Ở người bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (BPTNMT), các đường dẫn khí không còn được thông thoáng mà bị hẹp lại do có nhiều chất đàm, nhớt vào hay có hiện tượng sưng phù do viêm nhiễm kéo dài. Các phế nang cũng bị chai đi, mất tính co giãn và làm cho khí bị ứ lại trong phổi khó thoát ra ngoài. Hậu quả của 2 tình trạng trên đều làm cho phổi không lấy đủ oxy cần thiết cho nhu cầu cơ thể dẫn đến khó thở. Cảm giác khó thở là nỗi ám ảnh thường xuyên của người bị BPTNMT.

Tập thể dục thường xuyên

Những bệnh nhân BPTNMT nên thường xuyên tập thể dục, thay vì hạn chế vận động vì sợ mệt mỏi, khó thở. Tập thể dục đều đặn giúp máu lưu thông tốt và cơ thể sử dụng oxy tốt hơn, tăng cường sức đề kháng cơ thể, chống loãng xương, chống teo cơ cứng khớp. Hơn thế nữa, khi người bệnh vận động tốt sẽ cảm thấy ăn uống ngon miệng, ngủ ngon hơn và nếu có dư cân béo phì thì vận động cũng sẽ giúp giảm lượng mỡ dư thừa. Vận động còn đem lại cho người bệnh cảm giác tự tin, tự chủ, không lệ thuộc vào người khác, đem lại tinh thần thoải mái và có được niềm vui sống.

Cơ thể của mỗi người đều không hoàn toàn giống nhau, hơn thế nữa, mức độ và sự tiến triển bệnh của mỗi người cũng khác nhau. Vì vậy, chế độ tập luyện như thế nào cho phù hợp và bảo đảm an toàn là vấn đề cần được lưu ý. Để vận động thể lực một cách an toàn và đạt được hiệu quả tốt trong việc kiểm soát căn bệnh, người bệnh nên tham gia chương trình phục hồi chức năng hô hấp dành cho bệnh nhân BPTNMT tại các bệnh viện. Chương trình phục hồi chức năng hô hấp là một trong những biện pháp điều trị thông dụng nhằm hỗ trợ cho người bệnh bị BPTNMT, song song với việc sử dụng thuốc.

Người bệnh tham gia chương trình sẽ được hướng dẫn các bài tập vận động tay để tăng cường sức cơ chi trên, cơ hô hấp. Các loại hình vận động tay thường dùng là nâng tạ, máy tập chi trên đa năng. Các bài tập vận động chân, ngoài việc giúp cho các cơ bắp ở chân rắn chắc hơn còn giữ vai trò rất quan trọng trong việc giúp cải thiện chức năng tim phổi, giúp cho cơ thể có được sức bền cần thiết, dẻo dai và người bệnh sẽ lâu mệt hơn khi phải gắng sức. Các bài tập này sẽ được xây dựng phù hợp với khả năng và thể lực của từng người và được tăng dần cường độ để đạt được hiệu quả cần thiết. Các loại hình thường được sử dụng là xe đạp lực kế, thảm lăn, đi bộ trên mặt phẳng…

Một điều rất quan trọng là khi tham gia chương trình phục hồi chức năng hô hấp, người bị bệnh BPTNMT phải thu xếp thời gian để tham gia đầy đủ và liên tục trong thời gian 8 tuần lễ, một tuần ít nhất 3 buổi nhằm đem lại hiệu quả như mong muốn.

Điều chỉnh dinh dưỡng cho người bệnh bị BPTNMT

Suy dinh dưỡng sẽ làm cho căn bệnh diễn tiến xấu thêm. Vì vậy, khi đã bị suy dinh dưỡng, người bệnh nên có những biện pháp tích cực để khắc phục.

Để xác định mình có bị suy dinh dưỡng không, người bệnh nên tính toán chỉ số khối lượng cơ thể (BMI) của mình. Chỉ số BMI được tính theo công thức: khối lượng cơ thể (kg)/chiều cao2 (m). Khi chỉ số BMI< 18,5 tức là đã bị suy dinh dưỡng. Việc điều chỉnh dinh dưỡng hiếm khi có kết quả ngay trong vài tuần nên cần phải kiên nhẫn và xây dựng kế hoạch cụ thể, cần có sự tham vấn, hỗ trợ từ các chuyên gia dinh dưỡng.

Để cung ứng cho hoạt động hô hấp, nhu cầu năng lượng của người BPTNMT phải rất cao, nhu cầu này còn tăng cao hơn nữa đối với người bệnh bị BPTNMT bị suy dinh dưỡng. So với người bình thường, nhu cầu này gấp từ 1,5-2 lần. Việc xây dựng thực đơn cần dựa trên những nguyên tắc sau:

- Chia nhỏ bữa ăn, từ 5 -6 bữa ăn thay vì 3 bữa ăn lớn mỗi ngày.- Ăn điểm tâm sớm và đầy đủ năng lượng.- Chọn thức ăn dễ tiêu, dễ chế biến, hình thức hấp dẫn kích thích sự thèm ăn, chứa nhiều năng lượng mà dễ hấp thu. Uống sữa mỗi ngày.- Tăng cường lượng chất béo, chất đạm có trong thức ăn. Khi sử dụng chất béo, người bệnh nên sử dụng chất béo có nguồn gốc thực vật, ăn ít chất đường bột. Tuyệt đối không dùng các loại chất béo động vật để phòng tránh các bệnh tim mạch, như: thiếu máu tim, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não. Các loại dầu thực vật dùng tốt nhất là dầu cải, dầu mè, dầu oliu, dầu đậu nành. - Uống nhiều nước để bù lại lượng nước mất qua đường hô hấp, làm loãng đàm, giúp khạc đàm tốt hơn. Uống 1.500 - 2.000ml nước/ngày.- Ăn trong trạng thái thoải mái, thư giãn, giúp bữa ăn ngon miệng.- Tránh các thức ăn không có năng lượng hoặc năng lượng quá ít.- Tránh ăn các thức ăn gây sình hơi: Bắp, đậu hũ, dưa, bắp cải, đồ uống có ga,...- Ngồi thẳng người, tư thế thoải mái giúp phổi và dạ dày hoạt động dễ dàng hơn.- Nếu người bệnh phải thở oxy tại nhà thì nên thở oxy cả trong lúc ăn.