Phóng to

Nhà máy lọc dầu ở thị trấn Ras Lanuf, Libya bốc cháy sau cuộc giao tranh giữa quân chính phủ và quân nổi dậy - Ảnh: AFP

Tại thị trường New York, giá dầu thô ngọt nhẹ giao tháng 5-2011 đã lên tới 108,47 USD/thùng, tăng 53 cent so với giá đóng cửa của ngày hôm trước. Tại London, giá dầu thô Brent biển Bắc giao cùng tháng đã tăng 2,36 USD lên 121,06 USD/thùng. Ngay cả tại các phiên giao dịch ở châu Á, giá dầu loại này cũng tăng lên 108,78 USD/thùng, mức cao nhất kể từ cuối năm 2008.

Bất ổn ở Trung Đông và Bắc Phi

Một trong những nguyên nhân khiến giá dầu tăng cao là do các nhà giao dịch lo ngại cuộc xung đột đang leo thang tại nước xuất khẩu dầu Libya và khu vực Bắc Phi. Ngoài ra theo các nhà phân tích kinh tế, có những dự báo về nhu cầu dầu sẽ cao hơn sau khi có thông tin về thị trường việc làm ở Mỹ - quốc gia tiêu thụ dầu mỏ lớn nhất trên thế giới - được cải thiện rõ rệt trong thời gian qua. Tổng thống Mỹ Barack Obama vừa công bố trong tháng 3-2011, thị trường lao động Mỹ đã có thêm 200.000 việc làm và tỉ lệ thất nghiệp đã giảm xuống còn 8,8%, mức thấp nhất trong hai năm trở lại đây. Điều này khiến các nhà đầu tư và các nhà giao dịch hi vọng nền kinh tế Mỹ sẽ hồi phục.

Căng thẳng đang leo thang ở Yemen và Bahrain cũng đang được xem như một mối đe dọa đối với nguồn cung cấp dầu từ Trung Đông. Nó đang là một nhân tố góp phần đẩy giá dầu tăng. Riêng Kuwait, quốc gia thành viên của Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC), cho rằng giá dầu thế giới tăng cao là do sự bất ổn ở khu vực Trung Đông - Bắc Phi và thảm họa động đất - sóng thần kinh hoàng vừa qua ở Nhật Bản.

Báo Independent (Anh) nhận định dầu mỏ đã liên tục tăng giá kể từ mùa thu năm 2010, khi niềm tin về sự phục hồi kinh tế toàn cầu đang đẩy nhu cầu về dầu tăng theo, bên cạnh ảnh hưởng từ những bất ổn ở Tunisia và Ai Cập rồi lan sang Libya - nước sản xuất dầu lớn thứ ba châu Phi. Theo Manouchehr Takin - nhà phân tích cao cấp tại Trung tâm Nghiên cứu năng lượng toàn cầu (CGES), việc giá dầu vọt lên hiện nay là do tâm lý hơn là do nhu cầu thật sự. “Nói về nguồn cung và cầu, giá chỉ đáng ở mức khoảng 100 USD - ông Takin nhận định - Nhưng thị trường giao ngay và thị trường thương phiếu đều đang bị chi phối bởi cảm giác lo ngại ngày càng lan rộng là đến lúc nào đó nguồn cung đột ngột khựng lại”.

Thực tế sản lượng dầu của Libya trung bình là 1,8 triệu thùng/ngày, quá nhỏ so với nhu cầu của thế giới để có khả năng ảnh hưởng tới giá dầu. Không chỉ có thể tăng sản lượng lên khoảng 1 triệu thùng/ngày để hạn chế lo ngại về nguồn cung giảm do tình hình Libya, Saudi Arabia còn có khả năng sản xuất thêm 3 triệu thùng dầu nữa mỗi ngày.

Vai trò nổi trội trong nguồn cung dầu cho thế giới của Saudi Arabia cũng đồng nghĩa với việc nước này chính là nhân tố tác động làm giá dầu thế giới tăng. Những nước mua dầu đang ngày càng lo ngại Saudi Arabia khó có khả năng miễn nhiễm trước các bất ổn gần đây của các nước láng giềng và sớm muộn cũng sẽ bị lôi kéo vào vòng xoáy bất ổn này. Lo ngại này không phải là không có cơ sở khi quốc vương Saudi Arabia gần đây đã phải đưa ra gói “an dân” gồm tăng lương và tạo việc làm trị giá hàng trăm tỉ USD.

OPEC không muốn tăng sản lượng

Trước mắt, các nước sản xuất dầu trong nhóm OPEC không tỏ ra sẵn sàng tăng sản lượng chính thức để giúp bình ổn giá. Bộ trưởng dầu mỏ của Iran Massoud Mirkazemi, nước đang nắm chức chủ tịch luân phiên của OPEC, đã bác bỏ khả năng họp khẩn cấp nhóm 12 thành viên. Tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad đã cảnh báo giá dầu hiện nay là “không thật” và có thể còn tăng lên mức 150 USD/thùng. Nếu giá tiếp tục tăng thì sự hồi phục kinh tế toàn cầu sẽ bị ảnh hưởng. Ông Takin cho rằng vì lợi ích lâu dài của chính mình, OPEC cần giữ giá thấp để tránh cầu giảm và thế giới đổi sang nhiên liệu thay thế quá nhanh.

Giám đốc điều hành của Công ty Dầu khí quốc doanh Kuwait Farouk al-Zanki cho rằng giá “công bằng” sẽ ở mức 90-100 USD/thùng. Nhưng ông cũng khẳng định Kuwait chưa được yêu cầu tăng sản lượng để bình ổn giá. Trong ngắn hạn, Saudi Arabia có thể sẽ phải cần thêm tiền từ tất cả nguồn thu nhằm phân phát lại cho người dân.

Matt Smith của Công ty Summit Energy cho rằng cuộc chiến ở Libya càng kéo dài thì thị trường càng nhận ra nguồn cung có thể bị đe dọa. Trong khi đó tại Gabon, nước sản xuất dầu mỏ lớn thứ tư của vùng Tiểu Sahara của châu Phi, đình công của nhân viên ngành dầu mỏ đã khiến việc khai thác gần như đình trệ. Sản lượng của Gabon là 220.000-240.000 thùng/ngày. “Dù không phải là nhiều, nhưng tình hình hiện cho thấy thế giới khó có thể chịu đựng nổi thêm một biến động nào về nguồn cung nữa, bởi vậy mỗi thùng đều quan trọng như nhau” - Kilduff, một nhà phân tích, nói với AFP.