hoạt động.

Thông tin này đã là một dư chấn không hề nhỏ với những người yêu mến hoạt động này hơn một thập kỷ qua, khán giả không ngồi yên.

Mới đây nhất là sự tiếp sức của ca sĩ Hà Anh Tuấn khi anh và công ty góp cho hoạt động này 3 tỉ đồng. Và còn rất nhiều những tấm lòng vì người khác nữa, hẳn nhiên.

Nhà báo Thu Uyên, người sáng lập hoạt động tìm kiếm đoàn tụ nói trên chia sẻ với Tuổi Trẻ rằng chị không quá bất ngờ vì phản ứng của khán giả, nhưng vô cùng cảm động…

- Với Trở về từ ký ức, tôi nghĩ trong gần 5 năm hoạt động, chúng tôi đã kiểm tra hầu như không sót một nghĩa trang nào từ miền Trung trở vào, chúng tôi cũng hầu như không bỏ sót dữ liệu liệt sĩ của sư đoàn, trung đoàn hay binh chủng, của trận đánh, chiến dịch lớn nào.

5 năm ấy, chúng tôi đã hành động hết sức bên cạnh Cục Người có công, Bộ Lao động, thương bình xã hội, đồng thời cũng đã đưa được một số thông tin tử sĩ của các bên tới gia đình của họ.

Tôi thực sự tin rằng với Trở về từ ký ức cũng đến lúc nên đóng lại. Chúng ta đều có thể thờ tự tất cả liệt sĩ, của nước, của tỉnh, của huyện của xã, thay vì cứ cố nháo nhào tìm kiếm và khơi lại vết thương đau này. Thời gian đã quá lâu, hãy để cho các liệt sĩ ngủ yên và các gia đình thanh thản.

Tôi nhớ khi hoạt động này diễn ra, chúng tôi luôn nói trên sóng truyền hình, các gia đình hãy ở nhà, không nên vì không thể tự đi tìm. Bộ Quốc phòng có hoạt động này, và vẫn luôn hoạt động. Nếu tìm được sẽ đưa về tận nhà, đừng vô vọng tự đi tìm để những kẻ trục lợi có cơ hội.

Nhưng Như chưa hề có cuộc chia ly thì khác, chúng tôi tìm những người còn sống, họ phải được đoàn tụ trước khi quá muộn.

- VTV là một đài truyền hình, có thể chấp nhận bất cứ sáng kiến nào nhưng phải đúng chức năng của truyền hình.

Nhưng Như chưa hề có cuộc chia ly hay Trở về từ ký ức trước đây đều không phải là show truyền hình mà là hoạt động xã hội nhân đạo, chúng tôi chọn cách làm này thì chúng tôi phải gánh vác.

Dừng lại là đề nghị của chúng tôi vì chúng tôi không đủ sức lo tiếp kinh phí cho việc tìm kiếm để tiếp tục. Trong chuyện dừng này không có lỗi của VTV.

- Họ: từ gián tiếp là xử lý thông tin (tiếp nhận thông tin tìm kiếm, thông tin mách bảo, thực chứng) cho đến những người trực tiếp đi kiếm tìm, những thành viên thực sự ấy với tôi đều là những người chung thủy, gắn bó với chương trình chặt chẽ. Lúc chúng tôi làm cả Trở về từ ký ức, ê-kip có 20 người, sau này chúng tôi còn 12, là vì lý do tài chính.

Phải thừa nhận rằng chúng tôi không có những người quá tài giỏi vì chúng tôi không đủ tiền để đãi ngộ cho họ. Nên bản chất những thành viên trong đội ngũ chúng tôi đều có xuất phát điểm là gắn bó tình nguyện. Đứng riêng, chưa chắc đã là những cá nhân giỏi, nhưng khi cùng hợp sức bên nhau, tôi có thể tự hào nói rằng chúng tôi là đội ngũ rất mạnh.

Chỉ kể một mảng việc là sản xuất truyền hình, 13 năm qua, hầu như mỗi tháng ít nhất 3 cuộc đoàn tụ, sẽ có ít nhất 6 điểm đi. Những gì khán giả nhìn thấy chỉ là một phần rất nhỏ, có rất nhiều cuộc đoàn tụ không lên sóng truyền hình, và tất cả họ đều được đoàn tụ miễn phí hết bằng kinh phí tài trợ cho chương trình truyền hình mà chúng tôi cũng phải đi tìm kiếm.

- Trước khi tiến hành bước cuối cùng là thử ADN thì chúng tôi phải làm thực chứng. Nghĩa là chúng tôi xác minh và khớp thông tin có thể để tìm ra câu trả lời cho đến khi có kết quả gần như chính xác.

Nhiều người nói rằng sao không theo cách người Mỹ đã làm: mở ngân hàng gene rồi truy xuất thông tin. Nhưng chúng ta vừa không đủ kinh phí vừa không thể chờ đợi.

Ví dụ như chuyện hài cốt liệt sĩ, chuyên gia Mỹ đã nói cần ít nhất 30 năm Việt Nam mới có thể xây dựng ngân hàng gene theo cách như vậy, thì chúng còn có ích gì? Vả lại, chuyện nối lại huyết thống không phải là việc của máy. Chúng là việc của trái tim con người.

Cũng có người nói chúng tôi cứ tung hết thông tin thất lạc lên mạng để dân mạng tìm, sẽ ra. Nhưng đó là một ảo tưởng. Kinh nghiệm cho thấy, đã xảy ra rất nhiều nhầm lẫn đau lòng, một phần khác bị lừa đảo trục lợi.

Chúng tôi gặp rất nhiều trường hợp con cái bị bắt cóc hoặc thất lạc thì bố mẹ nung nấu tha thiết nên họ khá cả tin. Gia đình liệt sĩ cũng vậy, tại sao họ từng tin vào ngoại cảm? Tại vì họ quá tha thiết qus sốt ruột mong được tìm thấy người thân.

Ít nhất chúng tôi đã chứng kiến khoảng 50 gia đình thất lạc người thân mất tiền khi đưa thông tin tìm kiếm lên mạng và bị những kẻ lừa đảo trục lợi.

- Đúng thế, nên câu chuyện Như chưa hề có cuộc chia ly dừng lại, không phải là chuyện một chương trình truyền hình dừng lại. Gọi đúng tên, nó là một hoạt động xã hội, hoạt động tìm kiếm. Hoạt động này mang tính chuyên môn cần rất nhiều sự suy đoán logic, kiểm chứng chặt chẽ khi khớp thông tin, cuối cùng là ADN.

Có những trường hợp giống đến 90% nhưng không thể thử ADN vì gia đình đã không còn ai, thông tin thì khớp như vậy nhưng hồ sơ chúng tôi vẫn phải treo vì không thể liều nói với những người đã rất già rằng, nơi này - nơi kia là quê của họ khi kết quả chưa phải chắc đến 100%.

- Vất vả thì có nhiều, nhưng tôi nghĩ những gì đã xảy ra là xứng đáng. Có một khán giả nói rằng, Như chưa hề có cuộc chia ly dừng lại thì chị Uyên không phải là người buồn nhất đâu. Chúng tôi biết hoạt động này được yêu quý.

Nếu lần này, hoạt động còn tiếp tục, tôi nghĩ chúng tôi sẽ phải cố gắng để tạo một nền móng ổn định, duy trì theo cách không phải tiếp tục kêu lên thôi dừng lại mỗi khi hết tiền nữa.

Xin đừng ai nghĩ rằng trách nhiệm tạo ra một hoạt động như Như chưa hề có cuộc chia ly - để mình ngồi trong salon xem và được xót xa, là của ai đó. Hãy cùng hành động cụ thể, cùng chung tay để hàn gắn những cuộc chia ly.

Tôi mừng vì mọi người đã nhìn thấy tính nhân văn để không muốn hoạt động này chết. Tôi mừng hơn khi mọi người hiểu rằng để nó tồn tại thì phải thường trực chung tay ra sao.

- Xét cho cùng chẳng có nhà nước nào làm hết các việc công ích, xã hội phải tự vận động chứ. Trong trường hợp của Như chưa hề có cuộc chia ly hay Trở về từ ký ức, chúng tôi nhìn thấy nhu cầu của xã hội, chúng tôi xắn tay làm thôi.

Nhà nước có nhìn thấy cũng chưa chắc đã phải là sự ưu tiên. Đây là trách nhiệm công dân của mỗi người chúng tôi, tôi tự nhận vào, thì tôi phải nhận lấy khó khăn. Vấn đề là đến lúc công việc càng lớn lên, thì chúng tôi dần không đủ sức.

Tôi chỉ dám mong nhà nước tạo hành lang cho chúng tôi hoạt động. Ví dụ hãy đặt hàng. Ví dụ cho phép lập quỹ để vận động và tiếp nhận, quản lý các nguồn lực xã hội để mỗi năm nhiều gia đình được đoàn tụ hơn.

Hoạt động này cần phải được mở rộng: tìm kiếm và đoàn tụ, cùng việc lan toả những câu chuyện nhân nghĩa. Mấy ngày qua, nhiều lắm những tấm lòng muốn góp kinh phí, nhưng chúng tôi còn chờ một hành lang pháp lý vì không muốn hoạt động này bị ai đó bôi nhọ nếu có cơ hội.

- Khi chúng tôi nói trên sóng rằng chúng tôi chịu rồi, tôi không tiếp tục được nữa vì hết sức, tôi cũng không ngờ phản ứng của khán giả và truyền thông như vậy trong những ngày qua.

Nếu khán giả cho phép đóng cửa, chán rồi, thì tôi chấp nhận. Nhưng giờ, khán giả không muốn và họ có những động thái tích cực cùng truyền thông như vậy thì tôi hiểu rằng chúng tôi phải bước tiếp, tiếp tục hành trình Như chưa hề có cuộc chia ly.