Phóng to

Một bệnh nhân đang được điều trị HIV/AIDS - Ảnh: N.C.T.

Trò chuyện với PV Tuổi Trẻ, ông Mai Trọng Khoa, phó giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, trưởng đơn vị gen trị liệu, cho biết:

- Gen trị liệu là phương pháp điều trị bằng gen, đưa một gen bình thường, gen lành vào hệ gen của tế bào để thay thế hoặc sửa chữa gen bệnh (gen dị thường). Để làm được điều đó, cần có một vật hoặc một phương tiện vận chuyển gen bình thường đó vào tế bào, phương tiện đó thường là các virus đã được biến đổi gen để không còn độc tính, trở thành các “ôtô tải” vận chuyển gen.

* Những chứng bệnh nào có thể sử dụng phương pháp này để điều trị, thưa ông?

Trên thế giới, những bệnh được ứng dụng gen trị liệu: A. Điều trị các bệnh di truyền * Các bệnh di truyền gây ra bởi các locus gen đơn: Bệnh thiếu hụt miễn dịch tổ hợp trầm trọng, bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm, bệnh ưa chảy máu, xơ nang, Parkinson, Alzheimer, u hạt mãn tính. * Các bệnh do rối loạn di truyền locus đa gen: bệnh tim bẩm sinh, ung thư, tiểu đường, nghiện rượu, tâm thần phân liệt, bệnh có hành vi phạm tội. B. Điều trị các bệnh do nhiễm trùng Lao, HIV/AIDS, viêm gan siêu vi B...

- Người ta thường sử dụng hai nhóm tế bào trong điều trị gen: nhóm 1 là tế bào sinh dưỡng (tế bào soma) bao gồm tế bào lympho, nguyên bào sợi, tế bào gốc, tế bào gan, thường ứng dụng điều trị các bệnh ung thư, bệnh khớp, da, đái tháo đường, hầu hết bệnh đều sử dụng nhóm tế bào này. Nhóm 2 sử dụng tế bào liên quan sinh sản như tinh trùng, trứng, nhằm tạo ra thế hệ con cái khỏe mạnh. Tuy nhiên ở VN chưa thể ứng dụng nhóm này do nhiều vấn đề về luật pháp, đạo đức.

* Ở VN, ứng dụng gen trị liệu đang ở thời điểm nào?

- Hiện nay, trong ứng dụng gen trị liệu, VN chủ yếu ứng dụng công nghệ tế bào gốc như ứng dụng tế bào gốc trong điều trị bỏng, điều trị vết loét lâu lành (do xạ trị, do nước sôi), điều trị bệnh máu, bệnh da liễu và làm đẹp. Ví dụ cách thông thường chống nếp nhăn bằng kem dưỡng các loại, đó là cách “cưỡng bức”. Còn cách tự nhiên hơn là đưa tế bào gốc vào tế bào làm sinh sôi loạt tế bào mới trẻ hơn, cách này không khó khăn.

Công nghệ tế bào gốc cũng đang được ứng dụng điều trị một số bệnh tim mạch, ví dụ như bệnh nhồi máu cơ tim tại Bệnh viện Bạch Mai.

* Thưa ông, rất nhiều ý kiến nghi ngờ khả năng điều trị ung thư của phương pháp gen trị liệu, ý kiến ông thế nào?

- Theo tôi, gen trị liệu góp thêm một vũ khí để điều trị ung thư, bên cạnh xạ trị, hóa trị, phẫu thuật. Tất nhiên là khó khăn nhưng có đi sẽ có đường. Để ra đời được đơn vị gen trị liệu, chúng tôi đã chuẩn bị từ năm 2000, nay mới bắt đầu làm. Với các loại ung thư phổi, vú, tiền liệt tuyến, cổ tử cung giai đoạn cuối, không còn phương pháp nào điều trị thì sẽ được ứng dụng phương pháp gen trị liệu để điều trị.

Điều quan trọng theo tôi là quy trình điều trị. Quy trình điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai đều được chuẩn hóa, được thử nghiệm tại Mỹ, Anh, Đức, Pháp...

* Ông đánh giá kết quả của quá trình điều trị ung thư bằng gen liệu có khả quan?

- Tùy giai đoạn của bệnh, nhưng như tôi đã nói, ứng dụng vào thời điểm không còn vũ khí nào khác để điều trị bệnh thì nó là vũ khí duy nhất. Tuy nhiên có một vấn đề nữa là chi phí điều trị khá cao, hàng trăm triệu đồng/bệnh nhân.