Một trong những ước mơ lớn của đời tôi là một lần được đến đảo quốc Papua New Guinea (thuộc châu Đại Dương) để tham gia tour đi chụp ảnh chim Thiên đường. Đi một tour như thế không hề rẻ, đến 7.000 USD cho một tour 11 ngày (chưa tính tiền vé máy bay để đến Papua New Guinea). 

Trong lúc chưa đủ điều kiện để thực hiện tour ước mơ trong đời đó thì túc tắc thực hiện những chuyến đi nho nhỏ ngay trên quê hương mình vậy. Ví dụ, đến bán đảo Sơn Trà, Đà Nẵng chụp voọc chà vá chân nâu cũng rất tuyệt.

Lần nào đến Đà Nẵng tôi cũng phải dành vài giờ đồng hồ lên Sơn Trà chụp ảnh voọc chà vá chân nâu. Gần đây nhất, đi công tác làm hội thảo du lịch "Làm mới mình để đón khách" tại Hội An, Quảng Nam, dù thời gian rất eo hẹp, tôi cũng ráng thu xếp một chuyến lên "thăm" voọc.

4h sáng tôi đã lục đục dậy để… phi về Đà Nẵng.

Mở màn một tour lên Sơn Trà chụp ảnh voọc, bạn hãy chọn một bữa điểm tâm bánh mì heo quay, và một ly cà phê đen nóng bình dân ngay ở chợ cá, nơi chỉ tụ họp từ lúc 3h cho đến 5h hơn là tan hàng, bởi các ngư dân mang mực, tôm, cá vừa đánh được vào bán. Ai siêng và chịu khó thì đi sớm hơn chút, sẽ đóng được một thùng xốp hải sản tươi ngon, giá rẻ bất ngờ về TP.HCM. Còn ai ưa chụp ảnh để lưu lại những hình ảnh đẹp cho riêng mình thì canh ảnh bình minh. Đây là nơi đã mang lại không biết bao nhiêu là giải thưởng cho các nhiếp ảnh gia!

Tầm 6h, chúng ta có thể lên đường trực chỉ Sơn Trà. Tôi đã lên Sơn Trà nhiều lần, tự đi, và hầu hết đều chỉ thoáng thấy bóng voọc, nghe soạt một tiếng rồi nó biến mất. Mãi gần đây, nhờ làm quen được với Bùi Văn Tuấn (nickname là Tuấn Ba gấu) - một “ông trùm” về voọc, lần nào lên Sơn Trà cũng gặp nữ hoàng linh trưởng. Có thể bọn này đã quá quen với Tuấn, và cũng có thể Tuấn thuộc nằm lòng về những đàn voọc chà vá chân nâu ở đây. Anh biết giờ nào chúng ăn, ở đâu…

Đi chụp ảnh voọc với Tuấn, phải nói rằng lần nào tôi cũng thành công và lần sau còn hơn lần trước. Ví dụ như trong chuyến đi mới nhất hồi tháng 3 năm nay, chúng tôi đã gặp được cảnh một gia đình voọc gồm bốn thành viên ngồi vắt vẻo trên cây. Cảnh hiếm có này kéo dài cả nửa giờ đồng hồ, tha hồ mà ngắm và chụp ảnh. Tuấn Ba gấu cười bảo: "Số anh chắc hợp với voọc nên được nó đãi, lần sau luôn hấp dẫn hơn lần trước”.

Một anh bạn trẻ là dân marketing có tên tuổi hiện nay - Nguyễn Tiến Huy (Pencil Group), lần đầu tháp tùng đi xem voọc ở Sơn Trà đã hào hứng: “Phải làm thành tour cho bọn trẻ con đi xem, vừa hấp dẫn vừa đem lại những bài học rất có giá trị cho bọn nhỏ về thiên nhiên, về bảo vệ động vật hoang dã…”.

Ở Núi Thành, Quảng Nam có một loài voọc cũng quý hiếm sinh sống, đó là loài chà vá chân xám. Theo giới nghiên cứu, hiện tại ở đây có khoảng xấp xỉ 70 con. Chúng sống trên bốn ngọn núi, và bi kịch là không thể giao lưu với nhau, khi cả bốn ngọn núi bị cô lập bởi con người khai thác rừng sản xuất.

Ông Lê Trí Thanh - chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam - cho hay, tổng kinh phí đền bù cho dự án mở rộng nơi ở cho các đàn vọoc ước hơn 1 tỉ đồng/con voọc, nghĩa là tầm tròm trèm 100 tỉ đồng. Nhưng cái khó là không thể lấy ngân sách để làm dự án này được mà phải vận động xã hội hóa. Ông nói: "Tôi hy vọng các doanh nghiệp du lịch sẽ đồng hành để thực hiện, vì chắc chắn một việc là chúng ta làm tốt việc bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ đồng vật hoang dã thì việc đó sẽ giúp ích rất nhiều cho phát triển du lịch".

Trước dịch COVID-19, Bùi Văn Tuấn đã thử nghiệm tổ chức tour ngắm - chụp ảnh voọc Việt Nam và thu hút sự quan tâm của khách nước ngoài khá tốt. Tour ngắm và chụp ảnh voọc Việt Nam của Tuấn bắt đầu từ Hải Phòng, với voọc đầu trắng ở đảo Cát Bà. Kế đến là đến Ninh Bình để ngắm voọc quần đùi trắng. Rời Ninh Bình, du khách xuôi vào Nghệ An gặp voọc xám; rồi đến Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình) ngắm voọc gáy trắng. 

Rời Quảng Bình, du khách vào Sơn Trà, Đà Nẵng ngắm "nữ hoàng linh trưởng"; rồi đến Núi Thành, Quảng Nam chiêm ngưỡng voọc chà vá chân xám. Chưa hết, Ninh Thuận và Bình Thuận cũng có vọoc xám không kém phần quý hiếm. Và tour ngắm - chụp ảnh voọc sẽ kết thúc tại Kiên Lương, Kiên Giang với loài voọc bạc Đông Dương.

Tuấn cho biết tour này kéo dài 15 ngày, với chi phí là 7.000 USD (không bao gồm vé máy bay đến Việt Nam). Tuy chỉ mới thử nghiệm khoảng một năm, tour được các khách nước ngoài hết sức quan tâm. Do dịch COVID-19 bùng nổ, Tuấn phải ngưng tour ngắm voọc để chuyển qua làm cho một dự án khoa học ở Quảng Bình. Anh cho biết, dự kiến cuối năm 2023 sẽ tái khởi động tour tìm hiểu voọc Việt Nam.

Đi ra nước ngoài tham gia các tour chụp chim, động vật hoang dã là một sinh hoạt không quá hiếm hoi đối với các tay máy Việt Nam chuyên chụp thiên nhiên hoang dã. Và ngược lại, Việt Nam cũng có những người chuyên tổ chức chụp ảnh chim hoang dã như của anh Nguyễn Hoài Bảo chuyên phục vụ khách châu Âu, Ngô Đức Cần phục vụ khách châu Á, rồi Bùi Văn Tuấn tổ chức tour chụp voọc… Tuy nhiên, những tour này phần lớn được quảng bá trong phạm vi dân chụp ảnh thiên nhiên hoang dã chuyên nghiệp.

Cách đây ba năm, Tuổi Trẻ cũng từng đề cập đến chủ đề này, khi các tay máy nước ngoài chuyên chụp ảnh chim rần rần kéo đến Việt Nam săn ảnh chim đuôi cụt bụng vằn ở Nam Cát Tiên.

Có điều, những tour như thế quá chuyên nghiệp và kén chọn khách, nên chỉ được quảng bá trong một vài kênh dành riêng cho giới nhiếp ảnh gia thiên nhiên hoang dã. Làm sao để những tour như thế được quảng bá rộng rãi hơn để thu hút những người yêu thiên nhiên, đồng thời không chỉ nhắm đến khách nước ngoài mà cả khách trong nước?

Để giải bài toán này, cần có những sự hợp tác giữa dân làm du lịch chuyên nghiệp với các nhiếp ảnh gia, nhà khoa học trong lĩnh vực chuyên về động vật, chim muông hoang dã. Hiện nay ở Việt Nam, người có chuyên môn du lịch thì thường không rành về nhiếp ảnh hoang dã, và ngược lại…

Trong hai ngày cuối tháng 3-2022, Bird Life (Hiệp hội các tổ chức phi chính phủ quốc tế trong lĩnh vực bảo tồn đa dạng chim) cùng một công ty du lịch đã phối hợp tổ chức sự kiện tạm biệt chim di cư ở Cần Giờ (TP.HCM). Sự kiện này có sự tham gia của những nhiếp ảnh gia động vật hoang dã lừng danh như Tăng A Pẩu, Sâm Thương, Thuần Võ…, đồng thời thu hút được nhiều phụ huynh đưa con em tham dự với mong muốn thông qua những sự kiện như thế, sẽ giúp trẻ những bài học quý báu.