Vấn đề là ở chỗ: vì đây là cuốn “Best Seller” nên nhiều người chú ý đọc với cái từ mới mẻ “sát thủ kinh tế”, nhờ kỹ nghệ “PR” hùng mạnh của Phương Tây, hay vì nó đáp ứng nhu cầu, giải đáp phần nào những câu hỏi day dứt âm thầm của số đông các nhà chính trị, kinh tế, dân chúng toàn cầu trong thời đại đầy biến động trên quy mô quốc tế và lẫn lộn thật giả này?

Có thể là do cả hai khía cạnh đó chăng! Nguyên cớ gì, một tác giả không tên tuổi trong làng viết văn như John Perkins lại trở nên nổi tiếng khởi đầu bằng một cuốn sách mà theo nhiều nhà phê bình văn học hay nghiên cứu kinh tế, chính trị, cho là chẳng thuộc thể loại gì, không phải nghiên cứu, chẳng phải tài liệu, hồi ký, tự thuật, cũng không hẳn trinh thám, gián điệp, hay hoàn toàn là tiểu thuyết hư cấu mẫu mực... một hiện tượng lạ?

Như vậy, chân lý, hay sự thật có vẻ như quanh quất, phảng phất đâu đó trong cuốn sách, như ẩn, như hiện, và chỉ có những ai trong cuộc, mới thấy được mục đích thầm kín của tác giả, những ai đi sâu nghiên cứu các vấn đề địa chính trị, quan hệ kinh tế thế giới và những ai nhạy cảm với mọi dấu hiệu, lời cảnh báo ngụ ý về nguy cơ hiểm hoạ nào đó đối với nền độc lập của dân tộc mình... Phải chăng tác giả mượn cuốn sách nhỏ không rõ thể loại này, khéo léo qua đó gửi gắm một thông điệp đến tất cả những ai có trách nhiệm tới số phận của đất nước mình trước cơn bão “toàn cầu hóa”, chỉ để được cảm thấy lương tâm thanh thản, vì đã sám hối, nếu quả tác giả chính là nhân vật “sát thủ” như đã viết?

Từ tháng 9 năm ngoái, khi cuốn sách được phát hành tại Nga với bản dịch của Viện nghiên cứu chiến lược kinh tế thuộc Viện Hàn lâm khoa học LB Nga, thì lập tức cũng trở thành Best Seller ở Nga, và Best Seller trong cả nửa năm liên tục, cho đến hôm nay, với nhà phát hành sách lớn nhất LB Nga Biblio-Globus!

Khác với các tác phẩm văn học nước ngoài khác được các nhà văn Nga chuyển ngữ, dịch giả cuốn “Sát thủ” này lại là một GS TS kinh tế nổi tiếng của Viện HLKH Nga chuyên về các vấn đề chiến lược. Với 319 trang gồm tác phẩm và tư liệu về tác giả, cuốn sách trở thành một chứng cứ minh họạ cho nhiều nhận định, đánh giá của các nhà nghiên cứu chính trị-kinh tế chiến lược Nga trong quan hệ hợp tác với Phương Tây, hay thế giới, trong quá trình hội nhập, toàn cầu hoá đang diễn ra với tốc độ chóng mặt. Điều này đặt ra câu hỏi: bạn đọc Nga khác gì bạn đọc ở hàng chục nước khác đã đọc cuốn này? Như vậy, vấn đề mà John Perkins mượn văn học bạch ra đã đáp ứng nhu cầu, hoặc “gãi đúng chỗ ngứa” của số đông, bằng bản chất, chứ không bằng nghệ thuật văn học, hư cấu (vốn rất yếu) trong cuốn sách này.

Tôi đã đọc ngấu nghiến bản tiếng Nga ngay sau khi mua được, vào cuối năm 2005, tuy chưa có điều kiện đối chiếu với nguyên bản tiếng Anh, và thấy cuốn sách rất gần gũi với những nhận định của mình khi nghiên cứu, theo dõi các sự kiện kinh tế-chính trị trong mấy thập niên qua. Những sự kiện lớn đã qua và đang diễn ra, những chính khách, những nhân vật tên tuổi đang tại vị... được đề cập trong cuốn sách đều có thật và có vẻ trùng khớp với những kết cục trên thực tế...Và tôi rất mừng là ở Việt Nam, bản dịch tiếng Việt sắp được công bố, và TTO đã kịp thời đưa bạn đọc Việt Nam đến với nó.

Là người nghiên cứu kinh tế và các hoạt động doanh nghiệp, tôi thấy nếu bản dịch tiếng Việt được phổ cập rộng rãi, chắc chắn sẽ giúp thêm cho tất cả chúng ta, nhất là những nhà hoạch định chính sách phát triển đất nước, những cơ quan chịu trách nhiệm giao dịch quốc tế và quản lý tài chính quốc gia, lý giải được một phần những gì đã, đang và có thể sẽ xảy ra với các nước đang phát triển và hội nhập như nước ta, nếu không có cách nhìn toàn diện, chiến lược và đầy trách nhiệm với lợi ích dân tộc trước những vận hội, thời cơ và nguy cơ... mà bất cứ con tàu nào khi ra khơi đều phải đón nhận.

Ở quy mô nhỏ (micro), cuốn sách cho ta nhận diện một trong các nguyên nhân của những gì gọi là “tiêu cực” ở ta khi thu hút, thực hiện và quản lý vốn vay của nước ngoài, ví dụ như ODA, trong những vụ việc như PMU18, các PMU khác chưa bị vạch ra... Sự tiêu cực có tính phá hoại nền tảng đó chỉ do “sự xuống cấp đạo đức” của một số người có chức vụ? Hay nó được mặc nhiên nằm trong hoạch định về chức năng chiến lựợc của các nguồn vốn ràng buộc?

Vì sao chỉ sau khi Đảng và Nhà nước ta kiên quyết tấn công và xã hội phẫn nộ đòi trừng phạt nghiêm khắc loại tội phạm này, các CP, tổ chức cho vay vốn nước ngoài mới tham gia điều tra? Bộ Tài chính, người “tay hòm chìa khoá”, Bộ KH&ĐT, “nhà tổng quy hoạch” kinh tế của đất nước, có thường nhật công bố trước toàn dân hiệu quả của các dự án đầu tư bằng vốn vay của nước ngoài? Có khi nào, để tiến tới một nền kinh tế phát triển bền vững, chúng ta đặt lên bàn cân lợi hại tổng thể các dự án đó trên tác động tới môi trường sinh thái, dân cư, xã hội... khi hàng chục, hàng trăm ngàn người dân chỉ trong vài năm phải “tái định cư, tái định nghề...” thành thất nghiệp, bần cùng, khi các khu ruộng đất được thuần hoá ngàn đời (vốn còn rất ít ở ta) biến thành khu công nghiệp và đô thị, còn những khu đáng để làm công nghiệp lại vẫn “yên nghỉ”...

Ta có lầm chăng, và tạo ra tâm lý ỷ lại, thiếu tự cường, dẫn đến vô trách nhiệm của các nhà quản lý và cả người dân khi chỉ dùng một khái niệm “vo” về “đầu tư nước ngoài” nhưng thực chất là “đầu tư của Việt Nam bằng vốn vay VN của nước ngoài”! Lĩnh vực đầu tư là một thị trường vốn của Bên vay và Bên cho vay, nên hai bên cùng phải có lợi, chứ chẳng ai phải ơn ai!

Không ai lo cho ta bằng ta! Chân lý đơn sơ đó ai cũng biết. Nhưng liệu ta đã lên bàn cân đầy đủ về cái được và cái mất của ta, khi ký mỗi hiệp định vay nợ, dù dưới bất kỳ hình thức nào, với tỷ lệ lãi suất nào? Chắc gì của (lãi suất) rẻ đã tốt! Và GDP đâu nói lên tất cả hiệu quả phát triển xã hội! Đất nước đang cần rất nhiều vốn. Nhưng vốn lớn nhất của đất nước lại là nguồn lực con người (Việt Nam) và tài nguyên, đất đai, lãnh thổ mà tổ tiên để lại và dân tộc duy tồn đến ngày nay. Vốn này chưa được đánh thức đúng và sử dụng đúng. Vay một đồng vốn bên ngoài trong khi phát triển, không thể để mất mát hoặc hư hỏng, băng hoại nhiều “đồng vốn” khác trong nước! Có nhớ chăng “Tắt đèn” của cụ Ngô Tất Tố, khi chị Dậu phải mắc nợ!

Cảm ơn John Perkins! Với các nhà nghiên cứu thì cuốn sách của anh bổ sung thêm nhận định của họ về vai trò và lợi ích đích thực của các tập đoàn quốc tế và các chính phủ các nước giàu, như nước Mỹ, trong một cái gọi là “tập đoàn trị”, với người dân bình thường ở các nước nghèo, anh đã giúp cho họ phần nào nhìn ra xa hơn cuộc sống hàng ngày của họ, giúp họ đứng cao hơn, để thấy được dòng chảy đang đi về đâu... để hiểu được giá trị thực mà họ phải bảo vệ, gìn giữ...

Có những ý kiến cho rằng, John Perkins hư cấu, và không có tư liệu gì chứng minh sự tồn tại của “sát thủ kinh tế” cũng như những suy luận thế sự, hoặc không thể có chuyện “tày đình” như thế mà lại được viết ra như thế... Nhưng đã có bao huyền thoại không thể bác bỏ hoặc cũng chưa thể chứng minh ngay, dù chỉ riêng cho ai đó... Trong mỗi tác phẩm văn học, mỗi thông điệp của con người, dù là người chưa được ai biết đến, ít nhất đều có một phần sự thật. Nếu không, nó đã không thể nhận được sự quan tâm sâu rộng như vậy. Một phần của sự thật cũng là sự thật!

Nếu ở những nước giàu như nước Mỹ, có những công dân “sám hối” vì mình trót “phạm tội” trước các dân tộc khác, như “sát thủ”, thì ở những nước được coi là mục tiêu lợi ích của “tập đoàn trị” có ai sẽ “sám hối” trước chính dân tộc mình? Ai sẽ trả giá thay họ?

Giá như sau khi NXB VHTT cho ra cuốn “Lời thú tội của một sát thủ kinh tế” TTO mở trang ý kiến bạn đọc, thì có thể sẽ có thêm nhiều ý kiến của bạn đọc mọi tầng lớp, nhất là lớp trẻ của chúng ta đầy hoài bão, ý chí và trí tuệ, mà tuổi của họ còn nhỏ hơn các kế hoạch mà “sát thủ” đã tham gia, để họ có thể vững vàng “tiếp đón” các “sát thủ” mới đang âm thầm đến cùng quá trình hội nhập và toàn cầu hoá, và chiến thắng chúng trên mặt trận mới, như các chiến sĩ của chúng ta đã dũng cảm và thông minh chiến đấu thống nhất đất nước và bảo vệ độc lập dân tộc ngày nào!

Cảm ơn TTO!