Phóng to

Nhà văn Lý Lan: "Tôi đang viết ít đi và đọc nhiều hơn". Ảnh: L.Đ.

* Chị ở Mỹ, lại dịch sách thiếu nhi, và như thế, hẳn chị cũng nắm được những chuyển biến về thị hiếu đọc của giới trẻ ở Mỹ và các nước? Sự biến chuyển ấy diễn ra như thế nào?

- Đúng là có sự thay đổi trong xu hướng đọc. Người ta đã ngao ngán với các loại phim trinh thám, hành động, các loại truyện mang dấu ấn bạo lực chiếm đa số thị phần sách giải trí ở Mỹ và các nước phương tây.

Đến khi xuất hiện Harry Potter, bà Rowling vẫn sử dụng kỹ thuật trinh thám, hành động nhưng có cả lãng mạn và tình yêu, bạo lực và kỳ bí, đồng thời dụng công đẩy nội dung chính nghĩa trở thành cốt lõi của truyện.

Mùa hè vừa qua, tôi có thấy một số nơi người ta có ý chiếu các loại phim cho thiếu nhi theo motif kết thúc có hậu. Có lẽ người dân Mỹ có tâm lý ám ảnh nhiều đến việc khủng bố. Nên hiện nay xu thế đọc là họ muốn tìm kiếm một sự an tâm, một niềm tin vào chính nghĩa thắng phi nghĩa, trong đó, tâm lý trẻ con cũng rất cần được trấn an.

* Chị từng so sánh sách với món ăn, như vậy thì việc đọc sách cũng đang rất được quan tâm, như một nhu cầu thiết yếu của con người….

- Ở phương Tây người ta chú trọng đến việc làm sách lắm. Sách ở Mỹ rất đẹp, sách cho thiếu nhi cũng chia ra từng lứa tuổi: cấp 1, 2, 3 hẳn hoi. Cũng có những serie sách dài nhiều tập phục vụ thiếu nhi rất bài bản.

Trong thị trường sách ở Mỹ, các loại sách truyện giải trí chỉ chiếm một bộ phận nhỏ. Người ta có những tổ chức khuyến khích thiếu nhi đọc sách, họ kêu gọi các thư viện công cộng, các trường học, các tổ chức xã hội đóng góp vào việc hướng dẫn thiếu nhi đọc sách bằng việc liên tục tổ chức các buổi giới thiệu sách, tổ chức các câu lạc bộ sinh hoạt trao đổi về sách mới.

Ở nhà, giới phụ huynh khuyến khích thiếu nhi tìm đọc các sách hướng thiện và thầy cô giáo thì hướng dẫn trẻ con tìm đọc các sách rèn nhân cách…

Đặc biệt là thời gian gần đây, tôi thấy thiếu nhi Mỹ đang được hướng dẫn đọc các loại sách kinh điển, và các sách về nuôi dưỡng tâm hồn. Sách văn học ở Mỹ cũng được in đi in lại nhiều lần và luôn được đón nhận. Trong khi ở ta, sách văn học thường chỉ loé lên một khoảng thời gian rồi sau đó biến mất và không tìm thấy nữa.

* Chị có thấy việc đọc của thiếu nhi VN có chỗ bất thường?

- Với thiếu nhi, dù gì cũng chịu sự ảnh hưởng từ ý kiến của người lớn. Và, điều quan trọng là việc đọc của thiếu nhi phụ thuộc vào cách dạy và học văn trong trường. Ở Mỹ, các chủ nhiệm câu lạc bộ, hoặc là người chủ xướng các chương trình trao đổi sinh hoạt về sách đều là giáo viên dạy văn.

Họ tâm huyết với văn chương và họ nhiệt tình với thiếu nhi trong việc phổ biến các sách mới cần phải đọc. Việc dạy văn ở ta đang chưa tốt, nên việc đọc sách của các em cũng vì thế mà chưa tốt được.

Thực ra, dạy văn chỉ chú trọng làm được hai việc: Thứ nhất, làm cho học sinh ngay từ bé thơ đã yêu cái ngôn ngữ mà các em được học, phải làm cho các em thấy được nét đẹp của ngôn ngữ, nét đẹp của tiếng nói mà các em đang sử dụng.

Thứ hai, là dạy cho các em thấy rằng ngôn ngữ đang được học là rất cần thiết cho các em. Các em sẽ hiểu rằng: trong cuộc sống, khi lớn lên, các em sẽ dùng ngôn ngữ này để sống còn, để tiến thân… các em sẽ nhiệt tình với việc học văn. Khi đã có sự yêu thích và ý thức được sự cần thiết, các em sẽ ham thích đọc sách, và người lớn chỉ hướng dẫn cho các em đọc các loại sách hay.

* Với công nghệ quảng bá cho sách cũng như sự quan tâm đến tác phẩm văn chương hiện nay mang tính toàn cầu, với cách nhìn của một nhà văn, chị nhận xét môi trường xã hội hiện đại mang lại “không khí sáng tác” như thế nào cho người cầm bút hiện nay?

- Việc toàn cầu hoá thị trường và những tiến bộ kỹ thuật trong truyền thông, in ấn và xuất bản đã và đang tác động đến người viết hiện nay. Đó là họ hoàn toàn thoát khỏi sự ràng buộc với một NXB nào.

Với công nghệ Internet, người viết có thể tự xuất bản. Hiện nay ở Mỹ có những Web blog và Website cá nhân rất nổi tiếng, có lượt bạn đọc truy cập rất nhiều, có thể cạnh tranh với cả báo New York Times.

Và, hiện nay lĩnh vực xuất bản nằm trong sự quan tâm toàn cầu, tức là có một số nhân vật “trùm" xuất bản quốc tế. Họ có cái nhìn đặc biệt trong việc thẩm định tác phẩm nào xứng đáng để họ đưa lên thành “hiện tượng”. Họ có trong tay công cụ, các phương tiện quảng bá… và Harry Potter là một ví dụ.

Tôi đoan chắc rằng sau Harry Potter thì bàn tay của các “trùm” này cũng sẽ đưa tác phẩm khác lên. Họ làm thế vì lợi nhuận, nhưng đó cũng là một sự phát triển của xuất bản đầu thế kỷ 21, nhằm đáp ứng nhu cầu của bạn đọc ở phạm vi toàn cầu.

* Còn chị, lúc trước chị nói mỗi ngày chị phải đọc tối thiểu 300 trang và viết viết ba ngàn chữ. Còn với thời buổi hiện đại này, chị đang viết và đọc ra sao?

- Tôi đang tiết giảm bớt tham vọng để viết ít lại và đọc nhiều hơn. Có khi một ngày viết chỉ 50-70 chữ còn thấy khó khăn, cũng có khi đóng cửa phòng viết 5.000 - 7.000 chữ một ngày cũng có.