Phóng to

Nhà máy này đang cùng chung số phận với vùng nguyên liệu dứa

TT - Một vùng nguyên liệu dứa hiện lên rồi mất trắng. Một nhà máy dứa hộp xuất khẩu xây lên rồi cửa im ỉm khóa. Còn hàng trăm người nông dân thì “mất hồn” vì đa số cây dứa nhọc nhằn mọc lên rồi cùng nhau chết lụi...

Trồng dứa hay trồng gai?

Ông Trần Bình Thạnh - chủ tịch xã Kỳ Liên, huyện Kỳ Anh (Hà Tĩnh) - bức xúc cho biết: “Dân xã tôi đã nhiều phen mất hồn vì cây dứa bởi càng trồng dứa càng chết lụi. Bắt đầu từ năm 2001 cả xã trồng 21ha nhưng đến nay xem như mất sạch bởi qua mùa thu hoạch rồi mà dứa vẫn không chịu cho quả, dù là quả nhỏ. Lúc đầu triển khai dự án dân hào hứng bao nhiêu thì nay mất niềm tin bấy nhiêu”.

Cả vùng đồi đất đỏ của xã Kỳ Thịnh rộng hàng chục hecta cỏ dại mọc trùm lên chi chít lá dứa quắt lại như những thanh gươm yếu ớt đang chúi mũi cắm xuống đất. Bà Lê Thị Hường ở trại dứa Tân Sơn than: “Nhà tui trồng gai chứ không phải trồng dứa! Không hiểu vì sao dứa cứ queo quắt lại. Năm ngoái đến thời vụ cho quả thì tự dưng dứa lại chết khô. Lúc đầu nghe công ty vận động mãi nên tui cũng làm bảy sào”.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, thời tiết ở Kỳ Anh hết sức khắc nghiệt. Mưa lớn tập trung từ tháng tám đến tháng mười hai (có năm lượng mưa lên tới 3.500mm). Nhiệt độ lại tăng cao từ tháng năm đến tháng tám, co những ngày nóng tới 40OC. Trong lúc yêu cầu của cây dứa chỉ với lượng mưa 1.200 - 2.000mm; ẩm độ không quá 80%; nhiệt độ 21-27⁰C.

Thế nhưng ẩm độ đất Kỳ Anh rất cao, kéo dài từ tháng chín đến tháng ba năm sau. Gió tây nam thổi mạnh từ cuối tháng ba đến hết tháng tám (có những ngày gió lốc mạnh cấp năm, cấp sáu). Gió khô và nóng chẳng khác gì lưỡi hái sắc lẹm vô hình bay đi phạt đứt chồi những quả dứa non. Còn về đất ở Kỳ Anh chủ yếu là đất cát pha, cát nhĩ (có nhiều mạch nước ngầm), cát lạnh không phải đất trồng dứa.

Theo điều tra mới đây của một cơ quan chức năng, có hàng loạt con số quan trọng chứng minh ngược lại những “tiên đoán” của các kỹ sư trồng trọt thuộc Sở Nông nghiệp & phát triển nông thôn Hà Tĩnh, cùng với một số chuyên gia kinh tế của UBND tỉnh Hà Tĩnh và Tổng công ty Rau quả - nông sản VN, những đồng tác giả dự án đầu tư vùng nguyên liệu dứa có tổng kinh phí 17,992 tỉ đồng thời điểm tháng 10-1999. Theo đó, chu kỳ kinh doanh đối với cây dứa đúng qui trình là 18 tháng nhưng thực tế trên đất Kỳ Anh lại là 24 tháng. Năng suất dứa chỉ đạt bình quân 13,5 tấn/60 tấn kế hoạch/ha (có 273/784 hộ đạt năng suất dưới 10 tấn/ha). Sản lượng đạt 3.350/60.000 tấn kế hoạch/năm (5,58% kế hoạch). Theo kết luận của Sở NN&PTNT Hà Tĩnh, có 95,24% trong tổng số 784 hộ không đồng tình việc trồng dứa.

Nhà máy đóng cửa!

Đến cuối tháng 10-2003 cùng với sự suy vong của cây dứa, Công ty Rau quả Hà Tĩnh gặp rất nhiều khó khăn vì mất cân đối và không có khả năng thanh toán nợ. Phân tích về sự thua lỗ cay đắng này có phần yếu kém của nhà máy sản xuất dứa hộp xuất khẩu của công ty được xây dựng năm 2001 với kinh phí đầu tư 6 tỉ đồng. Chiều 28-10, giám đốc công ty đi vắng, tôi đăng ký làm việc với hai phó giám đốc là ông Vũ Tiến Long và Phan Hồng Cảnh, nhưng cả hai người đều từ chối cung cấp thông tin về dự án vùng nguyên liệu dứa Kỳ Anh “vì chúng tôi không nắm được vấn đề này”.

Tôi ngỏ lời muốn tiếp cận nhà máy nhưng được biết “nhà máy đóng cửa liên tục mấy tháng nay, cô thủ kho cầm chìa khóa cũng đi vắng”. Lại phải mày mò tìm hiểu mới biết thêm một thực tế chua xót: dây chuyền nhà máy quá thô sơ và lạc hậu bởi toàn bộ thiết bị cũ được tận dụng của Nhà máy dứa Đồng Giao và một số nhà máy khác trong tổng công ty.

Một thanh niên trồng dứa ở xã Kỳ Thịnh cho hay: “Dây chuyền nhà máy lạc hậu đến nỗi chỉ sử dụng được những quả dứa có trọng lượng 0,7-1 kg. Những quả bé hơn thì nhà máy không mua do phải dùng tay gọt vỏ theo kiểu thủ công. Quả lớn hơn 1kg thì bị nòng xoáy phí phạm”. Chính yếu tố này cộng với sự thiếu đói nguyên liệu nên công suất nhà máy chỉ đạt 10 tấn/ca, tối đa 20 tấn/ngày - một chỉ số quá ít so với công suất thiết kế 3.000 tấn/năm. Năm 2003 chưa có ngày nào nhà máy chạy được hai ca. Mỗi năm chỉ hoạt động 1-1,5 tháng.