Phóng to

Xét về giáo dục chính quy, tôi có phần nào thiếu sót. Tôi chưa học xong, nói trắng ra là vậy. Mà ai thèm quan tâm cơ chứ! Tôi chưa đọc nhiều sách, nhưng đã đọc hết những quyển đáng đọc. Tôi thuộc lòng tác phẩm của bốn thi hào vĩ đại nhất mọi thời đại - Rumi, Iqbal, Mirza Ghalib, và một người nữa tôi quên tên rồi. Tôi là một doanh nhân tự học.

Tin tôi đi, đó là loại doanh nhân giỏi nhất.

Khi ngài nghe xong chuyện tôi đã đến Bangalore như thế nào và trở thành một trong những doanh nhân thành đạt nhất (dù có lẽ ít được biết nhất) ra sao, ngài sẽ biết tất tần tật những điều cần biết về quá trình ra đời, hình thành và phát triển của tinh thần khởi nghiệp ở đây, ở thế kỉ hai mươi mốt vẻ vang của nhân loại này.

Thế kỉ, nói cho rõ hơn, của người da vàng và da nâu.

Của ngài và tôi.

Bây giờ sắp đến nửa đêm, thưa ngài Gia Bảo. Một thời điểm thích hợp để tôi kể chuyện.

Thưa ngài, tôi thức trắng đêm. Và chẳng còn ai khác trong văn phòng rộng 14 mét vuông này. Chỉ có tôi và chiếc đèn chùm trên đầu, dù chiếc đèn chùm cũng có tính cách riêng của nó. Nó là một chùm đèn to, gắn đầy mảnh pha lê nhỏ hình kim cương, giống hệt loại đèn thường thấy trong dòng phim thập niên 1970. Dù buổi tối ở Bangalore trời mát dịu, nhưng tôi vẫn bật quạt – loại năm cánh – ngay bên trên chiếc đèn chùm. Xem này, khi quay, những cánh quạt nhỏ phạt ngang luồng ánh sáng của đèn chùm và phát tán chúng khắp phòng. Giống như ánh đèn nhấp nháy tại những vũ trường oách nhất Bangalore.

Đây là khoảng không gian 14 mét vuông duy nhất ở Bangalore có gắn đèn chùm! Nhưng nó cũng chỉ là một nơi cóc cáy mà thôi, và tôi thì ngồi đây suốt đêm.

Cái nghiệp của doanh nhân là thế. Phải một nắng hai sương canh chừng doanh nghiệp của mình.

Bây giờ tôi sẽ bật quạt để ánh đèn chùm lan tỏa khắp phòng.

Tôi đang thư giãn, thưa ngài. Tôi mong ngài cũng thế.

Ta bắt đầu nào.

Trước khi ta vào chuyện, thưa ngài, cái câu tiếng Anh mà tôi học được từ bà Pinky, vợ cũ ông Ashok quá cố, người từng là chủ của tôi, là:

What a fucking joke.

Bây giờ, tôi không còn xem phim Hindi nữa – cơ bản là thế - nhưng vào cái thời mà tôi từng xem, chỉ trước khi có phim hiện đại, thì hoặc là con số 786 sẽ lóe lên trên màn hình đen - người Hồi giáo nghĩ đấy là con số ma thuật tượng trưng cho thượng đế của họ - hoặc là ngài sẽ thấy hình ảnh một người phụ nữ mặc sari trắng với những đồng tiền vàng thòng xuống đến tận chân, đó là nữ thần Lakshmi trong Ấn Độ giáo. Ở nước tôi có một phong tục cổ xưa và thiêng liêng, đó là mở đầu câu chuyện bằng cách cầu nguyện Đấng bề trên.

Tôi đoán là, thưa ngài, mình cũng nên bắt đầu câu chuyện bằng cách vái mông một vị thần nào đó.

Nhưng mà vị thần nào mới được chứ? Có nhiều lựa chọn quá.

Này nhé, tín đồ Hồi giáo có một thượng đế.

Tín đồ Cơ đốc giáo có chúa ba ngôi.

Còn tín đồ Ấn Độ giáo chúng tôi có những 36.000.000 vị thần.

Tính ra là có 36.000.004 cặp mông thần cho tôi chọn.

Một vài người, tôi không định nói những người Cộng sản như các ngài, mà là những người duy lý thuộc tất cả các đảng phái chính trị, cho rằng số thần thực sự hiện hữu không nhiều. Số khác lại đoan chắc chẳng có thần thánh gì sất. Chỉ có chúng ta và một đại dương của sự tăm tối bao phủ xung quanh. Tôi không phải triết gia hay thi sĩ, làm sao tôi biết sự thật? Có một sự thật là, những vị thần này xem ra toàn ngồi mát ăn bát vàng - cũng giống như các chính trị gia của chúng tôi - vậy mà vẫn tái đắc cử vào ngai vàng của họ trên thiên đường, năm này qua năm khác.

Nói vậy không có nghĩa là tôi bất kính với họ, thưa Thủ tướng! Xin đừng bao giờ để cái ý tưởng hàm hồ đó vào trong đầu của ngài. Đất nước chúng tôi là nơi mà lưỡng cử thì nhất tiện: doanh nhân Ấn Độ phải vừa thẳng vừa cong, vừa nhạo báng lại vừa tin tưởng, vừa thật thà mà cũng lại vừa quỷ quyệt.

Vì vậy: tôi đang nhắm mắt, chắp tay cung kính trong tư thế namaste và cầu xin các vị thần soi sáng câu chuyện đen tối của tôi.

Hãy chịu đựng với tôi, ngài Gia Bảo. Việc này có thể mất chút thời gian đấy.

Ngài nghĩ có thể vái 36.000.004 cặp mông nhanh cỡ nào?

Xong.

Mắt tôi lại mở ra.

11g52 tối – và đây thực sự là lúc để bắt đầu.

Một lời cảnh báo theo quy định - như người ta thường ghi trên vỏ bao thuốc lá - trước khi chúng ta vào chuyện.

Một hôm, khi tôi đang chở chủ cũ của tôi là ông Ashok và bà Pinky trên chiếc ô tô Honda City của họ, ông Ashok đặt một tay lên vai tôi và nói: “Tấp xe vào lề đường”. Sau khi ra lệnh, ông chồm về trước, gần đến mức tôi có thể ngửi thấy mùi nước hoa sau khi cạo râu - hôm ấy nó có mùi hoa quả ngọt lịm - và nói, lịch thiệp như vẫn thế, “Balram, tôi có vài câu muốn hỏi cậu, được không?”

“Vâng, thưa ông”, tôi đáp.

“Balram”, ông Ashok hỏi, “có bao nhiêu hành tinh trên trời?”

Tôi vận dụng hết trí não để trả lời.

“Balram, ai là thủ tướng đầu tiên của Ấn Độ?”

Và sau đó: “Balram, sự khác nhau giữa Ấn Độ giáo và Hồi giáo là gì?”

Rồi lại: “Lục địa của chúng ta tên là gì?”

Ông Ashok ngả người ra sau và hỏi bà Pinky, “Em có nghe những câu trả lời của cậu ấy không?”

“Nó nói đùa đấy hử?”, bà hỏi, và tim tôi đập nhanh hơn, như vẫn thế mỗi lần nghe bà nói ra điều gì.

“Không. Cậu ta thực sự cho rằng đấy là những câu trả lời đúng”.

Bà bật cười khi nghe điều đó, nhưng khuôn mặt ông ấy, tôi nhìn thấy trên kính chiếu hậu, rất nghiêm túc.

“Vấn đề là, cậu ta hình như chỉ có... bao nhiêu, hai, ba năm đi học? Cậu ta biết đọc biết viết, nhưng không hiểu những gì mình đọc. Cậu ta còn nửa vời lắm. Anh nói cho em nghe, đất nước này đầy rẫy những người như cậu ấy. Và chúng ta thì lại đặt niềm tin vào nền dân chủ nghị viện vẻ vang của chúng ta” - ông chỉ tay vào tôi - “vào những nhân vật như thế này. Đó là toàn bộ bi kịch của đất nước chúng ta.”

Ông thở dài.

“Được rồi, Balram, cho xe chạy tiếp.”

Tối hôm đó, tôi nằm trên giường, trong chiếc màn ngăn muỗi, nghĩ về những lời của ông ấy. Ông ấy đã đúng, thưa ngài - tôi không thích cách ông ấy nói về tôi, nhưng ông ấy đã đúng.

“Tự truyện của một người Ấn Độ Nửa Vời”. Tôi nên đặt tên cho câu chuyện đời mình như thế.

Tôi, và hàng nghìn kẻ khác giống tôi trong đất nước này, rất nửa vời, vì chúng tôi chưa bao giờ được học hành đến nơi đến chốn. Mở hộp sọ chúng tôi ra, dùng một cây đèn pin nhỏ rọi vào, ngài sẽ thấy một bảo tàng ý nghĩ kì dị: những câu văn về lịch sử hoặc công thức toán thuộc lòng từ sách giáo khoa (không đứa bé nào nhớ về thời cắp sách bằng những đứa bị buộc thôi học, tôi cam đoan với ngài như thế), những câu văn chính trị đọc trên báo trong lúc chờ gặp ai đó tại văn phòng, những hình tam giác và hình chóp thấy trên trang giấy rách của sách hình học mà bất cứ quán trà nào ở đất nước này cũng dùng làm giấy gói quà vặt, những mẩu tin từ đài phát thanh Toàn Ấn, những thứ rớt vào đầu óc, như thằn lằn rơi từ trần nhà xuống, trong nửa giờ trước khi ngủ - tất cả những ý nghĩ này, nửa tự tạo, nửa hấp thụ và nửa chính xác, trộn lẫn với những ý nghĩ nửa sống nửa chín khác trong đầu, và tôi đồ rằng những ý nghĩ ba rọi này giao cấu lẫn nhau, sản sinh thêm nhiều ý nghĩ ba rọi khác, trở thành nền tảng sống của chúng tôi.

Câu chuyện về học vấn của tôi là câu chuyện về một kẻ nửa vời đã được tạo ra như thế nào.

Nhưng hãy chú ý, thưa Thủ tướng! Đầy rẫy những kẻ học hành tử tế, sau mười hai năm đèn sách và ba năm đại học, thì diện đồ đẹp, vào công sở, và suốt đời tuân theo chỉ thị của người khác.

Các doanh nhân được làm từ đất sét nung dở.

Để cung cấp cho ngài những sự thật cơ bản về tôi - xuất xứ, chiều cao, cân nặng, khuynh hướng giới tính, v.v - không gì tốt hơn tấm áp phích ấy. Tấm áp phích do cảnh sát làm.

Tôi thừa nhận, nói mình là câu chuyện thành đạt ít được biết nhất ở Bangalore thì không hoàn toàn đúng. Khoảng ba năm trước, nói ngắn gọn, khi tôi trở thành một nhân vật quan trọng tầm quốc gia chỉ vì một hành vi khởi nghiệp kinh doanh, thì những tấm áp phích in hình chân dung tôi xuất hiện tại mọi bưu điện, ga tàu hỏa, và sở cảnh sát trong đất nước này. Rất nhiều người nhìn thấy khuôn mặt và tên của tôi lúc ấy. Tôi không có bản gốc, nhưng đã tải một tấm ảnh về máy tính xách tay Macintosh màu bạc của mình - tôi mua trên mạng từ một cửa hàng ở Singapore, nó chạy tốt như mơ - và nếu ngài chờ cho một chút, tôi sẽ mở máy tính, kéo tấm áp phích được scan ấy lên, rồi đọc trực tiếp từ đó...

Nhưng xin có đôi lời về tấm áp phích gốc. Tôi tìm thấy nó ở một ga tàu hỏa tại Hyderabad, giai đoạn mà tôi chẳng đem gì theo - trừ một chiếc túi màu đỏ rất nặng - và đang từ Delhi xuống Bangalore. Tôi đã cất bản gốc ngay tại căn phòng này, trong ngăn kéo của chiếc bàn này, suốt một năm. Một hôm cậu lao công vào dọn dẹp đồ của tôi, và suýt nhìn thấy tấm áp phích. Tôi không phải người nặng lòng, thưa ngài Gia Bảo. Doanh nhân không được phép như thế. Vì vậy tôi ném vật ấy đi - nhưng trước đó, tôi nhờ người chỉ cho mình cách scan ảnh - và ngài biết người Ấn Độ chúng tôi học công nghệ nhanh như vịt gặp nước. Chỉ mất một, hai giờ. Tôi thuộc tuýp người hành động, thưa ngài. Và nó đây, trên màn hình, trước mặt tôi:

Cần trợ giúp tìm người mất tích

Công chúng xin chú ý người đàn ông trong ảnh tên Balram Halwai, tên thường gọi MUNNA, con trai phu xe Vikram Halwai, đang bị truy nã để thẩm vấn. Tuổi: Từ 25 đến 35. Màu da: Đen. Kiểu mặt: Trái xoan. Chiều cao: Khoảng năm foot bốn inch (1,62m). Dáng người: Gầy, nhỏ con.

E hèm, điều này không còn thực sự chính xác nữa, thưa ngài. Chi tiết “mặt đen” thì vẫn đúng - dù tôi đang định thử vài ba loại kem làm trắng da mà dạo này người ta vừa tung ra để đàn ông Ấn Độ cũng trắng trẻo như người phương Tây - nhưng những thứ còn lại, trời đất ơi, thảy đều vô nghĩa. Cuộc sống ở Bangalore rất tốt - đồ ăn phủ phê, lại còn bia rượu, hộp đêm, biết nói sao nhỉ! “Gầy” và “nhỏ con” - ha! Dạo này tôi phát tướng rồi! “Béo” và “bụng phệ” thì chính xác hơn.

Nhưng hãy tiếp tục nào, chúng ta không có thì giờ cả đêm. Tôi nên giải thích phần này ngay bây giờ.

Balram Halwai, tên thường gọi MUNNA...