Phóng to

Một góc khu bán băng đĩa tại thương xá Tax, Q.1, TP.HCM (ảnh chụp sáng 3-10-2003)

TT - Cuộc chiến chống sao chép lậu các chương trình nghệ thuật giữa các hãng sản xuất trong nước và giới sao chép lậu đã trải qua gần năm năm. Và dù các hãng đều được dư luận, luật pháp ủng hộ, nhưng phần thắng cho đến nay vẫn nghiêng về phía những người xem thường pháp luật. Cuộc chiến kéo dài bao lâu nữa? Phải đệ đơn đến cấp nào?...

Ngày 9-10-2003, việc giám định 145.696 đĩa lậu (trong đó có 54.814 đĩa nhạc VN) được thu giữ trước đó tại cửa hàng 59A Trần Hưng Đạo, Q.5 đã hoàn tất. Sở VH-TT TP.HCM sẽ chuyển toàn bộ hồ sơ vụ việc sang Cơ quan cảnh sát điều tra để đề nghị khởi tố theo luật định.

Với sự kiện này, liệu cuộc chiến chống sao chép lậu sẽ chuyển sang một bước ngoặt mới, hứa hẹn kết quả tốt đẹp hơn? Trong khi chờ đợi câu trả lời, chúng tôi xin giới thiệu một cái nhìn toàn cảnh về cuộc chiến dai dẳng này mà không ít người cho rằng đó là một hành trình vô vọng.

Các hãng băng đĩa án binh bất động

Sau vài lần nộp đơn tập thể kêu cứu khắp nơi mà vẫn chẳng có kết quả gì, năm 2003 gần như ngành sản xuất băng đĩa TP.HCM án binh bất động. Tính đến hết tháng 8-2003, gần 60 hãng băng đĩa ở TP.HCM chỉ sản xuất khoảng 260 chương trình, bình quân mỗi hãng hai tháng mới sản xuất được một chương trình.

Bốn trung tâm có tiếng về sản xuất băng nhạc ở thành phố là Trẻ, Bến Thành, Phương Nam, Vafaco đều có số chương trình ít hẳn. Trong tám tháng Bến Thành chỉ sản xuất có 22 chương trình, Phương Nam phim: 18 , Vafaco: 23 và Trẻ: 39 (giảm 50% so với năm 2002).

So với những năm trước đây, rõ ràng các hãng lớn này đang có sự sụt giảm khá lớn về số lượng chương trình, chưa kể trong số này khá nhiều là chương trình “phát hành giúp” ca sĩ (chương trình do ca sĩ tự bỏ tiền đầu tư).

Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này vẫn được các hãng chỉ đích danh là “nạn sao chép lậu” đã khiến họ không dám đầu tư, bởi làm một chương trình ngày nay rất tốn kém mà vừa đưa ra thị trường buổi sáng là buổi trưa đã có đĩa lậu đưa ra bán với giá cực kỳ rẻ!

Các ngành chức năng bị vô hiệu hóa?

Đầu năm 2003, ngành VH-TT TP.HCM đã làm một cuộc cải tổ bộ phận thanh tra văn hóa và hầu như thay đổi toàn bộ cán bộ cũ. Bộ phận thanh tra mới đã có nhiều cuộc ra quân ngoạn mục, làm sạch được nhiều tụ điểm buôn bán hàng lậu, hàng giả ở ngay trung tâm TP. Thế nhưng, chỉ vài tháng sau “cái buổi ban đầu lưu luyến ấy”, tình hình gần như trở lại nguyên trạng.

Đến những khu vực từng bị bắt giữ, đóng cửa, rút giấy phép..., thấy việc buôn bán vẫn sầm uất như xưa, chỉ thay đổi chủ và địa chỉ kinh doanh... Mà những nơi đó hoàn toàn không xa nơi đóng quân của đoàn kiểm tra liên ngành 814.

Đó là Uyên (82 Nguyễn Thị Minh Khai, Q.1), là 171 Võ Văn Tần (Q.3)... những cửa hàng chuyên bán hàng sao chép nổi tiếng. Đó là nguyên một khu vực rộng rãi dành bán các loại băng đĩa sao chép lậu trong thương xá Tax. Đó là cửa hàng chuyên băng đĩa trong Diamond Plaza, trong nhiều siêu thị, trên đường Tôn Thất Thiệp, nhiều nhà sách...

Lý do gì khiến thanh tra không dẹp được? Lực lượng quá mỏng? Thiếu chủ trương? Hay bị mua chuộc? Đã có giám đốc trung tâm phản ảnh: “Buổi trưa, tôi báo với đoàn kiểm tra liên ngành 814 về một địa chỉ chuyên bán băng đĩa sao chép, buổi chiều bà chủ cửa hàng đó điện tới tôi và... mắng vốn!”.

Cũng có thể do việc xử lý không tới nơi tới chốn. Các hãng vẫn thắc mắc vì sao “con cá mập” trong làng sao chép băng đĩa là Tâm Hói đã bị kiểm tra và thu giữ hàng đống tang vật, sau đó vụ việc lại chìm vào im lặng? Có những vụ trước đây đã phát hiện với đầy đủ tang vật nhưng rồi cũng biến mất tăm. Tắc ở chỗ nào, khâu nào?

Rõ ràng có điều gì đó không bình thường trong việc ngăn chặn hàng sao chép bán ra thị trường. Đã từng có dư luận cho rằng Sở VH-TT chủ trương chỉ bắt những ổ sao chép chứ không bắt người buôn bán. Và cũng đã có dư luận cho rằng: “Cho hàng sao chép bán sẽ có lợi cho người tiêu dùng” (!?). Phải chăng vì vậy những mặt hàng sao chép chỉ “bị phạt” do... “không dán tem nhãn” chứ chưa hề được truy đến nơi là ai bỏ hàng, ai sản xuất, nơi nào sản xuất...

Sâu xa hơn, chưa ai nghĩ đến việc phải bảo hộ ngành sản xuất băng đĩa còn non trẻ mà trong chừng mực nhất định đã cho ra những sản phẩm văn hóa có giá trị.

____________________

Phóng toÔng Đỗ Khánh QuangÔng Đỗ Khánh Quang, quyền chánh Thanh tra Sở VH-TT TP.HCM:

Lộ thông tin kiểm tra? Chuyện xưa rồi!

* Thưa ông, Hiệp hội Công nghiệp ghi âm VN và Sở VH-TT đã cùng bắt tay chống băng đĩa lậu chưa?

- Anh Huỳnh Tiết (phó chủ tịch thường trực phía Nam của Hiệp hội Công nghiệp ghi âm VN) có đề nghị với thanh tra Sở VH-TT làm biên bản ghi nhớ về việc hỗ trợ kiểm tra. Chúng tôi từ chối vì chúng tôi không phải là doanh nghiệp hay đối tác kinh doanh với hiệp hội. Hiệp hội có thể đề nghị hợp tác hay hỗ trợ thì chúng tôi sẵn sàng xem xét.

* Tình hình truy quét băng đĩa lậu tại TP.HCM đã đạt được kết quả gì trong thời gian gần đây?

- Hiện nay chúng tôi đã đi đến bước thứ hai, nghĩa là bắt tại chỗ các nơi in sang lớn nhỏ và các tổng kho. Chúng tôi đã phát hiện hai tổng kho và chuẩn bị lên kế hoạch hốt trọn ổ.

* Theo nguồn tin riêng của chúng tôi, một số trùm băng đĩa lậu biết trước hoạt động của đội kiểm tra liên ngành 814 và thanh tra sở. Điều này có không?

- Tôi nhấn mạnh đó là chuyện xưa rồi! Từ lúc tôi nhận chức quyền chánh thanh tra đến nay, do đổi mới toàn bộ nhân sự và có cách làm việc kiên quyết, tuyệt đối bí mật, thông tin không bị rò rỉ nữa. Bằng chứng là ra quân lần nào bắt trọn ổ lần đó.

Phóng toÔng Nguyễn Duy MinhÔng Nguyễn Duy Minh, trưởng phòng pháp chế - giám định Sở VHTT:

Các địa phương chưa tham gia tích cực

* Thưa ông, lâu nay việc xử lý những băng đĩa sao chép lại các chương trình sản xuất trong nước như thế nào ?

- Lâu nay, chưa có vụ truy tố nào về việc sao chép nội dung các băng đĩa sản xuất trong nước. Chủ yếu là phạt tiền theo qui định của Bộ VH-TT về không có tem nhãn kiểm soát, và mức phạt không cao, thiếu tính răn đe.

Cạnh đó, Bộ VH-TT lại có qui định “muốn bắt, xử lý, truy tố những mặt hàng văn hóa sao chép” phải có hai điều kiện là có đăng ký bản quyền và có đơn kiện của đơn vị đó. Chúng tôi không biết mặt hàng nào có đăng ký bản quyền và cũng chưa nhận được đơn kiện của bất cứ hãng nào (?!).

* Vì sao không phạt những vi phạm này theo dạng hàng gian, hàng giả ?

- Khi đưa ra bàn trong hội đồng xử lý, còn rất nhiều ý kiến khác nhau. Đã là hàng gian hàng giả thì phải chuyển qua quản lý thị trường xử lý. Nhưng vì có nội dung văn hóa nên ngành văn hóa phải làm, vì vậy chưa làm được. Mặt khác, cũng có ý kiến đây là “hàng có nội dung tốt” (!), nên chưa mạnh tay lắm. Theo tôi, cách vận dụng để xử lý theo từng loại chưa thống nhất nhau.

* Theo ông, phương pháp nào tốt nhất để chống nạn sao chép lậu như hiện nay?

- Kiểm tra đồng bộ và tích cực hơn nữa từ thành phố đến các địa phương. Theo tôi, chỉ căn cứ vào qui định không có tem nhãn thì chả cần nghiệp vụ gì cũng có thể phát hiện và ngăn chặn được. Thế nhưng các địa phương chưa tích cực tham gia việc này nên mới có tình trạng tràn lan như hiện nay. Nếu quận huyện nào cũng tích cực kiểm tra thì tình hình sẽ khác hẳn.

Tâm tư người trong cuộc Ông Trương Quốc Khánh (chủ nhiệm chương trình của Vafaco): Lâu nay thanh tra chuyên ngành làm khá nhiều chuyện nhưng chúng tôi vẫn bị ăn cắp như thường. Bởi chưa có vụ nào đưa ra tòa, cấm kinh doanh để người ta sợ cả. Ngay cả việc nơi bán hàng sao chép đã bị rút giấy phép rồi nhưng vẫn buôn bán ì xèo mà chẳng ai làm gì! Bà Phan Mộng Thúy (phó giám đốc Hãng phim Phương Nam): Muốn chống nạn đĩa lậu, theo tôi, các biện pháp xử lý, chế tài cần nặng hơn và cũng phải công khai, tới nơi tới chốn. Nhiều vụ việc khá rùm beng nhưng cuối cùng chúng tôi không hề được biết kết quả xử lý thế nào.Chúng tôi tiếp tục hoạt động vì muốn giữ thương hiệu thôi; chữ “lời” không dám nhắc tới nữa. Bà Trương Thị Thu Dung (giám đốc Trung tâm băng nhạc Rạng Đông): Để cạnh tranh với băng đĩa lậu, chúng tôi đã sản xuất đĩa B với giá bán sỉ 7.500 đồng/đĩa, bán lẻ trên thị trường là 10.000đ/đĩa. Nhưng một số cửa hàng băng đĩa từ chối bán đĩa B, chắc vì họ đã có sẵn máy móc in sang.Tuy nhiên, việc thử nghiệm đĩa B mới có vài hãng. Mọi người vẫn còn sợ đĩa B sẽ ảnh hưởng đến số lượng đĩa A. Theo kinh nghiệm của tôi, khách mua đĩa A đã là khách hàng có thói quen dùng hàng tốt, họ sẽ khó thay đổi thói quen này.