- Trả lời của phòng mạch online:

Túi mật (gallbladder) là một cái bọc nằm dưới thùy gan phải. Nó nối liền với gan bằng những ống nhỏ và đổ xuống ruột bằng một ống có tên là Choledoque. Nhiệm vụ chính của túi mật là dự trữ mật. Mật được tạo thành trong gan rồi theo các ống gan đi vào túi mật, sau đó theo ống dẫn chung đi vào tá tràng (duodenum) do tác động của hormone cholecystokinin-pancreozymin tiết ra khi thức ăn vào tới tá tràng. Khi thức ăn đã tiêu hóa xong, túi mật thư giãn và lại tiếp tục tích trữ mật.

Mật là một chất lỏng màu nâu, thành phần gồm muối mật, cholesterol, bilirubin và lecithin. Lecithin là chất màu nâu sậm làm mật và phân có màu nâu. Bởi thế những người bị tắc mật thì phân có màu trắng “như cứt cò”.

Nguyên nhân gây ra sỏi mật:

Sỏi mật là một khối cứng trong túi mật. Nó được tạo ra bởi những thành phần trong mật kết tủa. Đa số sỏi mật ở những nước như nước ta do sự tăng cholesterol, khả năng hòa tan của cholesterol giảm nên kết dính các thành phần khác trong dịch mật lại mà thành. Kích thước thì vô chừng, nó có thể là “bùn mật”, có thể là những cục to như trái táo ta, có thể trơn nhẵn lại có thể xù xì.

Hậu quả của sỏi mật:

Sỏi mật có thể cản trở luồng mật luân chuyển trong mật nếu nó nằm tại những ống mật nhỏ dẫn mật từ gan đến ruột. Những ống mật nhỏ này có thể là ống gan (hepatic ducts) mang mật ra khỏi gan, ống dẫn mật (cystic ducts) luân chuyển mật tới lui từ gan đến túi mật và ống mật chung (the common duct bile) dẫn mật từ những ống mật và ống gan đến ruột non. Mật ứ trữ ở những chỗ bị nghẽn sẽ gây nên viêm túi mật, viêm ống dẫn mật và đôi khi (dù rất hiếm) gây viêm gan.

Ống dẫn mật tới tụy tạng nếu bị nghẽn thì những enzym trong tụy tạng bị tích tụ ở tụy tạng và có thể gây nên viêm tụy tạng do sỏi mật (gallstone pancreatitis). Nếu những ống dẫn mật bị nghẽn tắc trong một thời gian đáng kể thì nhiễm trùng hoặc hư hại những cơ quan liên hệ có thể xảy ra. Triệu chứng báo trước thường gồm nóng sốt, vàng da và đau dai dẳng.

Các loại sỏi mật:

Sỏi mật gồm hai loại, loại sỏi mật cholesterol và sỏi mật chứa sắc tố mật bilirubin.

Sỏi mật bilirubin Calcium bilirubinate thường thấy ở những người bị bệnh gan viêm trầm trọng, hoặc bệnh về thiếu máu (sickle cell anemia). Sỏi mật sắc tố thường đậm màu và do bilirubin tạo nên.

Sỏi mật cholesterol thường thấy ở phụ nữ ngoài 20 tuổi, nhất là phụ nữ mang thai, đàn ông trên 60 tuổi, nam nữ bị béo phì, những người muốn gầy hay xuống cân trong một thời hạn gấp rút, những người dùng thuốc ngừa thai, những người dùng thuốc làm giảm thấp cholesterol trong máu và những người Mỹ gốc da đỏ và gốc Mexico.

Sỏi mật cholesterol có màu vàng xanh và được tạo nên do cholesterol cứng lại.

Yếu tố thuận lợi gây ra sỏi mật:

Ngoài hai chất chính cholesterol gây sỏi cholesterol, và sắc tố bilirubin gây sỏi mật bilirubin, có một số yếu tố ảnh hưởng đến việc tạo sỏi mật nhất là sỏi mật cholesterol.

* Béo phì. Béo phì là một nguy cơ đáng ngại cho sỏi mật, nhất là giới nữ. Các nhà nghiên cứu cho rằng do béo phì làm tăng cholesterol và làm giảm khả năng co bóp của túi mật.

* Estrogen. Lượng estrogen do thai nghén, do uống nội tiết tố thay thế, hay do uống thuốc ngừa thai cũng được giả định là làm tăng hàm lượng cholesterol trong máu và làm giảm chuyển động của túi mật. Cả hai điều kiện này đều dễ gây nên sỏi mật.

* Chủng tộc. Người Mỹ thổ dân (Native Americans) trong cơ thể chứa di thể có khuynh hướng làm tiết nhiều cholesterol trong mật. Tỷ lệ số người có sỏi mật cao nhất là những người này. Một số lớn người Mỹ thổ dân đàn ông có sỏi mật vào tuổi 60. Giữa nhóm người Pima Indians ở Arizona, 70% đàn bà có sỏi trong mật vào tuổi 30. Người Mỹ gốc Mexico cũng có tỷ lệ bị sỏi mật rất cao.

* Giới tính. Phụ nữ thường bị sỏi mật nhiều hơn. Thường sỏi mật xuất hiện giữa 20 và 60 tuổi. Phụ nữ độ tuổi này bị sỏi mật gấp đôi đàn ông.

* Thuốc làm giảm cholesterol. Thuốc làm giảm cholesterol trong máu làm tăng lượng cholesterol trong mật, và bởi thế cơ hội có sỏi trong mật lại cao hơn.

* Bệnh tiểu đường. Những người có bệnh tiểu đường thường có lượng acid béo và triglycerid tăng. Sự tăng này tỷ lệ thuận với nguy cơ bị sỏi mật.

* Xuống ký quá nhanh. Khi cơ thể cố gắng biến dưỡng chất béo trong thời gian xuống ký quá nhanh, nó có thể gây lý do cho gan tạo thêm nhiều hơn cholesterol để chuyển tới mật. Chúng ta biết là cơ thể tự sinh cholesterol tới 75%.

* Nhịn đói. Nhịn đói làm giảm chuyển động của túi mật, do đó mật tích tụ lại với nồng độ cholesterol cao, dễ gây sỏi mật.

* Nhiễm ký sinh trùng. Nhiễm ký sinh trùng đường ruột là đặc điểm của sỏi đường mật xứ nhiệt đới. Loại ký sinh trùng thường gặp là giun đũa. Trong phẫu thuật, khi mở ống mật chủ thường thấy sỏi nát mủn kèm với các mảnh xác giun hay giun còn sống.

Vấn đề nhiễm ký sinh trùng đường ruột trong bệnh lý sỏi đường mật được tường trình qua nhiều nghiên cứu của các tác giả vùng nhiệt đới.

Triệu chứng của sỏi mật:

Có người thấy đau âm ỷ ở vùng hạ sườn phải, có người chung sống hòa bình với sỏi, chỉ phát hiện khi tình cờ siêu âm. Có người bị viêm túi mật cấp với triệu chứng sốt cao, lạnh run, có người là triệu chứng chán ăn, túc nặng.

Chẩn đoán sỏi mật:

Siêu âm là kỹ thuật đơn giản, ít tốn kém và nhìn thấy, đo được kích thước viên sỏi.

Chữa trị : Thường khi sỏi nhiễm trùng hoặc quá lớn sẽ được chỉ định mổ cắt bỏ túi mật. Khi sỏi còn nhỏ thường bác sĩ đề nghị giảm cân, uống kim tiền thảo. Còn đề tài khoa học của Mai Thị Quí Thảo (ĐH Y dược TP. HCM) nghiên cứu phối hợp kim tiền thảo và rau om điều trị sỏi thận chứ không phải sỏi mật. Đề tài này được giải nhì trong những giải thưởng nghiên cứu của sinh viên tháng 3-2008. Nếu chị của bạn có sỏi mật 18 mm cũng nên thử sử dụng phối hợp kim tiền thảo và rau om. Thông thường các dược liệu phải dùng lâu mới thấy tác dụng.