Phóng to

Hình ảnh cuốn nhật ký tại Viện lưu trữ Lubbock, Texas (Mỹ)

* Ông có thể cho độc giả biết bản thân đã đến với cuốn nhật ký này như thế nào?

- Vương Trí Nhàn: Tôi với Đặng Thùy Trâm là bạn học với nhau ở trường cấp III Chu Văn An suốt ba năm 1958-1961. Tuy nhiên, từ sau khi người nữ bác sĩ ấy hy sinh, trong hoàn cảnh bận rộn, tôi cũng chỉ có dịp gặp gỡ gia đình được một vài lần. Có điều ngay khi nhận được nhật ký từ Mỹ chuyển về, gia đình có nhớ đến tôi và gọi điện thoại báo cho tôi biết .

Có lẽ là vì lâu nay trên mặt báo cũng như qua các chương trình truyền hình, tôi thường đề nghị “nên có một kế hoạch sưu tầm nhật ký chiến tranh và tổ chức hẳn một quỹ hồi ký để ghi chép hồi ức của những người đã tham gia chiến tranh “, nên mới có được may mắn như vậy .

Khoảng đầu tháng 5-05 , Đặng Kim Trâm, em của Thùy Trâm đến trao đổi với tôi nhờ gợi ý về việc làm sách. Với các bạn trẻ ở công ty Nhã Nam là nơi nhận in sách thì tôi lại có quan hệ từ trước. Cả hai (gia đình và Nhã Nam) đề nghị tôi góp phần chỉnh lý, biên tập, và viết cho lời giới thiệu để cuốn sách kịp ra mắt trong đợt 27-7 năm nay .

* Cảm tưởng của ông khi gặp lại Thuỳ Trâm trên trang sách ?

- Đó vẫn là một Thuỳ Trâm nồng nhiệt hồn hậu, rất giàu tình cảm và biết nghĩ tới lý tưởng lớn lao mà chúng tôi biết từ thời đi học. Đọc chị không thấy có những nét bốc đồng giả tạo như ở một số thanh niên non nớt khác. Ngược lại, đó là con người biết nhìn ra mình, trò chuyện với chính mình, và có khả năng bộc lộ trên trang giấy cái chân thành vốn có trong niềm tin thiêng liêng trong sáng của mình. Đó cũng chính là lý do khiến chị đứng vững trong cuộc chiến đấu và trở nên một anh hùng như chúng ta thấy.

Qua nhật ký Thuỳ Trâm tôi có cảm tưởng vừa tìm lại cái phần tốt đẹp mà hầu hết thanh niên lớp chúng tôi không nhiều thì ít đều có (cố nhiên ở Thùy Trâm thì nặng đồng cân hơn hẳn người khác). Thành thử đọc nhật ký của bạn mà như gặp lại chính mình.

* Xin ông nói rõ hơn cái ý “ gặp lại “ này...

-Đơn giản lắm, vừa biên tập, tôi vừa gọi điện trao đổi với một số bạn cùng lớp cũ, để gợi lại những hồi ức vốn nằm sâu trong tâm trí. Và thú thực là có mấy lần tôi đã giở lại những trang nhật ký bản thân đã ghi trong chiến tranh. Để nhớ lại xem lúc người bạn đang chịu gian khổ như vậy thì mình làm gì. Để so sánh xem trước cùng một sự việc thì mình và bạn có ý nghĩ khác nhau thế nào. Quan trọng hơn là để tìm ra cái tạm gọi là tâm lý thời đại.

* Trong quá trình biên tập có một việc gì cụ thể mà ông thấy đáng ghi nhớ hơn cả ?

- Trong nguyên bản, cuốn nhật ký có ghi ở trang đầu dòng chữ khổ lớn Những ngày rực lửa . Gia đình đã định xuất bản cuốn nhật ký dưới cái tên đó. Tôi thấy những ngày rực lửa có phần chung chung quá, nên đề nghị gọi là bằng cái tên như ta thấy bây giờ và được gia đình chấp nhận.

Thú thực lúc đó trong đầu tôi cũng lởn vởn mấy cuốn khác, từ Nhật ký Lôi Phong bên Tàu tới Nhật ký Anne Frank bên Tây. Đó đều là những cuốn sách còn lại với thời gian.

Qua cái tên Nhật ký Đặng Thùy Trâm, tôi muốn lưu ý là ở đây chúng ta không chỉ gặp một chiến công mà còn gặp một con người . Đấy cũng là nội dung chính bài giới thiệu tôi viết và được gia đình chấp nhận đặt ở đầu sách .

* Ông có thể cho biết những diễn biến sắp tới chung quanh cuốn nhật ký ?

- Ngoài việc in sách và trích in trên báo chí , các xưởng phim tài liệu TW và phim truyện đang có kế hoạch khai thác Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm và thể hiện bằng ngôn ngữ nghệ thuật riêng của mình .

Trong khi đó, thì đã có những thư từ giao dịch từ xa gửi tới muốn xin dịch ra tiếng nước ngoài. Trước và sau khi in ra, chung quanh cuốn sách có những chuyện khá cảm động. Tôi đã đề nghị Kim Trâm lo chuẩn bị một cuốn sách tổng hợp quá trình ra đời, bước đường lưu lạc và số phận hào hùng trong những ngày gần đây mà Nhật ký Đặng Thùy Trâm có được. Nếu biết viết một cách thông minh, theo sát tư duy của người đọc hiện thời, thì đó cũng có thể là một công trình rất hấp dẫn.